Càpitat semper de prus de bìdere in carchi targa de màchina, in carchi malliedda, in carchi tzilleri o locale pùblicu sa bandera nostra de sos bator moros. De seguru sa bandera rapresentat unu sìmbulu forte meda pro s’identidade de unu pòpulu e non totus si podent bantare de nde tènnere una. Àteru elementu de sa cultura nostra semper prus presente est sa mùsica: tenores, ballos sardos, cantadas in poesia, launeddas e duncas totu sa mustra de sos bestires antigos sardos. Gasi etotu pro sas màscaras de su carrasegare chi oramai sunt connotas in totu su mundu e leant parte a addòvios internatzionales isfilende fintzas in Sardigna in totue; peri foras de sos tempos chi cumandat su connotu. Sa televisione, sa ràdiu, sos giornales e internet agiuant meda custu manìgiu de difusione e divulgatzione a su puntu chi nemos podet prus nàrrere de non connòschere custos elementos de sa cultura traditzionale sarda. Fintzas su sardu intrat in custu giogu: sas cantzones sunt in sardu, sa bandera tenet unu nùmene sardu, sas caratzas tenent nùmenes sardos: mamuthones, boes, merdules, turpos etc, etc.

 

Fortzis totus cosas folklòricas, ma su problema  no est tantu si est giustu o nono chi fintzas sa Sardigan tèngiat unu folklore e siat cunsideradu una forma nòbile o nono pro rapresentare una cultura, su problema est un’àteru: su fatu chi abbarrat s’ùnica manera de la rapresentare. Torramus tando a su contu de sa limba. Cadaunu de nois, sardòfonu o nono, resessit a cantare “Nanneddu meu”, “Non poto reposare”, “Deus ti sarvet Maria” e fintzas cantzones prus reghentes comente “Carrasegare”, de sos Tazenda o “Mere Manna” de Piero Marras etc… ma semper prus sos sardos sunt ismentighende sa limba issoro, comente mai? Est inùtile a negare chi oramai sa cultura nostra est semper de prus assugetada a sa cultura ufitziale italiana chi si bantat de tènnere iscola, ufìtzios, amministratzione, istitutzione… un’Istadu, in pratica. Sos sardos nono. Tenimos però totu sos elementos chi diant pòdere èssere de un’istadu e chi medas istados mancu tenent: unu territòriu definidu, una limba, unu pòpulu, una bandera, un’innu, un’istòria e medas espressiones culturales originales.

 

Ma totu custu est cuadu. Dae su mamentu chi su tretu mannu de s’informatzione e de sa difusione de sa cultura est de sa cultura italiana a sos sardos ite lis abbarrat? Est craru, petzi su folklore. Custu “logu” est tando pro nois su paradisu ue nos podimus intèndere nois. Cale est in totu custu su malu e su bonu? Su bonu est chi totu sas culturas tenent su folklore, su malu est chi a nois nos cuntzedent solu cussu. Su folklore, a dolu mannu nostru, non moet sas cussèntzias, antzis, faghet istare bene, nos donat s’alligria, ma in s’ora faeddamus italianu e ismentigamus s’istòria nostra. Su chi sos sardos oe bramant no est prus su folklore, ma sa normalidade. Sa limba in primis est s’elementu chi prus de totus diat dèvere crèschere. Cun sa limba sarda amus pesadu fìgios, famìlias, amus rìsidu e prànghidu, brulladu e abboghinadu e amus peri cantadu. Cale est tando oe su tretu de sa sardidade? Su chi devimus galu cunchistare, sa libertade de torrare a faeddare sa limba nostra in totue a cantu podimus sena trobeas o cresuras, làcanas o cadenas. Tando totu at a bènnere infatu. Devimus intrare in sas iscolas, onni maistru o professore sunt meres in sa classe issoro, est una de sas pagas libertades chi podimus impreare in favore nostru. In sas domos nostras sighemus a faeddare su sardu a fìgios nostros, chie nos lu podet privare? Sa gherra est fatta de milli batallas e est ora de si mòere. Si cherimus èssere normales lu devimus pretèndere, semper. Andat bene chi bi siat su folklore, ma tocat chi arribbet fintzas totu su restu.