Sa funtana de Galusè est una de is prus famadas atratzionis po is bisitadoris de sa bidda de Tonara. Posta in su biginau de Arasulè, a un’artaria de prus o mancu 950 metrus in pissu de su mari, sa funtana est ingiriada de padentis e amostat una spantosa mirada a is bontis de sa Barbagia. Galusè est alimentada de un’erriu de abba chi bessit de una spacadura in s’orroca. S’abba est crara e frisca e, po cussu chi narat sa traditzioni popolari, serbit a sanai de is maladias. Si connoscit finas calencuna legenda in pissu de custa funtana famada. Sa de unu est cussa chi contat chi sa funtana est stetia posta in peis de sa Dea Diana chi, innamorada de unu pastori giovunu de Tonara, po protegiri s’amori apat mudau su pastori in d’un’orroca e s’abba de sa funtana in dd’un’erriu chi ddu iat airi portau de issa. Sa legenda de duas invecias narat chi sa funtana siat bivia de una pantuma, cussu de una femina giovana bocia de s’amanti. Sa pantuma de sa femina s’amostat in is orus po cicai s’omini chi dd’at traigia.

Ma sa funtana de Galusè est stetia ispiratzioni finas po sa poesia. Famaus funt is fueddus de su poeta Pepinu Mereu, nasciu in Tonara in su 1872, chi dd’at intregau sa poesia “Galusè”, aunia fait fueddai sa funtana etotu de is bellesas e de is virtudis suas.

Galusè, comenti est facili de cumprendiri, est finas logu de grandu valentzia storicu, culturali e ambientali e massimamenti est simbullu de sa Sardigna e de sa galania naturali de issa.

Si connosciat giai de is tempus prus antigus e is agatamentus archeologicus ndi donat testimonia manna, mascamenti sa zona fut bivia giai de is nuragicus ca iat fraigau una capanna in perda a su costau de sa funtana chi umperaiat po arregolliri s’abba. Est a nai puru ca, in tempus medievali, ddue lompiant is pellegrinus po bufai cust’abba chi si creiat miracolosa.

 

Galusè de Peppinu Mereu

 

Eo so Galusè,

logu delissiosu e de incantu,

firma inoghe su pe’

o passizeri, custu est logu santu.

 

Eo cunfido in te,

tzertu as a acurrer a mi dare vantu

chin bellas cumpagnias

a t’infriscare chin sas abbas mias.

 

Eo umile in custa rocca

mai de murmurare apo cessadu:

bentu fritu e froca

an sas venas mias astragadu.

 

Mai però sa broca

at su nettare sou ismentigadu:

pedidu m’at continu

sos bundantes umores ch’apo in sinu.

 

Ancoras oe in die

no mi mancant durtzuras e bisitas:

totus current a mie

e si consolant de sas abbas fritas,

 

E deo rie rie

cuntento brocas mannas e brochitas;

dae custas fritas venas

semper partint sas brocas prenas.

 

A cust’abba, sididas,

sunt bennidas donosas verginellas,

a mie sunt bennidas

bajanas de Sardigna sas prus bellas.

 

Totas si sunt fritidas

a mi fagher onore: pastorellas,

signorinas e damas,

de me cuntentas nd’ant contadu fama.

 

Dae logos istranzos

bennidu b’at dottissimas persones

in festas e in pranzos

cottu b’ant crapitos e anzones

 

e mandigos licanzos:

puddas, porcheddos, pische e macarrones.

In custas abbas puras

ant ismaltidu celebres cotturas.

 

Totus s’ant divertidu

ismentighende ‘ogni cuntierra:

preides apo ‘idu

cottos, cantende a sonu ‘e ghiterra;

 

antzis, nd’apo assistidu

beatamente istrampados in terra,

in bratzos d’una vera,

solenne, reverenda imbriaghera.

 

E inoghe sa tristura

morit, e torrat s’animu serenu.

Sa sogra cun sa nura

in custas abbas lassant su velenu!

 

 

Màuru Mura

 

 

Lunis, su primu de gennargiu de su 2024

 

 

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna – Imprentas 2023-2024.

Legge Regionale 22/2018

 

Ativadi apariciada cun s’agiudu de sa Regioni Sardigna – Imprentas 2023-2024. Lei Regionali 22/2018

 

 

Foto: https://it.wikipedia.org/wiki/File:Galus%C3%A8.JPG