Su 29 de maju de su 2021, in Bithi, in su santuarju ‘e sa Madonna ‘e su Meràculu, Diegu Asproni at aprontatu sa ‘e duas iscampiata a sa mustra “Grazia Deledda chin nois”. Po unu bortaedie, argunas pinturas de s’artista, chi at pessatu e fatu sa mustra, si sono aposentatas in duos de sos nove portzos, postos a sa dereta de s’arcu ‘e s’intrata. IMG 0003IMG 0009

Su locu de sa prima iscampiata a sa mustra est istatu su santuarju de Santu Frantziscu, in Lùgula, su chimbe de maju colatu. Fit propiu sa die de sa ‘esta de su Santu de Assisi. A sa ‘e duas iscampiata in Bithi, est sichita sa ‘e tres in Orosei, che pare a sas àteras, de dominica. Su santuarju fit su ‘e sa Madonna ‘e su Remediu. Su pintore nde at a aprontare àteras duas, una in Gonare (Orane-Sarule) e s’àtera in Balu Virde (Nùgoro).

A sa fine, b’at a èssere sa mustra intrea, in corfu de istiu, in una die e unu locu galu a dispònnere.

Su prozetu est naschitu “per ricordare la figura di Grazia Deledda, scrittrice sarda, nel centocinquantesimo anno della sua nascita”, at natu s’artista. Su chi aunit sos chimbe locos de sas partes de mustra est, difatis, su de èssere de arribu, de pellegrinagiu e de fide, contatos in sas òperas iscritas dae issa.

. . .

In su Meràculu sa corte manna de tzimentu es ispoza e paret allagata dae sa luche caente de su sole. Colande•bi in chirca de parchegiu, paret de achirràre abellu abellu  a un’àteru Bithi. Su caminu po b’arrivare, difatis, intro de sa vidda est thematu dae sas fertas chi dolent galu, de sa prena de sant’Andria colatu.  Fertas fundutas e zai annozatas chi ant revortatu sa cara ‘e sa vidda de sos tenores.  E in s’ìnteri chi sos ocros chircant su chelu biaitu po non bìdere prus su chi ant vistu e gai istraviare carchi lacrima, sa pregunta prepotente est si  bastat a precare po nche torrare caminos e domos a coment fint antis  o si s’apretu siat  de àteru dinare in cantidade prus manna.

Ma in su santuarju de su Meràculu sas càmpanas sono alligras e  mutint sos fideles  po  atrempare.  Sa cresia si abbivat. A pustis, àteros tocos  acrarant chi sa missa est finita e  a sa corte non b’arrivant prus nen precos nen cantos. No est sa die de sa ‘esta mariana, ma unu sàpatu a bortaedie de fine maju. Metas pessones atrempant a sos portzos, suta su cucurale de “Sa de Cucu”, a leare su sapore de s’assazu ‘e mustra chin su cussideru de sas règulas contra a su Covid-19. Àteras nche lòmpent dae sa vidda, cada tantu.IMG 0047

Diegu Asproni, artista de apentos e fainas meta, arrumbat chin totus  allegande de sa pintura sua e de comente s’ iscritura de Grazia Deledda l’ apat datu rejones po las fàchere.  Allegat de s’autora nugoresa e de su mundu suo, de s’iscola chi l’est istata negata, de su èssere istata a grabu de apompiare a fine sa sotziedade sarda e de la contare, de sa sustantzia de sas òperas, galu modernas mancari b’apat colatu prus de unu sèculu: unu presente de paraulas e de figuras galanas a su Premiu Nobel sardu de sa literatura.

Sas impressiones de su pintore, naschitas dae su àere letu sas òperas de Grazia Deledda, si gollint paris chin sas tzitatziones in sos disinnos e in sas telas de sa mustra. Tzìntzigat de casta una figura de ‘èmina massissa. Sos pedes suos sono mannos e avesos a caminare. Sos bratzos e sas manos, fortes e atruncheddatos, sono serratos po fàchere unu nizu-brossolu  a unu pitzinneddu drumitu. Sos vistires, chin sinnos de sentitu, in sas formas e in sos colores, che pare a cussos de su paesazu iscurosu e de mutine, marcant sa cara minuta e forte chin sos ocros a sa fine irbabarriatos a sa luche de su perdonu. S’agantzu est chin su contu “Due miracoli”. Ma sa tzitatzione de Deledda in su cartabellu, a pustis de s’acraramentu chi sos travallos sono “a china a supra de papiru e ozu a supra de telu”, est picata dae s’òpera “Colombi e sparvieri” e pertocat a sas paches colatas a s’istoria intre Orune e Bithi:IMG 0078

[…] “La cerimonia per le paci si compì in una chiesa campestre dell’altipiano. […]

[…] un numeroso seguito di borghesi e di paesani, di donne e di fanciulli, cavalcavano attraverso l’altipiano che divide il villaggio di Tibi dal villaggio di Oronou. Pareva una processione […]

 

Su tempus si nche volat chin sos arrejonos de arte e literatura, in s’ìnteri chi su chelu, zai aratu dae nues lascas, si fachet prus custrintu in sos cucurales de Sant’Elia ,  Cucureddu e Sant’Anna. Supra ‘e  Monte Bannitu e de sas pinetas. Abuluthios e cantareddos de nues novas, arvas che nie e mandronas, si nch’andant abellu a bia ‘e sa sa viddedda isparita de Dure e de sas cresias de Santa Maria e  Babbu Mannu. S’ora de serrare sa mustra s’est acurtziande, ma a inghirju de s’artista bithichesu si sichit a intendere sa fortza ‘e s’istima de amicos e paesanos, agradèschitos de su bortaedie de cultura chi prus no isperaint.

. . .  

A su manzanu de Lùgula e a su bortaedie de Bithi si bi potet torrare a pessare in sa corte de su Remediu, in Orosei. Sa de tres iscampiata a sa mustra “Grazia Deledda chin nois” est cumintzata. Sono sas 17:00 de dominica 6 de làmpatas 2021 e in cresia b’est sa missa de Corpus Domini. Su manzanu sos pitzinnos de sa vidda ant fatu sa prima comunione.   No est sa die de su Remediu, chi si afestat in capitanni, ma est festa manna su matessi. Su caminu, dae s’intrata a su santuarju, est unu tapeto de frores. A cada chirru suo, in sas prathas virdes, in sa caminera chi intundiat che colovra totu su locu de fide e  innantis a sas otanta lozas e prus a disponimentu de sos novinantes, sos undos  e sos frores prantatos po galania parent ponèndesi a allegare, e  dant s’idea de su chelu fatu de virde, de colores  e de vita a cumone. Su tempus s’alligrit issu e totu, a bortas vocande rajos de sole caente, a bortas rosinande,  e gai fachende galu prus istraòthica  sa coa de unu veranu chi si nch’at belle che cussumatu sas dies suas jocande a atraca  atraca.

Diegu Asproni at postu sos disinnos e sas telas in su portzu de sa cresia chi est a sa dereta de s’intrata. A inghirju suo bi sono zai sos amicos arrivatos dae sas viddas acurtzu e dae Orosei, dae Bithi.   Issu  acrarat a totus su prozetu chi at fatu e su travallu suo. Sas àteras pessones de Orosei nche lòmpent a missa finita, istande atesu s’una dae s’àtera su tantu chi cherent sas règulas contra a sa  peste. S’ispantu issoro est in su ‘e iscopèrrere o in su ‘e torrare a atzapare s’artista e sas pinturas suas. Si fachent cuncretos interessu, cuntentesa de s’atopare, preguntas e pessos. Issu  rispondet a totus e a cadaunu, cuntrestat in sos parreres, los  agradeschet e tzìntzigat a  bi los nàrrere.  Est po custos cambios torra de arrejonos chi su pessu de chie iscrivet torrat a sas duas iscampiatas de mustra zai fatas. Sa tratentzia chi Diegu Asproni tesset chin sos chi cherent godire de su donu artisticu suo est difatis sa matessi. Issu non si imponet, ma si proponet, fintzas cando s’arrejonu suo est drempitu e iscritu. Ca a pustis issu dimandat e chircat. Ascurtat e de su chi li narant nde fachet iscusorjos.

Su puite e su comente s’artista bithichesu fachet tratentzia chin sa zente si crarint pessande a sas atividades suas: in prus de metas  òperas in tela e in papiru, difatis, at firmatu contos pubblicos particulares aberu in carchi vidda de s’internu. Sos murales istant in mustra chene làcana peruna de tempus  po su pressiu e sa critica.   Po cussu ant bisonzu chi s’idea de los fàchere siat dividita chin sa zente e  retzita vene in sos locos, galu prima de los disinnare e de los pintare.  Su puite de sa tratentzia de s’artista chin  su publicu diventat galu prus craru torrande a pessare a su chi, de issu  e de  su travallu murale (istèrritu meta e orizinale) chi at fatu in Onanie,  at iscritu s’ istoricu de arte lastimatu Salvatore Naitza: “Il messaggio rivolto al collettivo funziona solo se viene riconosciuto e compreso; necessita quindi di  un’intesa e di un consenso da parte della gente. Ci deve essere perciò uno scambio, un fattore di reciprocità.” E galu: ” Non è difficile immaginare gli incontri e le lunghe intense discussioni, i consigli chiesti e ricevuti che hanno preceduto la esecuzione del ciclo pittorico.”

De totu su chi, a su pàrrere de Naitza, est sustantzia e manera de fàchere  murales, Diegu Asproni paret chi tenzat sos secretos e s’arte, diventatos chin su tempus su tratu suo sichitu de s’acurtziare e de fàchere sos travallos.  Difatis, issu chircat s’arrejonu, s’atopu,  su cuncordu chin sas comunidades, po sas  mustras puru. Fintzas in Orosei. Fortzis ca paret chi sas atividades si potant congruire  vene petzi ponende•bi in mesu sa zente.  E in prus, intre sos impreos de sos pintores mannos, b’est cussu de istudiare su mundu veru, su de nde mùrghere su sutzu e de contare su chi pertocat a s’arte e a sa galania fintzas a chie no est a grabu de lu vìdere. Fachende gai, s’artista diventat chin naturalesa  unu chi produit  e cossiminzat  sensu in sas comunidades. In Bithi, in su tempus deretu a pustis de sa proita irfidiata, Diegu Asproni at fatu propiu cussu, ponende in viazu argunas  òperas suas  intre sos locos prus ofesos dae sa proita irfidiata e, a pustis, in sas vetrinas de sas butegas chi ant torratu a apèrrere. E ite fit cuss’ atzinnu de  colore, si no unu suspu craru de su ‘e picare parte a su disacatu, de s’aficu in su torrare a naschire  e de su ‘e inzenerare sensu?

In una de sas telas de sa mustra in Orosei,  una copia est dromita  acoconata in terra,  sa conca imbarata a sos sacos de sos bagallos. Un’òmine e una fèmina s’assutant sos mermos chi s’ant lavatu chin s’abba de su mare. Est su recreu de sos pellegrinos. In un’àtera tela, tres figuras de òmines abbrantzatos a forte ch’àmpilant a supra de una terra chi paret irmenticata dae s’ispera. Po  cumprèndere menzus, suta de sa tela b’at una tzitatzione picata dae “Canne al Vento”: […] “È l’alba. I ciechi si alzano, intrecciano le loro dita, si curvano davanti a lui e lo costringono a sedere sulle loro mani ed a mettere le sue braccia intorno al loro collo: così lo sollevano. Lo portano su, via, lontano.” […]

A pustis de Lùgula e Bithi, su suspu de su viazu comente chirca, e non comente locu de arribu,  sichit a marcare sas figuras  de Diegu Asproni, picatas mescamente in sos mamentos de pasu. Su suspu marcat, difatis,  fintzas sas chi sono in mustra in Su santuarju de su Remediu, chi vocant sa luche dae s’ispera in su cras.

Oramai, in sa corte manna, s’iscuru at  cumintzatu a si fàchere locu  po s’istèrrere. Tocat de mòvere cando s’àlinu de su mare, chi non ch’est gai atesu, est bulluzande nuscos imbriacatores, de terra e de frores ifustos.

 

 

Maria Teresa Rosu