boisDûs bois e unu massàiu. Podit essi su cumentzu de un’istória sarda de fantasia, e de siguru contus aici nci nd’at, ma est puru s’argumentu de un’istùdiu de Annamaria Trudu e Fernando Sulis, mulleri e maridu de Nuragus, amantis de su teatru (tenint una cumpangia chi ddi nant Centus Concas e Centus Berritas, e giai in custas pàginas nd’eus fueddau) e de is traditzionis sardas.

 

Una circa curiosa, s’insoru, durada annus, e tra pagu Annamaria e Fernando nd’ant a fai unu libru. Centinàias de nòminis de giûs agataus tra sa genti de Nuragus  e de is biddas acanta, po unu istùdiu interessanti, chi oberit una vantana a su tempus passau e fait a cumprendi s’importu chi su giû teniat in s’economia e in sa cultura sarda fintzas a 50 annus fait. “Su massàiu tzerriàt po nòmini is bois de su giû sû”, nant Annamaria e Fernando. “Cancun’’orta su nòmini pigàt ispuntu de una caraterìstica fìsica de is bois, atras bortas de su caràtiri. Is nòminis pariant postus di aici, ma impari donànt unu sensu a sa fràsia. Medas bortas su nòmini de su giû pigàt riferimentu de sa vida de su massàiu.

 

Fueddus chi arragodànt abitùdinis, modus de fai, situatzionis, vìtzius, amoris e delusionis. Nòminis postus po scopu” narant Annamaria e Fernando. Unu giû podit essi Fatu ’eni e Coloriu” ma finas Fatu ’eni e Non ddu ses. Podiat essi Bellu e Airosu opuru Ogus nieddus e Preséntzia o mancai Nigheddu e Iscorrau. “Ci fiant nòminis chi s’ispirànt a s’amori po una fémina o a s’arrannegu po unu sentidu non currespùndiu” nant Annamaria e Fernando. Nòminis chi contant is amoris prexiaus funt Scida chi est ora e Afaciadì. Cun custus fueddus s’innamorau, passendi cun su giû asuta de sa vantana de sa sposa, dd’arragodàt ca si depént biri.

 

E ancora S’ogetu e Delicau, Mali ti nant e Non tenis difetu, Bolemu bivi e Po biri a tui, Bella e Che s’oru, Gravellu e Nodiu. S’amori non torrau portàt a ponni nòminis cumenti “Poita mi privas/Chi su géniu c’est, Afaciadì/ Mai ti bis, Chen’’e motivu/ Poita mi lassas, Bella ti creis/ Pagu ndi otenis, Connotu t’apu/ E chini ses, Tropu/ S’ingannu, Fastigia/ Cun totus. S’amiratzioni e sa corti fadiant nasci nòminis cumenti Anca passas/Fais figura, Bella/ Presumia, Allichidia/ Afruddiera, Ogus bellus/ Cara filada, Massaia/ Nodia, Fastigia/ Ch’est tempus, Lassa is bregungias/ Àrtzia is ogus. Podiat sucedi chi s’ómini non bófiu o tradìxiu cambiessit su sentimentu de amori in arrabiori. A posta poniat a su giû nòminis chi faressint a connosci s’ofesa. Po cantu bivis/ Nemus ti ’olit, De chintzu in susu/ Non t’apu oféndiu. Cun-d-unu nòmini di aici ’oliat nai ca sa fémina fiat giai stétia cun óminis, ponendidda in bregungia.

 

Is problemas de onori, medas bortas, si risolviant fadendi dannu a sa terra o a is animalis, nant Annamaria e Fernando: “segànt sa coa a is cuaddus, tirànt sa lìngua, is origas e is corrus a is bois e poniant fogu finas a sa coltura. S’acusànt a pari boghendi a campu dispretzu e ameletzus. E intzandus nasciant nòminis de is bois cumenti Paga su dépidu/ Ca gei est ora, Mancai crepist/ Tanti non bincis (po cancunu beni de dividi tra parentis), Aspetadì s’ora/ Mai dd’aspetas, Ddu prangis/ Su chi as fatu. Ma a bortas su nòmini de su giû faiat a cumprendi finas a cali partidu votàt su massàiu: Arrùbia/ Bandiera, In coru/ S’idea, Sa meri/ Cumandat. “Innoi sa meri est riferiu a un’ideali polìticu: est custa sa fidi chi mi portat”, spiegant Annamaria e Fernando. S’istùdiu acabbat cun medas domandas a is meris de is giûs, chi contant s’istória de is nòminis de is bois a su tempus insoru.