Finas a is annus cincuanta sa Sardigna fut ancora una regioni chi no iat connotu sa modernizatzioni. Abarraiat unu logu, po cosas medas, antigu aunia biviant, massimamenti, massaius, pastoris e piscadoris. S’industria de su turismu no esistiat ancora e sa malaria – comenti in atras regionis italianas – non fut ancora binta. Fut a tesu su miraculu economicu in cust’Isola chi est sempiri stetia a un’ala de s’orrestu de s’Italia po unu muntoni de cosas. Is cosas funt mudadas in is annus Sessanta e Settanta gratzias a su dinari de su Stadu po cicai de fairi diventai sa parti bascia de s’Italia comenti sa parti arta. Su cambiamentu e s’arrichimentu de sa Sardigna podint essiri contadas cun su scudetu de su Casteddu, su primu e, po imoi, su solu de sa scuadra de sa capitali sarda.

Candu in is annus Cincuanta sa malaria est stetia binta, is costas de sa parti arta de sa Sardigna beniant bisitadas de calencuna de is familias prus erricas de s’Italia. Erribaiant de su mari e abarraiant a dromiri in pissu de is barcas insoru, ca ancora in sa terra nosta non ci furint albergus e atrus logus aunia andai. In su 1964, sa genti de s’areu de sa familia antiga de Venezia de is Donà dalle Rose nd’ant pesau, de nudda, Porto Rotondo e unu pagu prus in pissu su principi Karim Aga Khan IV, su imam de is musulmanus ismailitas, nd’at pesau Porto Cervo, chi est, a pustis, diventau su centru de sa Costa Smeralda. Est a nai ca su dinari de su turismu est serbiu prus a s’imagini de sa Sardigna chi non a migliorai sa vida de is sardus, meda meglius su dinari de calencunu industriali lombardu in atras partis de s’Isula.

In is primus annus Sessanta, su petrolieri milanesu Angilu Moratti, presidenti de s’Inter, cun su dinari chi donaiat su Stadu, nd’at pesau sa Società Anonima Raffinerie Sarde (sa SARAS) e in Sarrocu at fraigau sa prus importanti rafineria de petroliu in su Mediterraneu. Cuasi in su matessi tempus finas Angilu Rovelli in Pultutorres at fatu nasciri unu de is prus mannus puntus de sa petrolchimica in Europa.

In cussus tempus Rovelli cun Moratti funt diventaus dus de cussus chi donaiant prus dinari, a s’atacada, a sa scuadra de fubal de su Casteddu. Comenti si costumaiat a fairi in su fubal italianu, Rovelli cun Moratti umperaiant sa scuadra de fubal po cicai de dda fairi diventai su simbulu de su territoriu e po ponni prus fortzas a sa presentzia insoru, chi agiudaiat is sardus cun postus de trabagliu. A ddus ponni in mesu est stetiu Andria Arrica, chi fut s’aministradori de su Casteddu.

In cussa Sardigna, chi fut cumentzendu a cambiai, sa storia de su Casteddu est mudada candu Arrica e Silvestri, s’allenadori de tandu, iant agatau unu giogadori chi impromitiat meda e giogaiat in sa scuadra de su Legnano, chi tandu s’agataiat in serie C. Custu giovunu si lamaiat Luisu Riva, fut unu piciocu pesau in is orus de su lagu Maggiore e in 1963 giogaiat de un’annu cun su Legnano, a pustis airi giogau in atras scuadras de piciocheddus. Riva iat tentu, finas a tandu, una vida tribuliada: fut nasciu in d’una familia pobora e fut abarrau orfanu, de babbu, candu teniat feti noi annus. A pustis sa morti de sa mamma nde dd’iat pesau sa sorri. Pariat sempiri tristu, in sa vida de dogna dì, ma candu giogaiat fut totu un’atra cosa. Fut forti, lestru, e teniat unu tiru spantosu, pariat unu giogadori de custus tempus, ma seus chistionendu de cuasi sessant’annus a imoi. De Riva si naraiat: “Aunia is atrus ci ponint su pei, Riva ci ponit sa conca”.

In is urtimus mesis in su Legnano si chistionaiat de ddu bendiri e si faiant is nominis de citadis che Torinu, Varese e Milanu. Issu e totu, candu iat cumprendiu ca depiat benni a giogai in Sardigna, fut spantau meda: “De sa provincia de Varese non fui mai bessiu e candu m’ant nau ca depia benni a Casteddu pensaia a una brulla. Cuasi timia”. De is campus in erba de sa Lombardia Riva passaiat a is campus in terra de sa Sardigna, ma giai c’at postu pagu a s’abituai e in su primu campionau ce dd’at fata a segnai otu gol, agiudendu sa scuadra a nci bessiri in Serie A po sa prima borta de su 1920.

In serie A, in su primu campionau de sa storia sua, su Casteddu erribat a pustis feti de cincu scuadras. Riva giogat ancora meglius de s’annu a innantis e a pagu-a pagu diventat su capu de una scuadra chi teniat famini meda, fata de giogadori stupaus de is scuadras mannas de su Nord e atrus cun d’una vida non facili, comenti de Riva e totu. De s’Inter, in cussus annus, erribant giogadoris comenti de Roberto Boninsegna chi a pustis tres annus torrat in Milanu in cambiu de Angilu Domenghini, Sergiu Gori e Cesare Poli.

De sa Fiorentina, invecias, erribat su portieri de sa Natzionali, Erricu Albertosi, chi in Firenze iat perdiu su postu, scartzau de Superchi; de sa Juventus erribat Claudio Olinto de Carvalho, connotu comenti Nenè; de su Verona erribaiat, in su matessi annu de Riva, su centrucampista Pieruluisu Cera, chi, in segus, fut diventau su capitanu.

In cussus annus, cumentzendu cun Silvestri comenti de allenadori finas a erribai a Manlio Scopigno, annomingiau “su Filosufu”, custus giogadoris ant donau fama e gloria a su Casteddu, chi dogn’annu de prus s’acostiaiat a su scudetu. In su 1968-69 is orrubius-asulus erribaiant a is palas de sa Fiorentina, ma in su campionau chi sighiat, propriu una vitoria in Firenze a sa cuinta partida, faiat cumprendiri a is giogadoris ca cussu podiat essiri s’annu bonu. Sa partida chi fut baglia prus de totus est cussa chi su Casteddu at giogau in Torinu cun sa Juventus in su mesi de martzu: sa scuadra de is Agnelli fut a dus puntus e, a pustis, una bataglia sa scuadra de Riva ndi fut bessia de su campu cun d’unu puntu.

De tandu su Casteddu abarraiat sempiri primu finas a s’acabu de su campionau: su 12 de arbili de su 1970, cun bincendu cun su Bari po 2-0, in s’Amsicora, Riva e cumpangius diventaiant po sa prima borta Campionis de s’Italia. Su giornalista prus famau de tandu, Gianni Brera, chi iat annomingiau Riva “Rombo di Tuono” scriat in is paginas de sa Gazzetta dello Sport: “Su scudetu de su Casteddu bolit nai s’intrada de sa Sardigna in s’Italia. Sa Sardigna teniat abisongiu de una vitoria manna e dd’at tenta cun su fubal, bincendu e ponendu a palas is scuadras de Milanu e de Torinu”.

Custus funt is ominis chi funt ancora nomenaus e abarrant in su coru de totu is tifosus sardus:  Albertosi, Martiradonna, Zignoli, Cera, Niccolai, Tomasini, Domenghini, Nenè, Gori, Greatti, Riva, Reginato, Mancin, Poli, Brugnera, Nastasio. A ddus ponni in campu s’allenadori prus mannu chi est erribau in Casteddu, cussu Manlio Scopigno chi at lassau un’arrasta manna in sa storia de su fubal italianu.

 

Màuru Mura

 

 

“Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2020-2021 LR 22/2018, art. 22

 

 

 

Foto: https://www.vulcanonotizie.it/12-aprile-1970-2-0-al-bari-il-cagliari-e-campione-ditalia/