Abbaidende su panorama polìticu sardu, mescamente in custas ùrtimas eletziones, si cumprendet deretu chi, comente a àteras ocasiones che a custa, no est cambiende nudda pro sa limba nostra. Totu est che a semper: sos partidos sardos e italianos in Sardigna non cunsìderant e no impreant sa limba sarda comente diat tocare. Pro ite? E puru sa Costitutzione italiana in s’art. 6 faeddat craru: “La Repubblica tutela con apposite norme le minoranze linguistiche” e b’at fintzas duas leges de tutela, sa 26/97 de sa Regione Autònoma de Sardigna e sa 482/99 de s’Istadu italianu, ambas fundadas in sos printzìpios de sa Costitutzione italiana e de sa Carta europea de sas limbas regionales o minoritàrias de su 1992. In teoria sos esponentes de sos partidos italianos in Sardigna si diant dèvere intèndere in dovere de rispetare custas leges de s’Istadu italianu e, sos partidos sardos, diant dèvere bìdere custas cunchistas comente incumintzu de unu camminu de liberatzione natzionale. Ma gasi no est.

 

Bidende prus a fundu sa chistione pro su chi pertocat sos partidos italianos in Sardigna iscoberimus chi no impreant su sardu pro nudda ne in sas campagnas eletorales, ne in perunu documentu ufitziale, importende·si·nde duncas de sas leges italianas. Sa limba e s’identidade non sunt argumentos fundamentales in sos programmas polìticos issoro e galu prus pagu sunt sa crae interpretativa de sa crisi culturale, economica e sotziale sarda. E ischimus bene su dannu chi at fatu e faghet sa negatzione de s’identidade linguìstica e culturale de unu pòpulu. Custa manera de si propònnere e de guvernare de sa classe polìtica sarda at favorèssidu s’abbandonu de sos modellos culturales e econòmicos sardos sena propònnere una modernizatzione, in favore de modellos importados, impostos e rapresentados comente bonos a cunfrontu de sos sardos bidos imbetzes comente malos e fallimentares.

 

Si est beru chi sos partidos italianos in Sardigna ant fatu totu custu e galu oe mustrant pagu interessu pro sa limba e pro s’identidade nostra, sas cosas no andant mègius in domo sardista, indipendentista, soveranista, etc, est a nàrrere in intro de sos partidos chi sunt pròpiu sardos de nàschida. Si abbaidamus totu sos documentos ufitziales, fintzas cussos de custas eletziones, e sos documentos de cale si siat casta publicados in sos sitos issoro, su sardu est raru a lu bìdere, a su sòlitu est impreadu in manera simbòlica. B’at de si pregontare tando a chie devet crèere su pòpulu sardu chi tenet semper de prus bisòngiu de riferimentos identitàrios? E sos chi istimant sa limba, su patrimòniu sotzio-culturale, s’istòria sarda, e chie est in favore de una sotziedade multiculturale aberta, e chie creet chi, bida s’esperièntzia de sa polìtica sarda fintzas a oe, siat netzessàriu unu protzessu de inversione culturale comente motore de una rinàschida sarda a totu sos livellos?

 

Ma comente mai est capitadu e càpitat galu oe chi mescamente sa limba non agatet su tretu chi li deghet a su mancu in sos partidos sardos? Sa risposta podet èssere: su pregiudìtziu contra a su sardu at fatu bìnchere s’idea chi su prus de sa gente non connoschet sa limba. Fintzas sos esponentes de sos partidos sardos si nde sunt cumbintos e faeddant e iscrient belle totus in italianu pro “si fàghere cumprèndere”. Pro issos fortzis sa batalla pro sa limba est pèrdida e punnant a sa risolutzione de sos problemas de sa Sardigna petzi in crae economitzista, lassende sa chistione de sa limba e de s’identidade a pustis de su crompimentu de una indipendèntzia bramada. In custa prospetiva b’at isballos mannos chi oe non si podent prus atzetare. Infatis pròpiu sa limba est su primu elementu chi est atacadu in unu sistema tzentralista comente cussu italianu e est s’elementu chi prus de sos àteros cheret afortidu pro arribbare a costituire una natzione sarda. Gasi comente faghent sos catalanos e àteras natziones sena istadu. Diat bastare a leare in manos sa chirca de su 2006/2007, “LE LINGUE DEI SARDI, una ricerca sociolinguistica* pro si cumbìnchere chi sos partidos sardos in contu de limba ant faddidu meda. Dae custu istùdiu essint a campu resurtados ispantosos: su 68,4% de sos sardos faeddat una de sas limbas locales de Sardigna (duncas peri Gadduresu, Tataresu, Catalanu e Carlofortinu in su territòriu issoro), su 29,0% las cumprendet e petzi su 2,7% non las faeddat e non las cumprendet pro nudda. Si summamus su primu e su segundu datu nd’essit a campu chi belle su 98% de sos sardos ant ite fàghere cun su sardu o cun sas àteras limbas istòricas presentes in Sardigna! In prus, peri cuddu 2,7%, non tenent pregiudìtzios a subra de sas limbas locales.

 

Tando, cun chie sunt faeddende mescamente sos partidos sardos? Su 98% non bastat a los cumbìnchere chi in Sardigna sa gente los podet cumprèndere in sardu e tenent bisongiu de rispostas e de caligunu chi los rapresentet e los ghiet? Sas pertzentuales però arriscant de peorare si galu si donat fortza a s’idea chi su sardu e sas àteras limbas de Sardigna sunt mortas o non balent, pro custu giai in medas biddas e tzitades de Sardigna babbos e mamas no imparant prus su sardu a fìgios issoro. Cunsiderende custas cosas, diat èssere bonu si in cale si siat partidu s’incumintzaret a tènnere in contu sas leges, sos deretos linguìsticos, ca sos datos de oe tocat de los impreare in favore de su sardu e duncas de sos sardos. Diamus tènnere una sotziedade sarda prus aberta e giusta, rapresentada mègius a livellu polìticu e istitutzionale, chi atzetat cun serenidade s’identitade linguìstica e culturale sua e duncas peri cussas angenas. Amus pèrdidu tempus meda, ma si podet semper mediare.

 

*LE LINGUE DEI SARDI, una ricerca sociolinguistica, Assessorato alla Pubblica istruzione, beni culturali, informazione, spettacolo e sport, Università degli Studi di Cagliari Facoltà di Scienze Politiche Dipartimento Ricerche Economiche e Sociali Università degli Studi di Sassari Facoltà di Lettere Dipartimento di Scienze dei linguaggi.Cagliari, 2007.