Si jamat cun custa peràula, a s’italiana, su comintzu de una gara in su palcu dae sa presentada finamentra a s’ultima otava chene argumentu tiradu a biglietes. Sos cantadores poden faeddare de su chi lis paret e pro totu su tempus chi cheren, sigundu sa muta e su cabu chi bi ponet sa zente.

Comente cumbinat in cale si siat trabagliu – e finas in sos apentos – su comintzu no est mai simple, massimamente pro chie faghet de capugara. B’at parizas cosas de contivizare totu in-d-una: comente leare sa menzus filada a sa congruida ‘e su saludu; su consonu cun su tenore; sa tèmpera ‘e su cumpanzu; sa muta ‘e sa piata.

Su de abberrer una caminera non resultat mai, a printzipiu ‘e totu, una faìna ‘e pagu importu ca si devet giomper a iscaldire in su tempus chi li deghet, chene si perder in àndalas zegas. Pro resesser in custu sos cantadores a bortas sun azuados dae una ‘essida geniosa ‘e unu, de unu zocu ‘e manos de sos iscultantes, dae sa mtua bundantziosa chi ‘essit a pizu chene  la chilcare meda. Ma àteraas bortas cumbinat chi sian istrobbados finas dae impedimentos chi dian parrer de nudda, a parte sa muta chi non benit a undas bundantes: dae sa piata chi non ponet cabu bastante a sa gara, dae su tenore chi no est avesu meda a unu cantadore e bi ponet tempus pro bi resesser, dae caligunu ‘e su comitadu chi no s’abbarrat a sa muda e dae àteros istrobbigheddos gai.

Mai unu cantadore chi est lòmpidu a cantare subra su palcu non timet chi su versu si li sichet in laras ca non b’at funtanaschi sensen a colpu ‘e produer s’abba issoro. Su fundamentu ‘e s’agguantu ‘e unu poete s’assimizat propriamente a sa sienda cuada e sa vena ‘e una funtana.

In custu fundamentu contan massimamente sas raighinas pius fungudas, de sos primos sonos e de sas primas peràulas intesas in sa vida, in domo, dae laras de sa mama: cantu pius cussos sonos, cussas peràulas, finas cussos carignos sun a prope de un’andànta ‘e poesia e de càntigu, pius bundu b’at in cussu fundamentu. Custu sònniu triustu e durche in su matessi tempus, e de mistériue, lu contat Remundu Piras puru, in su sonte Ispiju limpiu, inue li ‘enit in bisione s mama, morta cando isse teniat pagos beranos, chi fut resèssida a li dare s ubatizu ‘e s poesia in sa Funtana ‘e su PAradisu innanti ‘e lu lassare in orfania.

In custu siddadu ‘e sas intragranas si b’agatat puru, amparada a deghile, tota sa sienda ‘e sos primos annos de sa vida de de sono prios annos de s’impàru in cuntzetos, assimizos, dicios e poesias costoìdas a mente chi irrichin sa miniera ‘e sa limba e de sas virtudes de unu cantadore: totut custu, paris cun àteros mistérios, faghet cantare unu poete pius de un’àteru cando nde podet bessire a pizu chene perunu impedimentu ne istrobbu.

In s’esordiu sos mamentos malso che poden transire finas pius a discansu ca si comente s’argumente est a piaghere ‘e chie cantat, su poete chi s’agatat mesu illuminadu podet fagher calchi jambu da chi ‘idet ci non benit bene a risponder a s u cumpanzu cun bessidas bonas in s’arrejonu chi tenan finas a tando. Est semper un’inucurtziadorza, ma nessi non s’andat fora ‘e caminu in totu.

Un’esordiu podet durare pagu, una vintina de minutos,, o meda, finamentra un’ora. Est cussa sa normalidade. Ma si est raru de abberu a agatare esordios pis curtzos de vinti minutos, est cumbinadu parizas bortas de intender esordios meda pius longos de un’ora.

In chimbant’annos bonos de carriera, Peppe Sozu s’ammentat esordios longos cun Tucone e unu pius de totu, cun Remundu Piras in Bessude: tres oras. “Amus finidu nois – narat oe Peppe Sozu – ca si nono aimis potidu sighire puru. Sa gara diat esser istada cumprida cun s’esordiu ebbia. A sa congruida amus candtadu unu temigheddu de paga dura ca sa zente at cumpresu chi s’arrejonada ‘e s’esordiu fit una parte bastantefinida”. In su 1969 pro Santa Reparada, in su palcu ‘e Narbolia, Pirs at cantadu cun Antoni Piredda, che-i s’annu innanticun Tucone, un’esordiu ‘e un’ora e mesa

In sas garas manu-manu, cumbinat de pius chi un’esordiu siat de bundu. In sas garas in tres cumbinat pius pagu, comente est naturale chi cumbinet ca in-d-una gara in duos su filu ‘e sa rejone si trobojat de mancu, sende ci sa gara in tres est un’arrejonu pius de istragu proite b’est semper su perigulu chi unu ‘e sos tres si che coizet de per isse etotu e non resessat a abbarrare in su jogu dae su comintzu a s’agabbu.

Un’esordiu ‘e cuddos a primore est una seguresa pro tota sa gara ca ponet in bona muta sa zente puru, ultres a ponner in bona muta sos cantadores. Su reposu ‘e pagos minutos chi si costumat tra s’esordiu e-i su primu tema che colat in recreu, cando s’introdussione est istada deghile: sos cantadores sun cuntentos, sa zente isetat una gara ‘e bundu.

E tando dipendet dae chie cantat a resesser in sa proa ‘e che jigher a cumprimentu sa gra a sa matessi manera chi l’at printzipiada

 

 

17 de maju de su 2022

 

 

Màuru Murada Chent’annos

 

 

 

“Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2021-2022 LR 22/2018, art. 22”

 

 

 

Foto: archivio Domus de janas