PANE FRATTAUTotu sos prodotos de sa Sardigna, comente ischimos, ’enint de una realtade agropastorale, chi in passau fuit luego semper sinónimu de ‘frugalidade’. Un’alimentu de custos fuit su pane, prìncipe de sas mesas sardas e non solu… In custa bellìssima e fiorente isola chi est sa Sardigna, podimos ’antare meda calidades de pane, ma sa prus caraterìstica, cussa chi si rapresentat in medas partes de su mundu, est su pane carasau. In antighidade, sas mujeres ddu preparaiant po sos pobiddos pro si ddu pònnere in sa bértula cando andaiant in su sartu, e a bortas abbarraiant meses e meses chentza rientrare pro costoire su bestiamene. Ebbene, sa caraterìstica de custu pane fuit ca si manteniat bonu po meda tempus chentza ’e si guastare apuntu po su modu particulare de comente fuit fatu. Ancora una ’orta, est s’ingegnu ’e sas manos espertas des sas féminas sardas a iscoprire e dare vida a custu alimentu. Tribballada sa farra, un’orta pesau, si otenit unu discu meda sotile e si inforrat; sùbitu custu si unfrat e solu la lestresa de sas massàias espertas faent in modu chi non si torret ad abbassare; meda in presse che ddu leant de su forru e, ’uddinde ancora, ddu segant in duos discos chi separant e ponent a parte. Finia custa fase si leant a unu a unu sos panes e si inforrant ancora una ’orta. S’abbilidade e s’esperiéntzia de chie faet su pane carasau faet in modu de riconnòschere in tempus su momentu de che ddu ’ogare dae su forru, difatis est una chistione de atimos… ’ogau unu momentu prima, su pane no at a tennere sa crocantesa chi servit a ddu costoire in su tempus, e, unu momentu apustis, si che at a innieddigare luego. Fata custa prezisazione, chistionamos de sos usos chi si podent fàere de su pane carasau chi sunis diversos…

Unu de custos, si cherimos abbarrare in argomentu de pratos de sa traditzione pòbera, est su pane fratau, una bontade chi abbisonzat de pagos igredientes, comente una bagna de tamatas friscas, un’ou, unu pagu de casu tratau.

Mancari siat unu pratu pòberu, su pane fratau est completu dae su puntu de vista de sa nutritzione. Ispiegamos comente ddu fàere, chi est meda fàcile. Pro donzi persona bisonzat un’ou, duas turras de bagna, pane carasau e casu tratau, cantu nde servit a prènere unu pratu. Po cominzare depimos tènnere fata una padedda de bagna de tamatas friscas, ma si si praghet dda podimos fàere de sartitza frisca o petza o gherdas. Duas padeddas de abba ’uddinde e totas duas cun sale comente po sa pasta. Si faet a cantos su pane e, a pagu a pagu, si issundet pagus segundos in s’abba ’uddinde e si ponet in-d-unu pratu. In pitzu de su pane si ponent pagas culleras de bagna e, ancora in pitzu, su casu, alternande custos ingredientes una pariga ’e ’ortas. A ùrtimu si ponet un’ou in camisa in donzi pratu. Est inùtile nàrrere ca custu, comente meda atras cosas, est diventau unu pratu meda richiédiu po sa bontade e sa semplicidade. Ed est una cosa manna, su de àere cumpréndiu su valore de sas cosas bonas de sa nosta traditzione.