Congruimus s’imprenta de sos temas de sa gara de su 1969 in Gergei, inube Frantziscu Mura, Remundu Piras e Marieddu Màsala an dadu vida a una gara de ispantu pro sa festa de Nostra Segnora de Mesaustu. Custu est su segundu tema: sa poesia (Mura), sa mùsica (Piras) e sa pintura (Màsala). Duinas e modas bos las amus a presentare in Làcanas de su mese de Nadale.
Cando an cantadu in Gergei Frantziscu Mura teniat 36 annos cumpridos, Remundu Piras nde deviat lomper 64 e Marieddu Màsala 32.
1. Màsala (56’’)
De fronte a unu pópulu devotu
sighimos a cantare sas novellas.
Como una ’e sas artes pius bellas
chi ap’in sorte narrer devo a totu:
tras sas prus bellas chi amos connotu
chi s’est distinta dae sas gemellas.
E collocada s’est prus in altura:
pruite m’es tocada sa pitura
2. Piras (55’’)
Cheret narrer chi tue ses pintore,
ti rispeto si ses pintore ’onu.
Tue ses su mastru ‘e su colore
ca Deus ti l’at dadu cussu donu.
Deo apo una parte pius minore
proite so s’intèrprete ’e su sonu.
In me forma e colore no bi nd’ada
puite m’est sa mùsica tocada.
3. Mura (59’’)
Est sa dea bendada sa chi donat
sa sorte a chie devet a modellu.
Totas tres in su própiu cancellu
semus passados, no m’impressionat.
A Marieddu an dadu su pinzellu,
Remundu s’arpa e-i sa lira sonat.
Diversa invece est custa parte mia
prite tocada m’est sa poesia.
4. Màsala (45’’)
Ma de dipingher si apo s’impreu
miro sa tinta cun sa tela adata.
Tota sa cosa ch’at criadu Deu
poto dipingher comente l’at fata.
E como b’amos sa pitura astrata:
cussa mi l’apo fata a contu meu
chi da su donu chi tenzo derivat
e perunu mortale no b’arrivat.
5. Piras (56’’)
(Ma) s’ómine da chi Deu l’at criadu
de s’abba intesu at sa cantilena
de mare calmu o abbulotadu,
su càntigu gentile ’e sa sirena.
Tando da terra nde segat un’’ena,
l’isperrat e a sonare s’est proadu
sa mùsica che nobbile dultzura
ca bi l’at imparadu sa natura.
6. Mura (55’’)
Però diversu est custu donu meu:
penso ch’at aer meritu e onores.
Est distimonzu s’universu intreu,
l’an a ischire mannos e minores:
cand’est naschidu su fizu ’e Deu
l’an cantadu in sa zona sos pastores.
Cantan cand’est naschidu su Messia:
e fit sa pius bella poesia.
7. Màsala (43’’)
Sa poesia est meda distinta,
la connoschimos dae calchi ’olta,
però un’ópera de colore est cinta
mancari palzat isbagliada e tolta.
Presentat una màchia ’e tinta
e cussa est una natura molta.
Chi a s’altesa siedas no creo
ca la poto cumprender solu deo.
8. Piras (56’’)
Mi naras chi cand’’enit su Messia
cantan in poesia a allegra foghe.
Ma mancu poeta est s’Ave Maria
e lu poto giurare deo inoghe.
Ammenta ch’at cantadu sa ninnia
ma nos dat una mùsica sa ‘oghe.
Sa ’oghe est una mùsica gentile
in brasciolu, in domo o in foghile.
9. Mura (58’’)
Eo no nde cheria ’ider imbaru
ca cantu est sa poética fiama,
Remundu, a nd’agatare est casu raru
e de la tenner sun totus in brama:
li narat: fizu meu caru-caru,
tue ti dormi in sos grembos de mama.
A una criatura chi est novella
cuss’est sa poesia pius bella.
10. Màsala (43’’)
Però cuddos chi sun pius famados
dipinghen sa bataglia in iscena.
Bides imbenujada a Madalena
e pianghende a pilos calados,
poi a Cristos in s’Ùltima Chena
in mesu sos Apóstulos fidados
finas a oe e séculos pius a taldu
e deves totu cussu a Leonaldu.
11. Piras (55’’)
(Ma) Cristos bi fiat chena lu pintare:
no b’at pitura ne b’at poesia.
(Ma) Una missa la naran in s’altare
e l’acumpagnan cun sa melodia.
Saùlle tenet una maladia,
sonat Dàvide s’arpa a lu carmare.
Ed eco chi sa mùsica est divina:
oltres che piaghere, est meighina.
12. Mura (57’’)
Sa mùsica no contat cosighedda
prite tocat su coro s’istrumentu.
Tue de sos cuadros mi faedda
tantu ja nd’as a tenner pius de chentu.
Sa nueresa Gràtzia Deledda
at iscritu sas “Cannas a su ‘Entu”
e nd’at criadu unu romanzu bellu
sena b’aer ne sonu ne pinzellu.
13. Màsala (43’’)
Pro sonare un’arpa e una trumba
oe nos podet fagher pagu ispantu.
Ma sos estintos chi as caros tantu
sun in cuadru e che los as in tumba.
Dipinta est in s’altare sa columba
e cheret narrer s’Ispìridu Santu:
e cuss’est su pinzellu ch’in sas palas,
l’as postu sas piumas cun sas alas.
14. Piras (58’’)
Però s’a ballu sonan una trumba
sos sonos in orija si che catzan.
Tando si abbratzan columbu e columba:
andan, benin,si rilassan, s’istrapatzan.
Andan e benin a s’arrumba-arrumba,
sena ’ilgonza peruna s’abbratzan.
Sun imbreagos da sos sonos fissos:
comente sono deo moven issos.
15. Mura (1’05’’)
Remundu, su ch’as nadu est cosa giusta,
non ti lu nego e antzis cunsidèra
chi sa rejone ti so dende est custa
ma fàghemi cumprender sa manera:
tue a s’isposa faghes sa litèra
poi bi chi l’inserras in sa busta.
L’iscries una bella poesia
nende: ti chelzo bene, isposa mia.
16. Màsala (41’’)
Mirade su ch’at fatu su pinzellu
e bos paret un’ópera divina
ca si b’est impignadu Rafaellu
pro dipingher su visu ‘e Fornarina
da ube at fatu unu cuadru bellu
ch’at arrichidu tota sa Sistina.
No lu supèrat perunu poete
e no est a sonare un’organete.
17. Piras (50’’)
Ma po iscrier a s’innamorada
chi l’amo bi l’iscrio fina in prosa.
Ma si li faghet una serenada
cun sa chiterra est un’àtera cosa,
cudda mùsica bella e cuncordada
ardente e adornante e pibiosa.
Eco ch’in coro che l’apo introdotu:
chena li narrer nudda naro totu.
18. Mura (55’’)
Bae chi, Piras, no m’impressionas
e no nde tenzo nudda impressione.
Li naras bona tra totu sas bonas
e chi li as amore e passione
ma nara sa chiterra a-b-ite sonas
si non deves cantare una cantone?
Sonende sa chiterra si tratenet
però li cantat s’amore chi li tenet.
19. Màsala
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
20. Piras
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
21. Mura
…………………….una sera
e issa ti cumprendet a sa mossa
Oe pro chi che siat in sa fossa
fat’at cantones de ogni manera
su ‘onolvesu Paulicu Mossa
cando at cantadu a Lindoro e Glicera:
poesias detadas cun talentos
e no giughiat perunos istrumentos.
22. Màsala (43’’)
Lassade istare sos poetas saldos
e aterue isterride su passu.
Mi chi unu cuadru de Picassu
cheren pagare bator milialdos.
De totu sos pitores contat Sassu
ub’at colores vìvos e caldos.
Oe che re in sa pitura imperat
e poete no b’at chi lu superat.
23. Piras (57’’)
(Ma)intende su piolu e su clarinu
e de sa genesi sa ‘oghe perfetta,
su pienu de unu bumbardinu
cun s’acutu picante ‘e sa corneta,
sos lamentos de unu violinu
chi de s’incantu raggiunghet sa meta.
E su sonu est de s’ànima su votu:
pius a prestu no lu cumprenden totu.
24. Mura (58’’)
Ma pro me contat pagu su clarinu
magari no nde sia de mistieri.
Invece Dante su fiorentinu,
pro ‘ider bene sos ojos abberi,
at fatu ‘ider su Conte Ugolinu
papéndesi sa testa ‘e Ruggïeri.
E nd’at dipintu sos cuadros bellos
ma in manos non giughiat pinzello
25. Màsala (41’’)
S’azis leggidu in su libru “Cüore”
bos azis ammentare ogni novella.
De Amicis comente iscritore
at isfogadu sa sua favella
e pensende a sa mama sua bella
at isclamadu: “S’essera pitore
pro l’aggiungher pius onore e fama
li diat fagher su cuadru a mama”.
26. Piras (53’’)
Ma deo a mama no l’apo connota
e no l’apo cantada ne dipinta.
Ma sa mùsica sempre s’est distinta
in afannu, dolore e in sa lota,
issa ’e tantas coronas si est ricinta:
sa paghe e-i sa gherra sonat tota.
Cosas medas chi……………….
ti paret intendinde sos cannones.
27. Mura (55’’)
Ja es bellu su sonu ‘e sa trumbeta
e sa pitura ‘e Màsala est vicina.
Sa poesia est terrena e divina
est sa chi prima at tocadu sa meta.
E Pascoli, famosu su poeta,
su chi cantadu at una cavallina:
s’ópera pagan in prétziu ‘e oro
prite de totus tocadu at su coro.
28. Màsala (43’’)
Cantare in poesia at su vantaggiu,
finas improvisare podes prontu.
Ma pensa, dogni tipu ‘e personaggiu
cun pitores non ponzas a cunfrontu
ca bi tenes in domo su tramontu,
s’aurora cun-d-unu paesaggiu
ch’abbellin sa capella e-i su muru
e no est a sonare unu tamburu.
29. Piras (53’’)
(Ma) Su tramontu cun s’alba indeorada
l’at fatu in chelu, mi’, su Criadore.
B’est po natura e bisonzu no b’ada
mancu de lu pintare su pintore.
Ma nàrami: sa verdiana Traviada,
su Rigoletto cun su Trovadore
sun cosas de s’artista o goi o gai:
sa natura no l’at cantadu mai.
30. Mura (55’’)
Totu cussas sun óperas de fama
bessidas da su grande campione.
Sa poesia a su fizu sa mama
bi la cantat pro consolatzione
e finas su pastore fatu ‘e s’ama
cantat a modu sou una cantone.
E finas s’ama si nde meravizat:
passat su tempus e no si nd’abbizat.
31. Màsala (37’’)
Ma su cuadru ’e sa creatzione
lu connoschides dae su pitore.
Animales bi nd’at unu masone,
no bi mancat su mannu e su minore,
a fiancu a sa tigre b’est s’anzone,
vicinu a sa colomba bi est s’astore
e su leone ‘e sa foresta re
totu los connoschides dae me.
32. Piras (54’’)
No, chi deo connosco sas columbas
cun sos astores chena los pintare.
Ma naran nachi deven arrivare
su die ‘e su giudisciu bator trumbas:
sos ànghelos sun postos po sonare,
a cussu sonu s’abberin sas tumbas.
Sa mùsica a sos bios dat cunfortos
e faghet puru risuger sos mortos.
33. Mura (55’’)
Finamenta cuss’ópera est famada
e l’ischin in su mundu in generale.
Sa poética vena naturale
ch’est a diversas metas arrivada:
non sonat una banda musicale
si no b’est sa cantone preparada.
Sonas corneta e sonas su clarinu
però l’imparas léggìdu in latinu.
34. Màsala (43’’)
Cando s’abberit sa tumba profunda
est sa fine ’e su mundu e de sa vida.
Si sa pitura pro prima l’as bida
no la ponzas ne tertza ne sigunda
ca dipintu at sa bella Giocunda
tale e cuale comente est naschida.
E s’immortalat sa manu ecellente,
no la dipinghet nudda diferente.
35. Piras (51’’)
Ma deo sono ca so cumpatente,
imìto s’armonia ‘e s’oceànu.
No l’ischis chi unu melodianu
allegrat puru su coro ‘e sa zente:
nade, azis bidu mai un’indianu
chi ti faghet ballare unu serpente?
Poetas e pitores ja sun bonos
ma de fagher ballare no an donos.
36. Mura (1’02’’)
Un’indianu at proas gai fatu,
ballat a da chi s’arpa l’at sonada.
Est su serpente a sa mùsica gratu:
s’est dogni fera areste ammasetada,
mentres ch’invece Tassu Torcuatu
cantat sa Gerusalemme Libberada
iscrita in rima e no est vanaglória
e li passan cuss’ópera a s’istória.
37. Màsala (41’’)
Cand’immortale lu faghes a Tassu
no t’ammentas chi morit vagabbundu.
Invece Giotto diventat un’assu:
passadu a primu est dae segundu
ca ti faghet su zero tundu-tundu
sentza jugher in manu su cumpassu.
Tota s’abbilidade manifestat
ca issu morit e s’ópera restat.
38. Piras (38’’)
Ma a bois che a mie no bos creo,
no sezis mancu meda ‘e calculare.
Si sa chiterra a sonare mi leo
sa signorina si lassat tocare
istat chieta cando sono deo,
in su ballu si lassat abbratzare.
Siat areste e bella cantumai
però po bois, mi’, no faghet gai.
39. Mura (51’’)
Chi sias importante cunsidèro,
a tie s’avicinat una dea
a su manzanu comente su sero,
fetas sonada bella o puru fea.
Ma ja ischides cantu at fatu Omero
ch’at iscritu ‘e sos grecos s’odissea
e s’àteru Marone mantovanu,
su famosu poeta italianu.
40. Màsala (41’’)
Bianca e ruja coment’una mela
poto dipingher una signorina.
Sezis lontanos dae sa marina,
azis in domo marina cun vela
ca bo las fato ‘ider in sa tela:
regnat lontana, invece est vicina.
Piras, un’istrumentu musicale
sona ma no guastes sa morale.
41. Piras (37’’)
(Ma) Deo nde fato de ogni manera
ca no semus sa própia minestra.
Sa televisione cunsidèra:
osserva cando sonan un’orchestra,
sa ballerina in su video lestra
ja che ponet sos calches in s’aera.
Bois custu no l’azis fatu mai
ca no podides persuader gai.
42. Mura (50’’)
Si sun bellos e sanos sos cuncetos
a-b-it’est ch’a su ‘entu los iscudes.
Però unu poeta lu saludes
ca jughet sabiore in intelletos:
s’as difetos ti cantat sos difetos,
s’as virtudes ti cantat sas virtudes.
Cun sa vena chi tenet, a bi crese,
ti faghet pius mannu ‘e su chi sese.
43. Màsala (42’’)
Cando b’at una mustra ‘e pitore
màssimu mastros si sun e valentes
acudin sos chi sunu cumpetentes
chi sun isceltos e ammiradores
da poi sos mazores oferentes
e si distinghen sos bravos signores
chi sos cuadros che tenen in coro:
los dian cherrer totu in dom’insoro.
44. Piras (47’’)
(Ma) A bois già bos lasso a una perra,
poeta póveru e pitore mischinu.
A mie su soldadu andende a gherra,
l’infundo su coraggiu intro su sinu.
Nade prite sos res de Inghilterra
incoronan a sonu ‘e tumbarinu.
Solu deo ‘e sonare apo permissu:
no cheren ne a tie ne a issu.
45. Mura (53’’)
Su tumbarinu in sa corte reale
sonat, paret sonende una campana.
Però sa poesia est naturale
e no est in-d-ogni persone umana.
Sanremo faghet unu festivale
e-d-est de sa cantone italiana:
daen su prémiu a su cantatore,
s’onore mannu a su compositore.
46. Màsala (42’’)
Cando mischinu mi naras, Remundu,
mi meraviglio puit’est a nou.
Ma no m’importat su tamburu tou
s’unu re incoronan in su mundu.
S’arantzu lu dipingo tundu-tundu
e su limone a forma ‘e ou.
Finas tue pro l’’ider ti nd’ispantas:
paren veros sos frutos e piantas.
47. Piras (41’’)
(Ma) S’arantzu, su limone b’est seguru,
e ja b’est chena lu dipingher tue.
Deo fato coraggiu si so duru
e paura si sono mue-mue.
Su soldadu andat a sonu ‘e tamburu
ca cun sos colpos narat: unu-due.
Sa manera ‘e andare nde li leo
e caminat comente sono deo.
48. Mura (48’’)
Tue ti leas s’istrumentu in manu
e faghes sonu tristu e amorosu.
Tue cun su pinzellu coidosu
pares a sero che a su manzanu
ma Gofredo Mameli su famosu,
su ch’at fatu s’Innu italianu
ca fit poeta l’at cumpostu cue
e-i su ch’at fat’issu sonas tue.
49. Màsala (40’’)
Tue in manu su tamburu aferra
ca de sonare, Remundu, as su antu.
Ma a sa mama su fizu est mort’in gherra
e che lu tenet in su campusantu:
su cuadru est in domo ancor’in terra
e un’ojada li dat d-ogni tantu.
Mancari sepultadu, in cuss’ora
li paret de lu ‘ider biu ancora.
50. Piras (48’’)
(Ma) Da chi l’’idet ja torrat a penare
ca at su ritratu ‘e su dolore idóniu.
Abbaidade, sonan in s’altare
una missa si faghen matrimóniu:
totucantos si ponen a pregare
ma da sa missa no manchet s’armóniu.
Ca paret nende una bona novella,
finamentas sa missa est pius bella.
51. Mura (52’’)
Tzeltu sa missa ch’essit pius completa
cando sonan s’armóniu festale.
Ma chie at poesia naturale
partit da s’a, ch’arrivit a sa zeta
e-i su ch’est iscritu in su missale
est dae s’intelletu ‘e su poeta.
E su preìde lu legget igue:
no m’as a narrer chi l’as fatu tue.
52. Màsala (41’’)
Faghide s’argumentu terminadu
innanti chi diventet neniosa.
Però in-d-una cheja ispatziosa
bidides dogni muru tapetzadu
ube de Gesu Cristu cundennadu
b’at una via crucis dolorosa.
Pro chi est mortu e no ch’est in cust’ala
l’’ides ancora cun sa rughe a pala.
53. Piras (55’’)
Tando finimos custa cantilena
si su mamentu giustu est arrivadu.
Abbaidade de Ulisse s’iscena
cando s’est in s’océanu agatadu:
po no intender su sonu ‘e sa sirena
sas orijas a pighe si at tapadu
ca s’armonia est tropu commovente
chi cussu sonu ammàchiat sa zente.
54. Mura (46’’)
S’an ordinadu a fagher chiusura
de custu tema serramus su motu.
Ma totos tres sun donos de natura
e unu che-i s’àteru est dotu.
Meritat elogiada sa pitura,
mùsica e poesia gai etotu:
paret ch’apan che pare sa fortuna,
no bido diferéntzia peruna.