Custa gara -o gala, comente preferiat de nàrrere tiu Antoni Piredda- in Ilbono sos cumpetentes la jighen semper a bàntidu: si faghet gasi cun sas proas de mezus lugura in su campu de sa poesia cantada. De fronte in cussu seranu de istiu s’agatein -cun trint’annos de diferéntzia- su pius antzianu e su pius gióvanu de sos cantadores de professione: tiu Antoni teniat 76 annos, Marieddu 46. Custos duos poetas s’istimaian e si tenian in cunsideru mannu s’unu cun s’àteru. Su resultadu sezis in gradu de lu cumproare bois etotu a galania in sas 70 otavas de custu tema.
1. Màsala (57”)
Si semus unu e àteru poeta
a su dovere apemus costàntzia
comente sempre l’amos a usàntzia
finas a fagher s’òpera cumpleta.
Sa prima palte ch’an dadu est discreta
chi paret unu tema de importàntzia:
duncas no apo sorteggiadu male
dadu chi m’est tocadu s’animale.
2. Piredda (59”)
S’amus sos sacrefìtzios a pala
in custa gala traditzionale
su cale ’e su programma ’e ogni gala
su tema at una parte printzipale:
s’a tie t’est tocadu s’animale
non lu creo chi siat palte mala.
Deo devo pensare a fine a fine
ca m’est tocadu a cantare s’omìne.
3. Màsala (43”)
Nois amos su tema annuntziadu
de fronte a unu pópulu gentile.
Sos cumponentes de su cumitadu
pro chi sun in s’edade giovanile
non dan una palte a s’àtera simìle
a lu ’ies chi an indovinadu
de dare duas paltes diferentes:
mi paren a s’altesa e cumpetentes.
4. Piredda (52”)
Cando non s’arrejonat a s’iscuru
si podet dare sodisfatzione:
si s’arrejonat cun pretzisione,
mi’, dogni passu at a esser seguru
ca so un’animale deo puru
ma però tenzo s’usu ’e sa rejone.
Est custu s’argumentu chi an inclusu
e balet calchi cosa de piusu.
5. Màsala (44”)
Tue improvisas e faghes su versu
ca t’at dadu su donu sa natura
ma s’animale e dogni criadura
s’istintu chi possedit est diversu.
Ma damos un’ojada a s’universu
a sa terra, a su mare e a s’altura:
ispàtziu in su mundu cantu ch’ada,
dogni zona ’e animales populada.
6. Piredda (52”)
Dae su giustu non si podet fùere,
est veridade su chi mi asa nadu.
Deus pensende s’ómine a costrùere
nàrami it’est ch’at perfetzionadu?
Su corpus fatu at dae su piùere
da poi l’at un’ànima incarnadu.
Da chi cuss’ànima li at dadu in donu
de su criadu l’at fatu padronu.
7. Màsala (42”)
A narrer tzeltas cosas non ti arrisches
si no, Antoni, in fallu rues tue.
Deus ch’at postu in sas undas sos pisches
e totu sos alados in sa nue,
sos rétiles in terra pro chi l’isches
cand’ancora non fis criadu tue.
Ca a tie a s’ùltim’ora ti at criadu,
agiummai si nde fit ismentigadu.
8. Piredda (47”)
Non ti naro chi apas isbagliadu
ma dogni umanu podet isbagliare.
Ammenta Deus solu chi at criadu,
s’ómine devet totu amministrare
ca Deu los at postos in su mare,
e deo nde los bato a su mercadu.
E nde podet godire ogni cungrega
cunfetzionados in dogni butega.
9. Màsala (44”)
Tando si ses omìne non ti atristas,
càntati cussa palte cun recreu.
Ma, ammentatinde, sos naturalistas
chi che tenimos in su mundu intreu
si los cumprendes e atentu istas
non naran totu chi t’at criadu Deu
ca si dipendes da unu gorilla
ja non t’at fatu Deus cun s’argilla.
10. Piredda (50”)
Su ch’as cantadu est totucantu bellu,
Piredda non ti addossat una neghe.
Como leamos su primu livellu,
fin duos frades, non nde contas deghe:
Cainu domat su primu ’itellu,
Abele multu at sa prima ailveghe.
Dae s’omìne de s’edade antiga
s’est connotu su late e-i s’ispiga.
11. Màsala (41”)
De cando su criadu fit novellu
cantas cosas mi faghes a ischire.
S’animale at pensadu a ti nutrire
ca non ch’aias nudd’àteru ’e bellu:
dae sas peddes t’as fatu su ’istire
si ponimos in ballu su camellu.
Fàgheli da lontanu unu saludu
si comente non t’at lassadu nudu.
12. Piredda (47”)
Noè nach’est su primu tzitadinu
chi trabagliadu at in sa terra crua.
A da chi at risvegliadu su terrinu
ponet sa ’ide e-i sa ’inza est sua:
dae sa ’ide nde ’oddit sa ua,
dae sa ua nd’at fatu su ’inu.
E da issu su ’inu amus connotu
chi cando est bonu piaghet a totu.
13. Màsala (41”)
Noè fit intro s’arca e no a pê,
da poi s’iscadenat calchi lampu.
Una columba est bistada, crê,
chi dae s’alca est bessida a campu:
de olia nde ’oddit unu rampu
e che lu leat a s’arca ’e Noè.
Da sa columba Noè at ischidu
cando fit su dilùviu finidu.
14. Piredda (52”)
Noè fit unu grande patriarca
ch’in s’universu at sa fama distesa
e non teniat vapore ne barca
ne perunos arneses de difesa:
a s’ora costruidu si at un’arca,
cussa subra sas undas s’est mantesa.
Est un’òpera bella invidiàbbile
a ti fagher un’arca galleggiàbbile.
15. Màsala (41”)
Ma comente cantende ses simpàticu
devias esser finas cumprensivu.
Sighimos in s’omìne primitivu,
ammentatinde, fit mesu selvàticu:
mancari intelligente, pagu ativu
e in totu sas altes non fit pràticu.
Chena ’e mezos de peruna ratza
viviat solu de pisca e de catza.
16. Piredda (48”)
No arrejones de cussa manera,
s’ómine at sentimentu esorbitante.
Fintzas cand’est contrària s’aera
po tutelare s’umanu abbitante
at po s’ierru sa ’este pesante
e po s’istiu sa ’este lezera.
Tue, animale, fàghemi a ischire:
nara cando ti jambas su ’estire.
17. Màsala (44”)
S’otada tua est bella e pulida
e custu non ti palzat un’insultu.
Primu m’as nadu ch’as tusu e as multu,
as fatu cussu e non l’as faddida:
dae cando ogni contza est fallida
e custu non ti palzat unu fultu
ismentigadu ’e sa pedde ti sese
e botas bonas non giughes in pêse.
18. Piredda (50”)
Eande si Piredda t’interrogat
si rispondes a sa domanda mia.
Cust’animale chi brincat e giogat
lu ’ato de sa fine a s’agonia:
a s’animale sa pedde nde ’ogat
e che la mandat a sa contzeria
prite su bonu sensu mi consizat
e de ogni manera l’utilizat.
19. Màsala (39”)
A s’animale non li nelzas mudu
ca issu puru faghet calchi proa.
Sàtana non ti palzat cosa noa
da chi lu miras bene a oju nudu:
incòrporat su oe e-d-est corrudu
e non li podet mancare sa coa.
A da chi non t’est frade e non t’est fizu
no at a tie perunu assimizu.
20. Piredda (53”)
Sàtana at unu péssimu ritratu,
no at che deo una fisonomia.
Ma amméntati ’e sa Vérgine Maria
si s’Ispìritu Santu at a contatu:
est s’Ispìritu santu su Messia
po lu connoscher ómine si at fatu
………de sa propria abbitùdine
però l’at dadu sa similitùdine.
21. Màsala (39”)
Caru Piredda, mi faghet ispantu,
mi’ chi deo la penso diferente.
Lucìferu incorporat su serpente
e-d-est un’animale ateretantu
e sa columba s’Ispìridu Santu
biancu che-i su nie e innotzente.
Su paradisu lesséndeche a palas
est abbasciada a terra cun sas alas.
22. Piredda (50”)
Piredda ja iscultat e si cagliat
e rispondet cand’est interessante.
B’at calch’artista, sonende trabagliat,
una sonada impressionante:
da ch’intendet su flàutu sonante
su serpente s’incantat e si abbagliat.
Est de s’ómine méritu mazore
s’at fatu su serpente balladore.
23. Màsala (40”)
Lass’istare, Piredda, su chi anzenu
est e su tou isfruta s’est maduru
ca su serpente ischimos de siguru
chi at in-d-una dente su velenu:
intendet sonu, iscultat in pienu,
si pesat a ballare a duru-duru.
Ma lassa ca est su meu su serpente,
chi tue as s’omìne apas in mente.
24. Piredda (50”)
S’a tie non ti paret importante
si ti fato ballare s’animale
ca connosco s’istintu naturale
prite s’omìne est de pius birbante.
Si sonat una banda musicale
bides ballende finas s’elefante
e a ballare una béstia pesosa,
Màsela, non ti palfat paga cosa.
25. Màsala (40”)
Tue canta s’umana criadura
da chi t’an dadu una parte ’e valore.
Osselva bene: s’abe pro natura
bolat dae fiore in fiore:
da su netare nd’’ogat su sabore,
che ponet in su mele sa dulcura.
Poi tue ti faghes mere nou
e t’apróprias de su mele sou.
26. Piredda (51”)
Niunu ti lu negat su valore
da ch’arrejonas de bona manera.
S’abe ch’at fantasia passizera
passat da unu a s’àteru fiore
però s’ómine at un’ismeladore
chi da su mele nde faghet sa chera.
e po càmeras de letu e po carrelas
resessit a ti fagher sas candelas.
27. Màsala (41”)
Non paret mancu mala sa figura
poite ses poeta preparadu.
Però su mele anzenu ti as leadu
mancari s’abe non siat madura:
ti podet finas dare una puntura
e su velenu t’at inietadu.
Pro chi minore siat non la distrues
ca si ti ponet fatu ti che fues.
28. Piredda (39”)
Custas cosas non nelzas in piata
da chi non tenes sa proa segura
e non lu ponzas s’ómine in cumbata
da chi ti nd’est tirende sa doltzura
e s’a s’ómine dat una puntura,
mi’, tando a s’abe nde calat sa mata.
E torracontu non tenes igue
si po pungher a mie moris tue.
29. Màsala (41”)
Cando cun issa ti pones in rissa
a mie paret ch’as su coro ingratu
e cuss’otada non t’’enit permissa
dae totu su pópulu cumpatu
ca s’abe prima nudda non ti at fatu,
tue nde leas su chi faghet issa.
Cant’est minore e la dispiaghes,
nemmancu sa ’irgonza ti nde faghes.
30. Piredda (41”)
Ello, ti cretes chi a s’abe m’inchino,
non so ’e sa matessi familìa.
A ue ch’est su mele mi avicino
e che lu juto totu a domo mia:
su mele chi nde ’ogo lu rafino
poi lu ’enden in sa farmacia.
Disfoltunada jamare ti podes,
tue lu faghes e non ti nde godes.
31. Màsala (39”)
Como chi as s’omìne nde aprofita,
gai onore t’as a fagher celtu.
Però Antoni Abate s’eremita
sa via ’e sa miséria at isceltu
ca de s’Egitu in mesu su deseltu
vivet in-d-una gruta bascia e frita.
Però b’andat su colvu dogni die
po li che jugher su pane a inie.
32. Piredda (48”)
Non mi rispondas unu pagu addane,
pensa de regulare ogni faeddu.
Antoni at a postu su chelveddu
e po cumpagnu non b’at unu cane
e fintzamenta su colvu nieddu
a un’omìne che jughet su pane.
Como m’as dadu sa proa mazore
chi su colvu ’e s’omìne est selvidore.
33. Màsala (
De s’animale a sa palte che passas:
si sighis gai non tenes rejone
………………ja est abberu
…………………………..
……………………………
…………………………..
……………………………
……………………………
34. Piredda (
…………………………….
…………………………….
…………….bonu sentimentu
comente animale intelligente.
s’aias tentu mezus fundamentu
e ja ti fisi fatu indipendente
e como ’e fronte a s’ómine massissu
ses obbligadu a esser sutamissu.
35. Màsala (39”)
Ischimos chi ses èssere mortale
ma ponzo s’animale in paragone.
Venétzia a emblema at su leone
e sa lupa s’Eterna Capitale:
duas tzitades in custa natzione
chi sun protetas da un’animale.
In ambas duas bi so deo incue,
non bi ses tue elevadu a sa nue.
36. Piredda (46”)
Tue osserva s’ómine perfetu,
cantu s’at costruidu narrer poto:
si su palatu si faghet cumpretu
càmeras bi nde tenet sete o oto:
bi at coghina e camera ’e letu,
soggiorno, sala ’e pranzu cun saloto.
Dognunu tenet sa camera sua:
como nara inue est sa domo tua.
37. Màsala (38”)
Non si faghet sa domo su matzone,
a lu chilcare in tana t’incamina.
Si faeddamos poi ’e sa femìna,
leat fiagu de pedde ’e visone
cando che puntat s’oju a sa vetrina
e cussa costat unu milione.
Sa pedde tua balet meda ’e mancu:
si la ’endes non balet unu francu.
38. Piredda (38”)
Non chilches ne matzone ne assile,
mi’, l’aeras lassada abbandonada
ca a su matzone, sa béstia vile,
su catzadore sa catza li dada:
sa matzonera e-i su fusile
o li ponet sa peta avelenada.
Ca su matzone est béstia metzana
li ponen fogu fina intro sa tana.
39. Màsala (39”)
Sempre ti bido a fusile in manu:
dogni puzone lu ’ochis, s’iscuru.
Como su cucu l’an protetu puru,
si lu ’ochis lu pagas, no est vanu,
cuddu chi sas bellesas de beranu
annùntziat cantende in dogni muru.
E-i su puddu da su sou puddile
ti nd’ischidat a ora ’e manzanile.
40. Piredda (39”)
A besu meu chi mi faghes ciucu
chi no isco sa tua opennione
ca a isparare a ballas de saucu
non nde podes betare unu puzone
e abbizadu non ti ses: su cucu
cantat sempre sa própia cantone.
Bi at chi ’e l’intender si nd’isvilin,
sos puzones si unin e l’ispilin.
41. Màsala (38”)
Mi’ ch’est dogni animale unu consolu
pro ch’a tie non palzat de impoltu
ca s’ómine non lassat mai solu
ne a su mere faghet unu toltu.
Su cane su padronu sou moltu
de lu tentare tenet oriolu
e chie bi l’at moltu in cussa die
fit un’àteru omìne che a tie.
42. Piredda (39”)
A che pones a palte sa chimera
e lea sa rejone pius galana.
Finamenta a sos canes, cunsidera,
chi sos omìnes su lùmene dana:
b’at una cane chi jaman lezera
a s’àtera la jaman rufiana.
Lassende de s’omìne su costùmene,
mi’, no aian tentu mancu lùmene.
43. Màsala (43”)
In su regnu ’e Netunu at abba e rena
e ricu ogni tesoro si est marinu.
Gai Giona si ponet in caminu
ma isbagliat de meda e no apena:
tentat de lu salvare una balena,
che l’ingullit, lu custodit in sinu.
Però a lu ’ochire no aprofitat:
prima lu salvat e nde lu bombitat.
44. Piredda (50”)
A ite m’as chilcadu sa balena,
cust’animale chi at tropu poténtzia?
Est siguru ’e peta chi est piena
e tenet in sas undas resisténtzia
però ca tenet paga isperiéntzia
boltas meda s’arenat in sa rena.
Poite tenet sentimentu ignotu
a sas boltas si ’ochit issa etotu.
45. Màsala (38”)
Canta cosa mi pones a muntone
ammiscende su bene cun su male!
Est sa balena puru un’animale
e si la ’ogo a campu apo rejone:
da s’ozu sou faghen su sabone,
dae sas dentes su meighinale.
Issa salvadu t’at in sas peleas
invece tue sa vida li leas.
46. Piredda (51”)
Sa polèmica vana lassa ’e sei,
pensa chi ’entu malu inoghe tirat
ca Piredda sa realtade mirat
cantu siat s’omìne pensabbei:
istadu est Galileo Galilei
su ch’at connotu chi sa terra girat.
E animale non bi nd’at unu ebbia
chi fetat palte de s’astronomia.
47. Màsala (39”)
Non m’impoltat ne terra e ne istella
ne mare ube sas undas faghen ballu.
Chie peldet sa libbertade bella
ja richiedit unu papagallu:
in sa gabbia ’e filos de metallu
pro cumpagnu lu tenet in sa cella
ca sos omìnes l’ana cundennadu
e s’animale l’at acumpagnadu.
48. Piredda (46”)
Màriu, ja ses bonu unu poeta
ma ’oltas meda che rues in fallu.
A pones mente e cambias su ballu,
e da s’omìne sa sedda l’atzeta
ca fintzamenta unu papagallu
lu fato presoneri in sa casceta.
A piaghere meu mi lu leo
e tue bessis cando chelzo deo.
49. Màsala (38”)
Si cando chelzo ’essire non poto
bi ses tue chi as sa frusta in manu.
Però de purusàmbene Riboto
ch’’essiat in s’Istadu americanu:
lu passizian in aeroplanu,
baliat miliones pius de oto
bene domadu a briglia e a sedda
chi si baliat pius de Piredda.
50. Piredda (47”)
Non nde as fatu ne sete e ne oto
chi s’assimizet a s’èssere umanu
Deo ja nd’apo fatu, narrer poto,
chi arrejonan in italianu
e si cheres mirare unu reboto
bae e chilca a Torinu o a Milanu
chi arrejonat e contos congruet,
su chi sa mente umana sostituet.
51. Màsala (39”)
Ma cando ’ides puzones a nue
abbudronados in-d-una foresta
ti sun annuntziende sa tempesta
e s’oju a s’infinitu puntas tue.
Una tempesta no est una festa
e pone in mente a issos e ti fue:
ma no a passu lentu e ne addaju,
curres a domo che ascia ’e raju.
52. Piredda (46”)
Caru collega, ca ti tenzo istima,
làssalu su puzone in sa foresta
ca ti mandat s’omìne una intima
cun totu sos sentidos de sa testa
e si b’at in viaggiu una tempesta
nois l’ischimos unu mese prima.
Lu profetizan cun pretzisione,
non b’at bisonzu de unu puzone.
53. Màsala (36”)
Ma medas boltas ti ses isbagliadu,
ti lu cunfido deo in custa gara:
a boltas as previstu note rara
invece s’infinitu est annuadu.
Si su ’atu s’est samunadu in cara
e su ’oe at su pê iscutinadu
est seguru ch’arrivat temporale
ca non s’isbagliat mai s’animale.
54. Piredda (42”)
Su chi t’’enit in mente pensa e nara
ma totucantu mi paret in donu
ca de ’atos nd’apo sa proa jara
proite ’e ’atos puru so padronu:
boltas meda tocadu s’an sa cara
e at sighidu a fare tempus bonu.
E ca est de s’ischire a sa dejuna
est proa manna si nd’atzeltat una.
55. Màsala (39”)
Ma s’animale no est ispavardu
ne che s’omìne de mala idea.
Sos ch’an fatu sa gherra europea
almados de podere e de azardu
s’ispostaian peri sa trincea
ma caminende a passu ’e leopardu
ca mancari po finta sos soldados
si sun in animales trasformados.
56. Piredda (47”)
Para s’orija e-i sas laras serra
e arrejona cun sentidu sanu.
Che ses bessidu a un’àtera perra
dae sos animales a lontanu:
cando si devet fagher una gherra
prima si lu preparan su pianu.
e benin designados pius de duos,
non bi ponen sos animales tuos.
57. Màsala (36”)
Sa ’uca mia est semper abbelta
ca mai apo usadu sa fiaca.
Però non bistes goi tichi-taca
ca sa palte chi canto est cosa tzelta:
cantos bi nd’at, Piredda, ch’in busciaca
jughen continu una tilighelta?
Cussa est animaledda un’ateruna
e crêne chi lis batit sa foltuna.
58. Piredda (48”)
Si aias cantadu cosa tzelta,
Màriu, aia cambiadu iscola.
Beni acantu a mie e faghe felta,
Piredda non ti lassat a sa sola
e a su postu ’e una tilighelta
est mezus si bi pones sa pistola
chi s’unu calchi cosa at de pretèndere
mi’ ch’a su mancu ti podes difèndere.
59. Màsala (35”)
Deo so iscultende su chi naras
antzis mi pares bufona-bufona.
Cando un’alma in busciaca ti preparas
signu chi sa idea no est bona.
Poto narrer: “In domo l’abbandona
ca si no àter’omìne isparas”.
Ca como po interessos e dinari
ja bos sezis bochinde pari-pari.
60. Piredda (42”)
A che pones a palte su machine
e cun Piredda faeddas leale
ca chie tenet intellettu fine
non devet diventare criminale
e a su postu de isparare un’omìne
si podet isparare un’animale.
Puite ja nd’isparan dogni die
màssimu arrogantes che a tie.
61. Màsala (36”)
Maria a Gesu Cristu dae su sinu
at paltoridu che èssere terrenu.
Cando ’enit a subra ’e su terrinu
s’animale l’iscaldit cun s’alenu
prite non bastat un’’etu ’e fenu,
bi est sa mula e su ’oe vicinu.
Sos animales mios l’ana acoltu
e sos ómines tuos l’ana moltu.
62. Piredda (44”)
Si ti nd’ischidas tropu a ora talda
non podes diventare campione.
Inténdela sa poesia salda
ch’’essit da laras de una pessone:
como tenimos su termosifone
e b’amos finas sa tremata calda
e iscaldire nos podimos oe
sentza b’esser sa mula e-i su ’oe.
63. Màsala (38”)
Mi’ chi sa mia no est prepoténtzia
ca so istadu semper educadu.
Sos animales mios, t’apo nadu,
a Cristos fatu l’an bella acogliéntzia
poi po li salvare s’esisténtzia
chie l’at a s’Egitu traspoltadu?
Est su molente cun sas foltzas suas,
non che l’an postu subra ’e palas tuas.
64. Piredda (50”)
Ello, torradu be-i ses ancora
a negare su nóbbile merìtu?
Ammentatinde chi po un’escritu
da Israele che lu ’ogan a fora:
Santu Zuseppe cun Nostra Signora
su fizu che lu jughen a s’Egitu.
Antzis de su viaggiu in sa disputa
Sun sos omìnes chi l’an postu suta.
65. Màsala (41”)
Ma cantu ses astutu e ses profundu
chi non ti poden mancare cuncetos!
Amméntati de Erode iracundu
chi cheret fagher a mascios dispetos
ma che lu ’ogan in logos segretos,
che lu setzen a unu pei-tundu.
Santu Zuseppe fit tropu in betzesa
e comente a tie in debbilesa.
66. Piredda (59”)
Naras su primu e tocas su segundu,
mi’ cummetende chi ses un’abbusu.
Su Messia est bessidu a su mundu
e lu cheren protegger de piusu:
che lu setzin a unu pei-tundu,
subra sas palas giughet a Gesusu.
E cando mai chi non b’as cumpresu?
Tocat a tie a trazare su pesu.
67. Màsala (43”)
Cando cantamos su ch’ana trasmissu
sighimos in su cómpitu afidadu.
Però non b’at un’animale istadu
chi contra a Cristos…… cun issu
ca issos l’an acoltu e trasportadu
invece ’ois l’azis crocifissu.
E b’at de ómines un’àtera zenia
ch’est ancora isetende su Messia.
68. Piredda (53”)
Da ’entulare a bentu contràriu
non nd’isco a ue cheres arrivire.
A Cristos crocifissu in su Calvàriu
fit arrivada s’ora e la finire
però a sa rughe b’andat volontàriu,
s’Universu deviat redimìre.
E l’an santificada cussa die
ca non fit animale che a tie.
69. Màsala (38”)
Caru Piredda, chi mi ses a manca,
beni chi nde faghimos sa serrada.
Però sa cara tua no est bianca,
jughes sa mata mesu esagerada
dae ti setzer cuntentu in sa banca
cando la ’ides bene aparitzada.
Cussa ti paret s’ora pius lieta
massimamente si non mancat peta.
70. Piredda (47”)
E cando mai chi non b’as cumpresu
s’ómine ch’est s’umanu tzitadinu?
Su Làtzio teniat su latinu,
in sa Frantza faeddan su frantzesu,
in s’Inghilterra arrejonan s’ingresu
su tedescu faeddan in Berlinu.
Dognunu at sos dialetos suos
ma non m’as fatu a ischire sos tuos.