Lompeus a sa capitali de sa Toscana e imbucaus in su centru storicu fiorentinu chi de su 1982 est stetiu arreconnotu de s’Unesco comenti de prenda de s’umanidadi. In su centru storicu de Firenze si ddue agatant is benis culturalis de prus importu e benit dividiu de s’orrestu de sa citadi de is arrastas de is murus chi ddue furitn de su seculu de XIV. Su centru spiritali de sa citadi est sa prassa de su Duomo, cun sa catedrali de Santa Maria de su Frori acostiada a su campanili de Gioto e indenanti su batisteru de Santu Giuanni cun sa porta de su Paradisu de Larentu Ghiberti. De innoi, bia susu si ddue agatant su Palatzu Medici Riccardi de Michelozzo, sa Basilica de Santu Larentu de Filipu Brunelleschi, cun aintru is spantosas sagrestias de Donatello e de Michelangelo. Unu pagu prus spostau su Museu de Santu Marcu, cun is prendas pintadas de su Beato Angelico, sa Galleria de s’Academia chi tenit, intru de atrus trabaglius, finaas su David de Michelangelo e sa prassa de sa Santissima Annunziata cun su Loggiato degli Innocenti de Brunelleschi.

Castiendu a basciu de su Duomo s’agatat su centru politigu e culturali de Firenze cun su Palatzu Beciu e inigui acanta sa Galleria de is Ufitzius, in is orus de sa cali s’agatant su Museu de su Bargello e sa Basilica de Santa Grugi. Passenduru Ponti Eciu  si lompit a su biginau de su Oltrarno cun sa reggia de Palazzo Pitti e su giardinu de is Boboli. Ancora in Oltrarno ddue funt sa basilica de Santu Spiritu, sempiri de Filipu Brunelleschi e sa cresia de Santa Maria de su Carminu, cun pintadas de Masolino, Masaccio e Filipinu Lippi.

In sa zona a ocidenti de su Duomo ndi bessint su mannu Palatzu Strozzi, chi est logu de mostras de importu mannu e de famadas istitutzionis culturalis, e sa basilica de Santa Maria Novella, cun sa faciada pensada de Leon Battista Alberti. Su centru storicu podit essiri apretziau totu de is collinas chi s’agatant a ingiriu, massimamenti de su Forte Belvedere, de sa Prassa intregada a Michelangelo cun sa basilica romanica de Santu Miniato a su Monti e de sa collina de Fiesole chi arregalat una de is miradas prus spantosas de sa baddi de s’Arno.

Sa parti bia susu de su centru storicu est ingiriada de is orrugas de circonvallatzioni, una meca de vialis mannus chi tenint ses corsias, pensaus comenti is boulevard de Parigi e pesaus candu Firenze fut capitali de s’Italia. Ma no est fet’arti su centru storicu de Firenze, difatis cun is centinaias e centinaias de butegas est una prenda manna po is comporas e su spassiu. De is elegantis butegas de arta moda a is tzilleris storicus a is mercaus as obertu, e in prus si ddue agatant localis po su noti, discotecas, american-bar e logus de atobiu po bufai a innanti de prangiu e cena. Figuraosì ca su famadu aperitivu Negroni est nasciu innoi.

Ma immoi scioberaus unu de is monumentus prus famaus de sa citadi Toscana e bieus comenti si nd’est pesau. Su scioberu est orrutu in su David de Michelangelo. Est una scultura fata in marmaru, arta po cincu metrus e binti centimetrus, contendur sa basi chi est de unu metru e otu centimetrus. Su scultori chi dd’at posta in peis est unu de is prus famaus de dogna tempus Michelangelo Buonarroti, nasciu in Caprese su ses de martzu de su 1475 e mortu in Roma su 18 de friargiu de su 1564. Si contat ca su David est stetiu fatu intru de su  1501 e su cumentzu de su 1504 e est allogau in sa Galleria de s’Academia in Firenze etotu. Grandu cunsideriu tenit in totu su mundu ca est una de is prendas prus mannas connotas e simbulu de su Rinascimentu italianu e de sa citadi de Firenze, comenti in Italia in s’orrestu de su mundu. S’opera, chi amostat s’eroi biblicu in s’ora chi depiat gherrai cun Golia, a su cumentzu fut posta in Prassa de sa Signoria comenti de simbulu de sa Repubblica fiorentina atenta e bincenti contras de is nemigus. Est cunsiderau s’ideali de bellesa maschili in s’arti, comenti sa Venere de Sandru Boticelli est cunsiderada s’ideali de sa bellesa de is feminas. In medas pensant chi su David est s’opera de arti prus bella chi siat stetia fraigada de s’omini.

Fut su 16 de austu de su 1501 candu is consolis de s’Arti de sa Lana e s’Opera de su Duomo de Firenze ant cumbiau a Michelangelo una statua de Rei David de collocai in foras de sa Catedrali de Santa Maria de su Frori. Fut unu trabagliu de spantu poita non si connosciat atru trabagliu de custa manera, finas chi ci iant provau giai duas bortas. Austinu di Duccio e in segus Antoni Rossellino furint is dusu scultoris a c’airi provau in is annus chi andant de su 1463 a su 1476.

Michelangelo, giovunu de binticinc’annus, non s’est perdiu de animu e cumprendendu ca chi ce dd’essit fata diventaiat famau meda, e at cumentzau su trabagliu su noi de cabudanni de su 1501 candu at provau cantu fut tostau su blocu de marmuru. Apustis cuatru dis at cumentzau a ddue trabaglia dogna dì de sighiu. Da dinfatu a su 13, est a nai su 14. forsis poita ddi donaiant strobu cussus chi castiaiant at fatu fraigai uun muru in taulas a ingiriu de su campu de trabagliu. Sa statua depiat essiri spogliada chena de besiris in pissu, comenti atras statuas chi iat fatu finas a tandu ma chena sa conca de Golia in is peis comenti invecias fut po sa traditzioni e comenti iat fatu Donatello in su David cosa sua. Duncas est a nai ca su Donatello de Michelangelo raprensentat su cumentzu de sa cuntierra cun Golia.

Misteriu mannu ddue fut de seguru in su fratempus chi Michelangelo trabagliaiat e is fiorentinus apetaiant de biri s’acabu de s’opera, poita cumprendiant sa grand’arti de su scultori chi in Roma fut giai famau meda. Sa genti etotu at depiu aspetai finas a sa festa de Santu Giuanni, chi est su patronu de Firenze, de su 23 de lampadas de su 1503, candu funt stetius cumbidaus a biri eita nd’iat bogau a pigilu Michelangelo. Non fut ancora cumpleta s’opera ma mancaiat feti calencunu trabaglieddu de fairi. A dogna manera totus furint abarraus spantaus de sa bellesa e de sa mannaria.

Su 26 de gennargiu de su 1504 sa statua benit declarada cuasi acabadda e si decidit una cumissioni po biri aunia dda collocai. In su mesi de maju de su matess’annu sa statua est stetia portada aunia si fut decidiu. Michelangelo, duncas ddu at trabagliau po tres annus lassendu a sa genti un’opera manna chi est ancora una de is prus famadas de totu su mundu.

Inderetura pariat crarru ca s’arresurtau giumpaiat de meda is aspetativas e non podiat essiri lassau indenanti de su Duomo. In pagus fueddus serbiat unu logu prus de importu e s’est pensau a sa prassa de is Prioris, cu coru de sa vida politiga de Firenze. Custa proposta dda iat portada a innantis du Gonfalonieri de Giustitzia Pieru Soderini, de seguru a pustis nd’airi chistionau cun Michelangelo etotu.

In sa cumissioni chi depiat decidiri su logu aunia ponni su David ddue furint, intru de atrus, is artistas prus famaus de sa citadi, ndi tzirmoniaus calencunu:Sandru Botticelli, Filipinu Lippi, Lionardu Da Vinci, Perdu Perugino, Larentu Di Credi, Antoni e Giulianu de Sangallo, Simoni Del Pollaiolo, Andria della Robbia, Cosimu Rosselli, Davidi Ghirlandaio, Franciscu Granacci, Perdu di Cosimo e Andria Sansovino.

Sa statua, a s’acabbu, dd’anti portada in cuatru dis finas a su 18 de maju de su 1504, ponenduru in mesu prus de corant’ominis. Intru de mesu de su trasportu, candu si funt pasiendu in su noti, una truma de giovunus fidelis a sa parti de is Medici, posta a una parti de su poderi, iat cumentzau a pigai a corpus de perda sa statua, poita dda creianta su simbulu de su guvernu republicanu. Michelangelo non s’est perdiu de animu e  dd’at aconciada inigui etotu. In is annus sa Statua est stetia spostada de una parti a s’atra, finas a gatai sa giusta collocatzioni aunia s’agatat immoi. Una curiosidadi: a Michelangelo po custu trabagliu dd’iant donau 400 fiorinus. Dinari spendiu beni de seguru, eus a nai.

 

 

 

Màuru Mura

 

 

 

Cenarba, su bintitres de austu de su 2024

 

 

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna – Imprentas 2023-2024. Legge Regionale 22/2018

 

 

Ativadi apariciada cun s’agiudu de sa Regioni Sardigna – Imprentas 2023-2024. Lei Regionali 22/2018

 

 

Foto: https://initalia.virgilio.it/firenze-centro-storico-42342