Sa piata est in Sini, s’annu su 1982 e sos cantadores sunt Peppe Sozu e Antoni Piredda chi an dadu vida a una gara de ispantu pro sa festa de Santa Jara. Custu est su segundu tema: Sozu cantat sa veridade e Antoni Piredda sa faula. Sun 64 otavas bellas, una mezus de s’atera chi custos duos improvisadores de virtude ant intregadu a totu sa zente. Cando an cantadu in Sini Antoni Piredda lompiat sos 77 annos e Peppe Sozu sos 67

 

  1. Sozu (1’14”)

Nos armamos de bona volontade

po divertire su pópulu unidu

chi s’est in sa piata riunidu

cun istranzos de ogni facultade.

Unu segundu tema at arrividu,

tocada a mie mi est sa veridade:

l’apo iscobelta a s’abbelta ’e sa busta

e mi parit sa cosa pius giusta.

 

  1. Piredda (59”)

S’est chi sa vena abbundante agguantat

sighimos sa poética disputa.

Sa prima palte si est finida e ruta

e no nd’isco sa zente si si lantat

ma po tratènnere ateruna iscuta

de tema un’aterunu si nde cantat:

devo jogare sas caltas in tàula

ca m’est tocadu a cantare sa fàula.

 

  1. Sozu (1’19”)

Sa via tolta o sa via ’ereta

po connoscher bi cheret cumpeténtzia.

Deo non so un’assu de innosséntzia,

in dogni campu raggiungo sa meta:

però m’aggradat sa mia cusséntzia

a la tenner continu pura e neta.

E non tenzo ’e pecare paurìa

atacadu a sa veridade ebbìa.

 

  1. Piredda (45”)

Si m’est tocadu cussu chirriolu

bi penso deo po sa palte mia.

Si canto che poeta saldignolu

calchi fàula che la ponzo in bia:

da poi faulalzu no so solu,

ja b’at zente a mi fagher cumpagnia.

Ca cant’e cantu in dogni comunu

sos chi naran su giustu pagos sunu.

 

  1. Sozu (59”)

Cussa a che l’inguller mi dat tragu

da chi la cantas de su palcu susu.

Deo ’e sa veridade so su magu,

de nd’aer meda non mi so illusu

però de oro si nde agatat pagu

e arga si nd’agatat de piusu.

Tue bi giostras in sa cantidade

e deo penso po sa calidade.

 

  1. Piredda (57”)

Tue naras ch’as s’ànimu pAntoni Piredda 3ulidu,

custu sa limba tua dichiarat.

Ma Piredda a responder si preparat,

tue as calchi pecadu cumitidu

ca puite dogni èssere naschidu

o chito o taldu fàula nde narat.

A vìvere sintzeru no resessit

puite calchi fàula che l’’essit.

 

  1. Sozu (51”)

Cussa proposta mi ponet in brios

invece de mi ’atire malumore.

Aer sa veridade est un’onore,

sun de sàmbene sos menzus butios

e totucantos sos pecados mios

deo los naro a unu cunfessore.

E non devo cuare sas peràulas:

no mi ch’ando a sa cheja a narrer fàulas.

 

  1. Piredda (47”)

Però sos faulalzos sun avetzos

e paret chi las tenzan preparadas.

B’at catzadores in tzeltas incontradas

da piciocos si sunu fatos betzos

e nàrana: cun trinta fusiladas,

catzende nde an coglidu trinta petzos.

Però sa veridade est giusta e santa:

de cartucias bi nd’at chentuchimbanta.

 

  1. Sozu (56”)

Ma nara ite nde ’ogas de-i custu

da chi l’as nada e cun cale pretestu?

A tie no ti at crétidu su restu

ca totu b’ana su póddighe infustu

invece deo si naro su giustu,

abbizadinde, so sempre modestu.

E non mi podes narrer faulalzu

catzadore non so ne molinalzu.

 

  1. Piredda (46”)

Su faulalzu est pienu ’e pijas

e s’at unu programa istabbilidu

e tue su fusile si ti allijas………

e m’incontras che un’individu

e mi domandas s’ap’’idu peldijas,

mi’ deo ti rispondo: no nd’ap’’idu.

Prite si naro chi bi sunu igue

tando b’andas e ti las bochis tue.

 

  1. Sozu (1’05”)

Antoni, àteras cosas mezus canta

tantu oe est sa catza andada male.

Non b’at puzone in peruna pianta,

de selvaggina bi at pagu signale,

però si ses de fronte a Villasanta

da chi ti jamat a su tribbunale

che catzadore non podes cumpétere:

ti ch’imbiat in càmera a riflétere.

 

  1. Piredda (52”)

Sa fàula la tenzo po domìniu

prite sempre mi restat in sa mente.

Non m’importat perunu patrocìniu

de magistrados o de presidente

che unu ch’at cummissu un’omicìdiu

mi narat sempre chi est innotzente.

Bi an a fagher giros goi e gai

ma veridade no nde narat mai.

 

  1. Sozu (52”)

Repitimilu de fronte a sa zente

ca a sa prima no t’apo iscultadu.

Si a su tribbunale ti an giamadu

chi ses de fronte a unu presidente

si abbereru ses tue innotzente

non l’as a narrer chi ses imputadu.

Tando no nd’’essis dae cussas àulas

ca ses abbetuadu a narrer fàulas.

 

  1. Piredda (45”)

Peppe, cantas comente aversàriu

comente dogni saldu cantadore.

De sas fàulas so su criadore,

lu naro cando mi ’enit netzessàriu

e cando mi faghet cómudu e favore

non bi la naro cando est a contràriu.

De fàulas nde naro note e die

ma sempre cando andat bene a mie.

 

  1. Sozu (46”)

Ma si semus umpare in cussas àulas

chi faeddemus b’at necessidade

e ti lu naro in custas peràulas

comente chi mi esseras unu frade

prite deo non devo narrer fàulas,

tue non deves narrer veridade.

Ca si ses innotzente, considera,

tue etotu ti ch’’etas in galera.

 

  1. Piredda (43”)

Osselva fina unu teracu ’onu

s’est faulalzu de professione

cando cogher si cheret un’anzone

mandigare lu cheret a s’indonu

e da chi bi lu chilcat su padronu

narat: si che l’at giutu su matzone.

Cun-d-una fauledda chi propagat

si màndigat s’anzone e no lu pagat.

 

  1. Sozu (52”)

In debbadas mi paret a cumbàtere

unu chi faghet cussa mansione.

Si non bi est passadu su matzone

nara: prite sas culpas ch’’etat a àtere?

Ca pro s’aer mandigadu un’anzone

isse s’at guastadu su caratere

e non li nelzas chi est teracu ’onu

a da ch’at imbrogliadu su padronu.

 

  1. Piredda (44”)

O Peppe, si m’iscultas e cumpatis

chi pones a sa crìtica riparu

deo s’anzone apo godidu gratis

e naro: fidi unu pranzu raru

ma tue a lu leare si b’imbatis

ti lu faghen pagare a preju caru.

Tando s’isfida ponimos igue

chi bisto mezus deo chi non tue.

 

  1. Sozu (46”)

Però tue ti faghes a bisera,

unu teracu póberu e mischinu.

Su padronu si movet a continu

e la pensat de atera manera:

po unu lanzu anzone mesulinu

tando a tie ti ch’’etan in galera

e ti ponen in s’àteru cuadru,

prima ses faulalzu e poi ladru.

 

  1. Piredda (47”)

Tue tota sa crìtica procuras

ma sa fàula est tropu netzessària.

Si sa riforma bi est finantziària

o Peppe, coment’est chi t’asseguras

a sas visitas de sa tribbutària

si ti domandat totu sas faturas?

Mi tando b’intran sas fàulas tuas,

nessi sa meidade ti nde cuas.

 

  1. Sozu (53”)

Non ti ponzas in cussas aventuras:

lassa chi deo, Antoni, t’incuadre.

Non deves esser ne ladru e ne padre,

sas veridades sun sas pius seguras,

e ammenta chi totu sas faturas

las deven agatare dae sa madre.

E tocat chi cun issos ti la ’idas

ca las agatan ue sun partidas.

 

  1. Piredda (37”)

Fàulas b’at de dogni tzitadinu,

nde narat finamenta su poeta.

Tue chi tenes unu buteghinu

fàulas b’as afaca a s’isceta

puite ’endende calchi pagu ’e ’inu

che pones calchi pagu ’e abba neta

e ti nde ’antas a manu ’e padronu

nende su ’inu tou est tropu ’onu.

 

  1. Sozu (56”)

Ma su ’inu lu lassa po un’istante

cun sas faturas caras e baratas:

deo no b’intro in cussas malefatas

ca veridade prefero bastante.

Ma si crasa unu faulalzu agatas

nende: muzere tua est cun s’amante.

E tue po una fàula sua

andas e bochis a muzere tua.

 

  1. Piredda (32”)

Sa risposta Piredda ti preparat,

su cales la presentas a s’istante,

est sa chi da sa faula s’imparat

dogni èssere a si fagher birbante.

E si muzere tua est cun s’amante

nara sa veridade si ti narat:

no nde l’’ogas da ’uca unu faeddu

si li ficheras sa punta ’e s’’ulteddu.

 

  1. Sozu (51”)

So a bene e a male abbetuadu,

deo mi poto girare a dogn’ala.

Si m’at sa mia fémina ingannadu

una rughe traspolto solu a pala

ma si su faulalzu a tie at nadu,

ammentatinde, una fàula mala

s’isposa ch’est a tie obbidiente:

asa moltu una fémina innotzente.

 

  1. Piredda (43”)

No ando a la ’ochire cun podere

prite so faulalzu concepidu.

Però, Zuseppe Sozu, deves crêre

cantas isperiéntzias si at bidu:

maridos chi traighen sa muzere

muzeres chi traighen su maridu

e poi ……………….e cuntestos

mi’ ch’ambos duos si faghen onestos.

 

  1. Sozu (48”)

Ma non podet rinascher s’onestade

si b’este solu durat in eternu.

Però ti naro chi est sa veridade,

sa guida, sa via giusta e pernu:

a da chi b’at un’autoridade

chi amministrat in-d-unu guvernu

calisiat progetu issa preparat

a it’est chi sas fàulas las narat?

 

  1. Piredda (35”)

Nàrami, Peppe, a it’est chi cummentas

nelzende ch’apo sas bideas toltas.

Ma sas fàulas benin fina acoltas

si ’e bona manera las presentas

ca fina Santu Pedru, si ti ammentas,

a Cristos lu at negadu po tres boltas.

E si an nadu fàulas sos santos

ja nde podimus narrer totucantos.

 

  1. Sozu (49”)

Ma Santu Pedru diventat ridìculu

po cussas fauleddas chi at ispaltu

ca no lu poden ponner in risaltu,

de sa vida che sega cussu bìculu.

Ma veru santu est cando a pês in altu

lu an postu in rughe in su Janìculu:

de veridade at bestidu su mantu,

est tando chi diventat veru santu.

 

  1. Piredda (37”)

Ma, Peppe, no mi podes inibbire

chi no at fatu ’e ómine trassistu.

Cussu fit de astùtzias provistu

apo s’onore ti faghet ischire:

nesit chi no at bidu a Gesu Cristu

pruite fit timende a lu ’ochire.

E a pena est sa fàula aparida

in su mamentu si at salvu sa vida.

 

  1. Sozu (45”)

Sun de sa vida sos momentos feos

chi su giustu ch’imbolan in s’abbissu.

Ma da chi a Cristos miran sos Giudeos

issu at rispostu chi ja fiat issu

e non timet turmentos e peleos

da chi l’an in sa rughe crocifissu.

De su Golgòta pigat a sa veta

prite sa veridade est pura e neta.

 

  1. Piredda (45”)

A arrejonare de forma pitzinna

no bi at mancu sodisfatzione.

Cantos romanzos iscriet sa pinna!

Sun totu frutos de illusione.

Osselva: da sa fàula ’e Sinone

cando in Troja at unu caddu ’e linna:

una faula ch’at frundidu in terra

at terminadu degh’annos de gherra.

 

  1. Sozu (49”)

No isco inue agatas su ’alanzu

da chi m’as presentadu cussa iscena

prite su chi asa mandigadu a pranzu

non lu podes negare poi a chena.

No at valore perunu romanzu

si ’e veridade no b’at un’a pena:

bi cheret una parte ’e cosa mia

ca si no est soltantu fantasia.

 

  1. Piredda (47”)

Su pastore in campagna si diletat

màssimu s’at bidea ’e s’arrichire.

Prit’est chi de s’anzenu si profetat

cun pàsculos ch’at gana ’e nde godire?

Leat abba e la ponet a buddire

e in mes’a su late che la ’etat

e cun fàula misciada a cuss’imbrogliu

si pienat su sou portafogliu.

 

  1. Sozu (42”)

Ma lassa sos pastores cun sa chedda

s’aimis sos romanzos in consigna.

Una risposta a mi dare t’impigna,

sa chi ti naro no est cosighedda:

in sos romanzos Gratzia ’e Ledda

iscritu at sa misèria ’e Saldigna.

Ca no podiat restare a sa muda

narat sa veridade nuda e cruda.

 

  1. Piredda (49”)

De Gratzia Deledda su paberi

nach’at iscritu, at s’ìsula derisu

però su pius grande cavaglieri

chi cun su versu aladu si est detzisu

mi’ chi cussu fit Dante Alighieri

su ch’at cantadu inferru e paradisu.

E s’as de la cumprendes sa fortuna

veridade no bi nd’agatas una.

 

  1. Sozu (51”)

Antoni, tue puru ses poeta,

chi ses collega ’e Dante ti nde ammenta:

a ch’arrivare a ue est issu tenta

ma non la podes raggiungher sa meta.

Sa Divina Commédia presenta

che cando esserat una barzelleta:

si gai la presentas in s’istante

tue as distrutu sa fama ’e Dante.

 

  1. Piredda (37”)

Ma Dante Alighieri dae ora

at chilcadu in sos astros sa foltuna.

A Donati Picarda sa suora

ch’at collocadu in su regnu ’e sa luna:

andadu be-i at zente isploradora

e no b’at àpid’ànima peruna

ne suoras, ne padres e ne pabas

ca in sa luna no bi at mancu crabas.

 

  1. Sozu (44”)

Est mezus chi sa limba ti remunas

ca no at Dante fàulas iscritu

Tue lu ses cantende in custu situ

ma cras ja ti cunfessas e digiunas.

No asa mai contadu sas lunas,

chissà cantas bi nd’at in s’infinitu

ca a b’arrivare ses tropu pesante

a ue ch’este arrivadu Dante.

 

  1. Piredda (46”)

Dante chi de poeta at una sédia

s’òpera sua no est miserina

ma però, Peppe, a cumprender remédia

inue est sa cosa pius genuina.

Si Dante at cumpostu una cummédia

e li an dadu su tìtulu ’e divina

no est ca est su mezus campione,

est ch’apoggiadu at sa religione.

 

  1. Sozu (40”)

Cun-d-una facia tosta che-i sa tàula

ses insistinde in cussa pantomina.

A inue so deo ti avicina,

non la podes negare sa peràula:

si l’an dadu su titulu ’e Divina

tzeltu no podet esser una fàula

ma si sun totu fàulas incue

tando mancu rejone tenes tue.

 

  1. Piredda (38”)

Su paragone chi ti ’ato ’e fronte

mi’, no ndi ’essit da intro s’inferru.

Ossérvati de Dante s’orizonte

chi est forte meda pius de su ferru:

nara s’as bidu sa barca ’e Caronte

jutende sos dannados a s’inferru.

Ti domando po custa realtade

nara si est fàula o s’est veridade.

 

  1. Sozu (54”)

Colvu nieddu o càndida columba,

visitare non chelzo cussu nidu.

Ma tue a sa fàula ti arrumba,

poite in cosas gai ses bessidu?

Però su mundu est convintu chi at bidu

Dante cussos tres regnos de oltretumba:

su divinu poema si rispetat,

po veridade dognunu lu atzetat.

 

  1. Piredda (35”)

A mi rispondes, Peppe, atentamente

si de sa gala ses su veru artista?

Mi’, no ti so fatende palte trista

chi canto su chi m’est apartenente

prite Dante l’at bidu cun sa mente,

no nelzas chi l’at bidu cun sa vista.

Cussu passadu est in fantasia

e faghet parte a sa fàula mia.

 

  1. Sozu (45”)

Una tua banale inventzione,

nemmancu iscusa a sa zente as pedidu.

Ma Dante a-i cussu est arrividu

e po cussu l’an fatu campione:

ischidadu esserat o drommidu

totucantu l’at bidu in visione

e nos nd’at presentadu cuss’imperu

e totu l’atzetamos po esser beru.

 

  1. Piredda (35”)

Dae sa veridade chi est lontanu,

Peppe, diversas sun sas veridades.

Lea a Omero, poeta grecanu,

ti nde narat de tantas calidades:

ti at cantadu s’iscudu ’e Vulcanu

e-i sa fama ’e sas sete tzitades.

Ma cuss’iscudu ’e pena e de guai

mi’ chi Omero no l’at bidu mai.

 

  1. Sozu (54”)

Mi ponet dogni frase in bona muta

ma apretza de Omero sos talentos.

Archeòlogos distintos e cuntentos

in cussa terra an iscavadu suta

e agatadu bi an sos fundamentos

inue lu fit Troia distruta.

E bona palte de su chi at cantadu

ch’est tota veridade an acertadu.

 

  1. Piredda (36”)

Beni cun megus, chelzo chi ti proes

de Achille s’eroe mirmidòne

e-i su mastru sou a campione

o Peppe, a lu pensare si ti moes:

at generadu dentes de leone,

dae sas dentes bi at nàschidu eroes.

O Peppe Sozu, ca sàbiu sese

nara ch’est veridade si bi crêse.

 

  1. Sozu (40”)

Mira ca, Antoni, ses andende male:

ti lu repito de fronte a sa zente.

Rispondo in-d-una frase geniale

e poi t’ispiego su comente

ca totu su chi est subrannaturale

no est mai difìcile niente.

Bi dêt esser in mesu su misteru

però sa zente l’atzetat che beru.

 

  1. Piredda (44”)

Arrejonende ja ti crês profundu

ma sese che un’àteru oguale.

Ma girat s’universu totu in tundu

e arrejona ’e custa causale

e no li nelzas subrannaturale

ca puite sun cosas de su mundu:

las ischin e las leggen in totue

e las podimos fagher deo e tue.

 

  1. Sozu (41”)

Però, Antoni, abbiza una senténtzia

chi tue as malamente decretadu.

Non mi deves prestare ubbidiéntzia

però lu chelzo totu cummentadu.

De s’ànima a negare s’esisténtzia

nara chie ti at autorizadu:

no nde podes bogare proas giaras

e comente ch’est fàula mi naras?

 

  1. Piredda (36”)

Caru collega, no sias areste

e no ti fetas cudrele e fieru

ca sa fàula tenet una ’este

chi passizat in s’universu interu.

Tue mi naras chi su chelu b’este

e deo ti rispondo: no est beru.

Como est a fagher sa detzisione:

chie de nois duos at rejone?

 

  1. Sozu (43”)

Bi est chelu, inferru e pulgadóriu,

est veridade chi bi at gosu e pena

e t’assistit su santu in cussa iscena

a da chi a isse pedis agiutóriu.

Santa Jara nde ’ogat s’ostensóriu

e si fuet s’almada saracena:

tue ’e fronte a sa ’idda totacanta

nara ch’est faulalza cussa santa.

 

  1. Piredda (42”)

Sighi e arrejona de sana pianta

comente faghet s’ómine pretzisu.

Deo po palte mia apo detzisu,

a una palte che la lasso franta:

deo ammito chi l’apan fata santa

ma no nd’isco si b’est su paradisu

prite si los domandas cantos sunu

mì chi tzeltesa no bi nd’at niunu.

 

  1. Sozu (36”)

Ma deo l’apo su chelu raggiuntu

e bido veridade in cussa zona

però sa tua no est palte ’ona

ca a tie t’est batinde a malu puntu.

Antoni Santu, in sa corte ’e Lisbona,

at fatu faeddare su defuntu

cun-d-unu gestu o cun-d-una peraula

e proa tue a mi narrer chi est fàula.

 

  1. Piredda (39”)

A isparare a pallas de nie

a su chi tocat no benit defuntu:

motivu ’e ti risponder mi as aggiuntu

ja chi l’asa pensada de gasie.

No so deo ’enzende a malu puntu

ca a malu puntu so ’atende a tie

ca cun sa fàula e cun facilidade

’oghéndeche che so sa veridade.

 

  1. Sozu (45”)

Devimos allegrare s’ambiente

ca a la distraer b’amos interessu.

Mi’ chi no so cantende a su revessu,

canto sa veridade solamente:

est atzeltadu istoricamente

chi custu fatu est própiu sucessu.

Ma a sa veridade non ti arrendes

e mi lu negas ca non lu cumprendes.

 

  1. Piredda (44”)

Làssal’istare sa sede divina

ca este una die neulosa.

Si tue nde cumprendes calchi cosa

tando daminde sa proa ladina:

nara si tenes una calarina

e si est unu pagu difetosa

cun sas fàulas tuas la difendes

ca si naras su giustu no la ’endes.

 

  1. Sozu (54”)

Fauleddas de una calarina

de s’imbrogliu mi parin un’inventu

ma su chi segno deo in sa foglina

restat che un’eternu monumentu.

Sa sana veridade est lìmpia e ladina,

non la distruet ne abba e ne bentu

e no b’at faulalzu chi l’iscollat

ca a perunu assédiu non mollat.

 

  1. Piredda (39”)

Aiò, e non mi ch’’essas pala-pala

o Peppe, cun costàntzia arrejona.

Siat padronu o siat padrona

sa calarina ch’as postu a un’ala

ma si la deves bender s’ebba mala

a s’acuerente li naras ch’est bona.

Cun fàulas sos viscios li reparas

prite sa veridade no li naras.

 

  1. Sozu (41”)

O siat ebba mala o caddu ’onu

a ite mi lu pones in caminu?

Oriolu non tenzas e pedinu

chi non ti lasso deo in abbandonu

ca si ses tue su veru padronu

ja deves aer unu bulletinu.

Sa veridade garantzia dada

e t’’enit male si s’ebba est furada.

 

  1. Piredda (47”)

O Peppe, ’e s’argumentu no bi as alches,

faghe de mi cumprender sa manera.

Est menzus càlchi faula chi falches

bendende calchi cosa in sa fiera:

b’at calarina chi ti dat a calches,

be-i nd’at chi no cheret sa gropera

ma a chie b’’enit po s’istabbilire

tue non bi lu faghes a ischire.

 

  1. Sozu (47”)

Mi parit ora ’e la fagher finida

e damos a su tema sos adios

però sa veridade est sa guida

in custa terra cantu istamos bios

e s’iscultades sos cossizos mios

nades sa veridade tota vida

chi non bos faghet de dannu niente

e a Antoni non li ponzedas mente.

 

  1. Piredda (42”)

Tando si la faghimos terminada

ponide mente a sa veridade:

(e) lu cumprendides cun facilidade,

sa garantzia pius bella dada.

Eo sa fàula ja l’apo cantada,

l’apo cantada contra volontade

prite sa fauledda si l’abbrutzas

l’ischides totu chi at sas ancas mutzas.

 

 

 

Màuru Mura

 

 

 

 

 

 

 

 

Foto: Archivio Domus de Janas