Custu est su primu tema de sa gara poética fiorida in su palcu de Thiesi su sero de s’8 de Cabidanni de su 1980 pro sa festa de Nostra Segnora de Seunis: sa bellesa de 68 otavas una mezus de s’àtera, cun duos cantadores de prima lìnia: tiu Peppe Sozu e tiu Antoni Piredda.
Su tema de s’avréschida e de s’interighinada est unu tema antigu e semper nou: cando b’at cantadores de valore no est mai unu tema antigu. Sa cantada thiesina podet esser un’esémpiu justu. Cando an disputadu in custa gala, tiu Peppe Sozu teniat 66 annos e tiu Antoni Piredda nd’aiat 75.
1. Sozu (1’25”)
Zente meda mi paret impressada
chi guasi nos ponet in fastizu.
Ma non b’at a mancare contivizu
fin’a a bider sa gara cumpletada.
Como est su primu tema ’essidu a pizu,
a mie in parte s’alba mi est tocada:
acuntentare mi devo in cust’ora,
como de dogni cosa a s’aurora.
2. Piredda (59”)
Thiesi, gentilìssimu paese,
po godire sa gala ses unidu.
Annos setantachimbe apo cumpridu
e so selvende sos setantasese
e tue, cara, cunvinta nde sese
chi su tramontu meu est arrividu.
E cambiare non poto sistema
ca su tramontu m’est tocadu in tema.
3. Sozu (1’13”)
Initziamos su nostru cummentu,
de gai sighit verbale s’isfida.
Tenz’’eo s’aurora pius lughida
in colore de oro e de argentu
e m’ispetat s’inìtziu ’e sa vida
e gai ogni pedra ’e fundamentu.
In su chi ’e progetare at valentia
ammentatinde ch’est òpera mia.
4. Piredda (1’01”)
Est bella s’alba chi s’albore esalat
sa prima grina dae s’oriente.
A mie su tramontu m’immortalat
prite lu tenzo a custrintu parente:
m’est tocada sa parte ’e su ponente
cando su sole a basciu si che calat.
Est dende sos adios a su mundu
comente faghet unu moribbundu.
5. Sozu (1’11”)
Non naro ch’unu nde peldat s’ispera
ma su chentu po chentu no est seguru.
Ca finida est sa tua carriera
mi paret su momentu pius duru
prite s’alba ti ’atit sa lumera
invece su tramontu ’atit s’iscuru
e ti che ponen intro ’e una cella
e as serradu s’oju e ciau bella.
6. Piredda (57”)
Si tue l’as pensada de ’asie
non ti che fato ’e sos cummentos fora.
Ma tue su manzanu a s’aurora
no ischis su chi as fatu in tota die
e da chi ’e su tramontu arrivat s’ora,
mi’, domandare lu deves a mie
ca su tramontu at in sa idea
s’òpera ’e una die tota intrea.
7. Sozu (1’08”)
Deo ti devo narrer una cosa
s’a sos fiores li das un’ojada.
S’alba est s’insoro proa maestosa
chi unu regnu ’e profumu li dada
ca deo a s’alba apo frisca ogni rosa
invece a su tramontu est allizada
chi mancu da su mere ’enit connota
poite l’at su sole mesu cota.
8. Piredda (51”)
A bisu meu chi mi faghes toltu
chi non feta sa palte canta-canta.
Ma de sos ortulanos a confrontu
discurrimos, sa vida insoro est tanta:
da ch’an de piantare sa pianta
la piantan a s’ora ’e su tramontu.
A su tramontu puite las fichin?
Ca solu tando atacan e atichin.
9. Sozu (1’05”)
Ma bi deves bistare incue atentu
ca si podet discuter po tant’ora.
Si s’alba in sas piantas apo tentu
conto deo ’e su buscu s’aurora
in cantieris de rimboschimentu
poninde piantinas a dimora.
Ma su tramontu est sa distrutzione,
las segas e las faghes a calvone.
10. Piredda (49”)
A su chi ses nelzende dae cura
ca a ti risponder non bisto in ritaldu.
Nàrami, Sotgiu, che poeta saldu
da chi tue t’intendes de ’ildura:
si s’aurora ti ’atit su caldu
su tramontu ti ’atit sa friscura.
E si calat lentore dae susu
sas piantas s’allegran de piusu.
11. Sozu (1’06”)
Lassende piantina e piantone
chelz’a s’alba a li fagher un’inchinu
ca pianto sa ’inza e su giardinu
po nd’aer poi sa produtzione.
A mie ispetat sa creatzione
d’Adamo e-d-Eva cun Deus divinu:
de s’alba nde faghimos sempre contu
ma nisciunu est pensende a su tramontu.
12. Piredda (58”)
Lass’istare s’Antigu Testamentu:
a ite in s’arrejonu si che tzacat?
Tue as nadu a trabagliare atacat
una domo a si fagher a intentu:
nachi pones su primu fundamentu,
mi deves narrer chie la covacat.
S’’e su tramontu mancat sa cultura
restat sa domo sentza cobeltura.
13. Sozu (1’04”)
Si sighis gai a mie non m’istracas
ca so a dogni cosa abbetuadu:
ca deo su progetu ap’ideadu
po fagher domo mi ’endo sas bacas.
Ma si domo non nd’apo comintzadu
nàrami cale domo est chi covacas
ca si ’enit sa domo a finitia,
ammentatinde, sa proa est sa mia.
14. Piredda (49”)
S’est covacada sa domo est intera,
la fino deo sa costrutzione.
Sa vida militare cunsidera,
unu chi b’andat po professione:
a su tramontu de sa carriera
mi’ chi l’assignan una pensione.
Si bi la dana lu deves a mie,
non bi la dana da sa prima die.
15. Sozu (1’01”)
Coment’’enin sos versos los imbolas
po su cumpensu ’e tantu sacrifìtziu.
Ma s’alba, ammentatinde, chi est s’inìtziu
de tantas carrieras e iscolas
e ses cuntentu a da chi t’arruolas
poite ses prestende unu servìtziu.
A su tramontu non bales piusu
chi contas un’oggetu fora d’usu.
16. Piredda (53”)
A pones mente e la faghes finida?
Lea sa realtade neta e sana:
a da chi sa persone est antziana
ch’est dae sas fadigas consumida
su chi s’at meritadu in tota vida
a s’ora ’e su tramontu bi lu dana.
E a bonu coro dognunu l’atzetat
ca tota vida est cussa chi aisetat.
17. Sozu (1’03”)
Da ch’a-i cussu bi ses arrivadu
non mi pones, Antoni, in oriolu.
Ne poto narrer chi mi faghes dolu
ch’a sessant’annos t’an pensionadu
ma fis àbbile passende a ruolu,
invece a su tramontu riformadu
poite a s’alba est sa vida piena,
a su tramontu est solu sa carena.
18. Piredda (48”)
Si ti nde ’antas a buca piena
a su chi ses nelzende pone cura.
Ma s’alba tua no est gioventura
e non la contes sa vida serena:
si su tramontu est solu una carena
mi’ chi s’alba est una criadura
chi non podet pensare ne costrùere,
solu in sa tita lu ponen a sùere.
19. Sozu (1’01”)
Penso chi m’ispaventet cussa cosa
si m’atacas comente una peste.
Si naramos sa cosa coment’este
s’iscena tua est tropu dolorosa:
a unu masciu est su nastru celeste,
a sa fémina b’est su nastru rosa.
Ma a su tramontu a betzu o a piseddu,
ammenta, est sempre su nastru nieddu.
20. Piredda (54”)
Ello, e si b’este nieddu su nastru
de sa finale e-i sa dispedida?
De custu mundu s’isparit un’astru,
lu pianghet s’umanidade unida:
su ch’at fatu un’eroe o unu mastru
s’ischit solu a sa fine de sa vida.
De su tramontu a sa mia campana
su méritu chi at tentu bi lu dana.
21. Sozu (1’06”)
Ja l’isco chi sa proa si est connota
ma non nd’ischit su mere a cando a sero
ca in s’alba, rifleto e considero,
guasi s’importàntzia b’est tota.
Sete tzitades bi at ancora in lota
ca cheren sos natales de Omero
ca po cuss’alba atzufende si sunu,
inue est moltu non l’ischit nisciunu.
22. Piredda (54”)
Lass’istare a Omero e a Oràtziu,
a Petrarca, Ariosto, Tasso e Dante.
De sa Saldigna in su nostru ispàtziu
unu lùmene ch’amos dominante.
At Làconi onoradu a Sant’Ignàtziu,
primu fit unu padre mendicante:
a su tramontu li an dadu su ’antu,
l’an beatificadu e fatu santu.
23. Sozu (1’07”)
No est chi ses passadu meda atesu
però bae a chilcare àteru ispàtziu
ca si no su tramontu est un’istràtziu
e non nd’as s’importàntzia cumpresu:
da chi pregamos totu a sant’Ignàtziu
li naramos su santu laconesu.
At onoradu su santu immortale
sa terra chi l’at dadu su natale.
24. Piredda (49”)
Nàrali laconesu o saldignolu,
mi’, non càmbiat mai sa figura.
Ma Ignàtziu sende creatura
fiat unu pitzinnu linnajolu:
a su tramontu at leadu su ’olu
ca cunservadu si at s’ànima pura.
Si custu santu lu onoran inie,
o Peppe Sozu, lu deven a mie.
25. Sozu (59”)
Si càmbias bidea de improvisu,
Antoni, non la ’inches sa paltida.
E ti la devo dare garantida,
su contu tou non torrat precisu
ca poi ’e su tramontu ’e custa vida
b’at un’àterun’alba in paradisu.
e-i s’eternidade est fata gai
e incue tramontu non bi at mai.
26. Piredda (48”)
Cantende gai mi nd’’atis su risu
e ses fatende un’aterunu contu.
O Peppe Sozu, arrejona pretzisu:
s’umanidade amos a cunfrontu.
Lassa s’inferru e-i su paradisu
chi non si bidet alba e ne tramontu:
arrivare non deves a igue
ca cantu nd’isco deo nd’ischis tue.
27. Sozu (58”)
Non càmbio idea de improvisu
ca mi ponet in brios cussu cantu.
Si ses, Antoni, arrivadu a tantu
prite sa parte mia est un’acisu:
ja est beru chi s’alba ’atit su risu
ma su tramontu ’atit su piantu.
Totucantu su risu mi che leo,
deves piangher tue ma non deo.
28. Piredda (44”)
Ello, Peppe, non m’as cumpresu ancora?
Sos temas nostros diferentes sunu.
Ma dae paradisu abbarra fora
e bista calmu a tempus oportunu:
s’in paradisu bi nd’at calincunu
non che los at mandados s’aurora.
E-i sa palte manna mi nde leo
ca si bi nd’ada che los mando deo.
29. Sozu (1’10”)
L’ap’eo nadu, ja l’ischit sa zente,
non lu repito ancora a facia manna.
Nàschidu est Cristos, nebode ’e sant’Anna
nadu su Redentore Onnipotente:
aparida est s’istella in Oriente
e s’est illuminada sa capanna.
Che a die dan lughe sas istellas,
a s’alba sua cantas cosas bellas!
30. Piredda (53”)
Como as fatu una bella poesia,
Piredda non l’intacat su valore.
Nàschidu in-d-una gruta est su Messia,
nachi est su fizu ’e su Divinu Amore,
ma una domanda fagher ti cheria:
poite l’an giamadu redentore?
In su tramontu, ti fato a ischire,
resessidu est su mundu a redimire.
31. Sozu (1’06”)
A sa sola sos contos non los fetas,
ti nde deves girare a s’ala mia
ca fit su mundu in pregadoria
chi cheriat raggiungher cussas metas.
E an iscritu totu sos profetas
chi devet arrivare su Messia:
cuss’alba atesu minores e mannos,
amentatinde, ana mizas de annos.
32. Piredda (53”)
Peppe, sa palte manna non ti lêse
in su chi at fatu s’Eternu Sovranu.
Po redimer su pecadore umanu
mi’ chi de jaos fichidu li an trese:
unu nde l’ana postu in dogni manu,
su tertzu l’ana fichidu in sos pêse.
Osserva ite tramontu geniale
ch’istad’est sa salvesa generale.
33. Sozu (1’09”)
Ammenta ’e su presépiu s’iscena
chi apartenet totu a s’alba ebbia.
E Grabiele abbeltu si at sa via
visitende s’ancella nazarena
e li at nadu: “Gentile Maria,
ses tue de ogni gràtzia piena
ca at s’Ispìritu Santu postu in sinu
a tie como s’Eternu Bambinu”.
34. Piredda (54”)
“Salve, Maria, ’e gràtzias piena”,
l’at nadu Cabriele a s’arrivida.
Ma no as faeddadu ’e Madalena
chi in mesu a sos pecados si est peldida:
primu sa vida sua l’at godida,
poi at sacrificadu sa carena.
Torrat a su tramontu a s’onestade
e at tentu una santa dignidade.
35. Sozu (1’01”)
Ma, Antoni, ite t’est beninde a mente?
E non ti fetas de milli colores:
a mie no imputes sos errores
chi màchias non tenzo po niente.
A su tramontu sun sos pecadores
ma a s’alba dognunu est innotzente
e da chi s’alba a mie mi ana dadu
non m’imputes de perunu pecadu.
36. Piredda (52”)
Calma, non ch’’essas dae sa mesura,
arrejona cun pius gentilesa.
Maria Madalena at tentu cura,
o caru Pepe, s’est chi l’as cumpresa:
su méritu peldidu in gioventura,
mi’, l’at acuistadu a sa ’etzesa
e de su chelu chi est pigada a prua
prite pulidu si at s’ànima sua.
37. Sozu (1’04”)
Ma su pecadu no est robba mia,
la tenes solu tue sa provista.
Deo non nd’apo segnadu in sa lista,
làssami ’e sa cundenna sa mania:
sa die chi est naschidu su Batista
at torradu sa limba a Zacaria.
S’alba ’e su fizu est unu grande azudu,
faeddadu at su babbu chi fit mudu.
38. Piredda (53”)
Ma sa rejone at aterunu intàulu
e prosighit su própiu binàriu.
Osservamos sa vida ’e Santu Pàulu
ch’est de la cummentare netzessàriu:
in-d-unu tempu fit giamadu Sàulu,
che unu lupu fit sanguinàriu.
A su tramontu cun s’oratzione
su lupu diventadu est un’anzone.
39. Sozu (1’14”)
Si t’ispetan pecados cun sos dannos
no imputes pecadu a s’alba ebbia.
Roma, sa capitale tua e mia,
mama ’e imperadores e tirannos,
setighentos chimbanta bator annos
in prima de s’era ’e su Messia
Romolo e Remo in boes e giuale
est ch’ana dadu a Roma su natale.
40. Piredda (53”)
De Roma sos natales an connotu
e l’at iscritu calchi ómine saggiu.
B’at una tumba chi b’andamos totu,
zente meda si ponet in viaggiu:
Roma at sa tumba ’e su Mìlite Ignotu:
cantos bi nd’andat in pelligrinaggiu?
E negare non mi lu podes tue:
nara cantos tramontos b’at igue.
41. Sozu (1’10”)
De fante cun sa tumba o su fusile
como non chelzo intrare in cussu dannu.
Ma Roma at unu capitale mannu
in s’alba inue at tentu su foghile:
sa festa sua li faghen dogn’annu
su vintiunu ’e su mese ’e abrile.
Ma diat esser iscena funesta
de su tramontu a li fagher sa festa.
42. Piredda (50”)
Ses repitende sa própia antenna,
de lu repiter no est importante.
A Dante li an dadu una cundenna,
dae Firentze si che andat distante.
Puite at importàntzia Ravenna?
Puite tenet sa tumba de Dante:
inie li an sa tumba costruidu
non bi l’an fata inue est naschidu.
43. Sozu (1’05”)
Ma Dante est de sa terra fiorentina,
a che lu cancellare dat matana
e-i s’onore ch’a isse dadu ana
no lu cancellas da una foglina.
Paris cun sa Cummédia Divina
est nàschida sa limba italiana
ch’est de Firentze s’ùnicu fiore
e solu Dante at tentu cuss’onore.
44. Piredda (57”)
Chi siat Dante o Petrarca o Vergìliu,
solu Ravenna at una preferéntzia.
Dante po una bàrbara senténtzia
li faghen cambiare domicìliu:
in Ravenna che morit in esìliu
e inie est sa sua residéntzia
Da sa tumba po cantu su mundu durat
no bi at nemos chi si nde la furat.
45. Sozu (1’07”)
De Firentze sa sua ingratitùdine
li ana fatu cundenna niedda.
Non bistes cun Firentze apedda apedda
ch’est in sa culla sa similitùdine:
nara a sa Cheja de sa Solitùdine
prite an batidu a Gràtzia ’e Ledda?
Poite ispetat s’ispoglia mortale
a sa terra chi at bidu su natale.
46. Piredda (50”)
Gràtzia est una fémina in munnedda,
dadu at valore a su terrinu saldu
e poto narrer chi Antoni Piredda
l’adorat e li tenet rigualdu.
M’a su postu ’e Gràtzia ’e Ledda
bi ponzo a Zuseppe Garibbaldu:
a su postu ’e sa fémina un’omìne
chi in Caprera at tramontu e-i sa fine.
47. Sozu (1’04”)
Si a Garibbaldi as nadu Garibbaldu
po un’errore no ti lu imput’oe.
Ma a Saldigna arrivadu nd’est taldu,
tocat chi dogni cosa ti la proe:
da chi jamare lu cheren eroe
li naran totu s’eroe nitzaldu.
A sa Saldigna non puntan sa fritza
prite sa culla sua che at in Nitza.
48. Piredda (52”)
Mancari ti che fiches a sa ritza
non faghes nudda ca camino dritu.
A Caprera non toches su meritu
prite non li movides una tritza:
si su natale sou at tentu in Nitza
non l’an fatu una tumba ’e granitu.
Mi’ ch’an a Garibaldi postu in contu
própiu inue at tentu su tramontu.
49. Sozu (1’03”)
Ma Garibbaldi a Nitza at tropu afetu
mancari non ti palzat de ’asie.
Si non l’ischis, Antoni, naro a tie
finas de Garibbaldi unu segretu:
morinde at fatu girare su letu
ca si cheriat a facia a inie
ca fit Nitza sa sua natzione
nessi a la ’ider dae su balcone.
50. Piredda (40”)
Collega caru, as a tenner passéntzia
s’in cuss’otava bi agato difetu.
E ammìtilu cun obbediéntzia,
ja ti l’ispiego eo su segretu:
issu s’at fatu girare su letu
ca cheriat sa Córsica a preséntzia
ca sempre la teniat in bidea
de ocupare sa Córsica intrea.
51. Sozu (1’01”)
Antoni, a Garibbaldi l’as cumpresu
chi non ponet sa culla fora d’usu.
Tue in sa citade ses inclusu
ma non ti contas mai tataresu
e a da chi ti naran romanesu
antzis tando t’ofendes de piusu.
E cheres a ti narrer thiesinu
ca ses naschìdu in custu terrinu.
52. Piredda (54”)
Piredda non faeddat de machine
prit’arrejonat cun sanu giudìtziu.
S’est chi Thiesi m’at fatu un’omìne
mi’ chi so sempre a su sou servitziu
e inue sa vida at tentu inìtziu
apo disizu de fagher sa fine.
Si fit inoghe su finale dannu
diat esser s’onore pius mannu.
53. Sozu (1’05”)
Inue as tentu s’alba sende infante
nachi cheres finire sa carena:
issa ti tirat che una cadena,
est sinnu chi s’amore bi est bastante.
No ischis cantu sufrit s’emigrante
da chi ch’est tribagliende in terra anzena:
po chilcare su pane fora girat
ma est sa culla sua chi l’atirat.
54. Piredda (56”)
Ammito, de sa terra ogni abbitante
chi adoret sa culla naturale
però ’e sa vida nostra sa finale
deo la creo pius importante.
E si at fatu’ene o fatu male,
si est vìvidu nanu o fit zigante,
mi’, solu su tramontu l’amministrat
su chi in tota sa vida si registrat.
55. Sozu (1’10”)
A s’alba deves fagher un’inchinu
poite est issa s’ùnicu tesoro.
Ses atacadu a-i cussu terrinu
e b’as a tenner sempre ànima e coro:
deo sa mia pàtria la onoro
e dia cherrer bistare de issa in sinu.
E mi lassan in coro una ferida
si calicunu li legget sa vida.
56. Piredda (47”)
Si su tramontu est potente e profundu,
o Peppe, non li fetas murru toltu.
Osserva in s’universu totu in tundu
a da chi sa notìtzia an acoltu:
da chi Paba Giovanni si ch’est moltu
l’ana piantu in totu su mundu.
Si l’at totu su mundu fatu eloggiu
ti deves inchinare, Peppe Soggiu.
57. Sozu (1’03”)
Lassa ’e sos mortos su sonnu suave
prite medas nde pones in disaggios
Ma inaugurales sos viaggios,
pensa, non sun cadena sa pius grave:
osserva cando varan una nave
d’importàntzia cantos personaggios!
A su tramontu est soltantu un’atretzu
chi poden commerciare a ferru ’etzu.
58. Piredda (55”)
Ses chirchende de méritu una perra
ca non nd’as s’importàntzia cumpresu.
Mira totu sas naves de sa terra
in logos de vicinu o de atesu:
si una nave siluran in gherra
e si ch’afundat de su mare in mesu
de su tramontu nde faghen tesoro,
l’assignan finas sa medaglia ’e s’oro.
59. Sozu (1’05”)
Una medaglia ’e oro est tantu bella
ma sun sos marineris a disaggiu.
L’an a immortalare in sa capella,
finidu incue si est totu s’omaggiu
ma po torrare a fagher su viaggiu
deven varare sa nave gemella.
E faghen una festa printzipale
a su viaggiu inaugurale.
60. Piredda (54”)
Lassa sa nave, ja l’apo cantada,
como nde toco un’àteru signale.
Da chi tramontat unu generale
màssim’a totu si at parte onorada
da chi li faghen unu funerale
bi andat totu su corpus d’armada.
Ca issos su tramontu lu cumprenden
s’onore chi si méritat li renden.
61. Sozu (1’04”)
Deo ponzo dogn’òpera in caminu,
progressu e aumentu est proa mia.
Inue esistit una monarchia
pregan a sa reina frutu in sinu:
a da chi naschet cussu printzipinu
dan a sos presoneris s’amnistia
ca s’alba ’e cussu frutu, considera,
est invocada finas in galera.
62. Piredda (57”)
Da s’argumentu non ch’’ogo su pê
e difendo sa càusa importante.
Osserva da chi morit su regnante
una legge ndi ’enit dae sê:
est tramontadu su primu zigante,
tando su printzipinu faghen re.
E-d-est da su tramontu cussa proa
ch’originadu at sa càrica noa.
63. Sozu (1’05”)
Non ti penses so ladru primarìu
ma lassende sas naves in su poltu
a da chi unu regnante at dadu adiu
apat agidu a deretu o a toltu
in su tramontu ispetat su chi est moltu
a mie invece m’ispetat su ’iu
poite a s’alba ’e su regnu at su donu
chi un’aterunu ch’est pigadu a tronu.
64. Piredda (56”)
Si a pagu a pagu faghimos sas sumas
no as a esser pius presumidu
Peppe, cun s’aurora non presumas
ca non ses tue un’ómine cumpridu
ses che bentredda intro ’e unu nidu
e chi no at ancora postu pumas.
Ma si tramonto deo fato dannu
prit’est manchende unu puzone mannu.
65. Sozu (1’03”)
Non mi ataco a su truncu che bedra
ca a mi che distacare dat matana.
In Roma, ammenta, da era lontana
b’an piantadu angolare una pedra:
cue est naschida sa prima catèdra
catòlica apostòlica romana.
A tie como tocat de detzìdere
e cando su tramontu si at a bìdere.
66. Piredda (54”)
Si arrejonas de su Vaticanu
cando sa prima pedra bi ana ’idu
però non nelzas chi l’as costruidu,
da cuss’òpera ses tropu lontanu.
Ma su primu pontéfice romanu
inie est tramontadu e sepellidu:
a su tramontu una tumba at abbeltu
e che a issu an a fagher su reltu.
67. Sozu (1’05”)
Nde ’atimos su tema a cumplimentu
però ti naro innanti ’e conclùere:
in Vaticanu su cumbatimentu
at finas calchi Paba fatu fùere
ma ca at bona una pedra ’e fundamentu
creo siat difìtzile a nde rùere.
S’alba ch’est bene posta la guidat,
séculos e millénnios isfidat.
68. Piredda (59”)
Si faghimos sa fine non mi moes,
lu podides cumprender totucantos.
E creo chi m’iscultes e mi proes
chi solu su tramontu nd’at sos bantos:
ti at immortaladu sos eroes,
santificadu ti at totu sos santos.
Da su tramontu paltit dogni istória
ca est isssu ch’aggiunghet fama e glória.