Oi lassaus a un’ala Sardigna e Italia e bolaus, bolaus in cielu po oras medas e lompeus in is Caraibi, massimamenti in Cuba. Terra famada e spantosa chi at donau fama e gloria a sa Rivolutzioni de Che Guevara e Fidel Castro.

Ma Cuba no est feti custu. Cuba est una prenda manna po Storia, cultura, natura e genti sabia chi bolit unu beni macu a sa terra insoru.

Is prendas de s’umanidadi de Cuba funti is giassus declaraus de s’Unesco comenti Prendas de s’umanidadi in Cuba, chi est diventada parti de sa Cunventzioni in pissu a is prendas mondialis su 24 de martzu de su 1981.

Finas a su 2022 is giassus iscritus in sa lista de is prendas de s’umanidadi funti noi, in su mentris chi atrus tres funti candidaus po iscritzionis noas. Su primu giassu in sa lista est L’Avana becia e su sistema de fortificatzionis. Is atrus giassus ddus ant aciuntus in su 1988, 1997, 1999, 2000, 2001, 2005 e 2008. Seti de custus giassus funt in su cunsideru culturali e dus, invecias naturalis.

Immoi non s’abarrat atru de fairi chi non ddus castiai de acanta. Su de unu, comenti eus nau pagora est cussu de sa capitali cubana, L’Avana becia e su sistema de fortificatzioni. Est intrau a fairi parti de s’Unesco in su 1982 e sa specie est cussa culturali. L’Avana est nascia in su 1519 po manu de is Spagnolus. In su seculu de XVII est diventau unu de is centrus prus de importu po su fraigamentu de is navis de totu is Caraibi. Finas chi oi est una metropoli de cuasi dus milionis de abitantis, su centru storicu allogat una mestura de monumentus barocus e neoclassiclus e domus privadas cun porticus, corridorius, cancellus in ferru e lollas aintru. Spantosa est sa citadi de L’Avana.

Po torrai a biri unu giassu postu a suta de s’atentzioni de s’U5nesco, is cubanus ant depiu aspetai ses annus. Difatis in su 1988, po meritus culturalis, est imbucada sa citadi de Trinidad e sa Baddi de sos Ingenios. Trinidad est nascia in su seculu de XVI po onorai sa Santissima Trinità e sa citadi est stetia de importu mannu po sa concuista de su continenti americanu. Is edificius chi si ddue agatant de is seculus de XVIII e XIX, comenti su Palatzu Brunet e su Palatzu Cantero ddus anti pesaus in is dis prus erricas chi Trinidad apat connotu, gratzias a cumerciu de su tzucuru.

A pustis noi annus de Trinidad, est imbucau comenti de prenda de s’umanidadi, in su 1997 su Casteddu de San Perdo de la Roca, chi s’agatat in Santiago de Cuba. Sa motivatzioni est sempiri cussa culturali. Is rivalidadis economicas e politigas in is regionis de is Caraibi in su seculu de XVII anti portau a su fraigamentu de custu Casteddu in pissu de unu monti prenu de orrocas, e ddu anti postu in peis po protegiri su portu de Santiagu. Totu custa mestura de mangasinus, fortis, bastionis est s’esempiu pius craru e meglius allogau de architetura militare spagnola e americana, chi faiat fidi in is principius de progetatzioni italiana e rinascimentali.

Sempiri cun motivatzioni culturali, in su 1999, s’Unesco a postu a suta de s’ala sua sa Baddi de Vignales. Custa Baddi est ingiriada de montis e sa natura est dividia in donnia de spantosas orrocas. In su sartu si ddue trabagliat galu cun tecnicas traditzionalis e su tabaccu dda fait de meri in is coltivatzionis. Sa calidadi de custu paesagiu culturali est froria de s’architetura de is fatorias e de is villagius, aunia divit una errica sociedadi de etnias medas chi amostat su svilupu culturai de is isulas de is Caraibi e de Cuba etotu.

Su Parcu natzionali de su sbarcu de su Granma s’agatat in Niquero et est imbucau comenti de prenda de s’Umanidadi po meritus naturalis in su matessi 1999. S’area, chi s’agatat aintru e a ingiriu de Capo Cruz, in sa parti bascia e orientali de Cuba, est un’ammaju po is ogus de chini castiat ca ddue funti scoglieras spantosas e falesias naturalis chi s’incrarant in s’Atlanticu ocidentali.

Sa prenda de ses est cussa de su paesagiu archeologicu de is piantagionis de cafeu in su sud-est de Cuba, in sa provincia de Guantanamo e in cussa de Santiago de Cuba. Is orrestus de custas piantagionis de cafeu de su seculu de XIX a is peis de sa Sierra nevada funt una testimonia manna, sa sola, de un’agricoltura, cun maneras antigas, in d’unu sartu dificili meda. Amostant una lugi spantosa in pissu de sa storia economica, sociali e tecnologica de custu Stadu caraibicu e latinu americanu.

Sa prenda de seti s’agatat in Baracoa, Moa, Sagua de Tanamo e Yateras. Est imbucada a suta de sa bogi de sa natura in su 2001 e si tzerriat Parcu natzionali de Alejandro de Humboldt. Est unu logu speciali chi non s’agatat in perun’atra parti de is Caraibi e mancu de su mundu.

Su centru storicu de sa citadi de Cienfuegos est sa prenda de otu de Cuba. Est imbucada a suta de s’atentzioni de s’Unesco in su 2005 e facili est a intzertai ca est unu giassu culturali. Sa citadi coloniali de Cienfuegos est stetia posta in peis in su 1819 in territoriu spagnolu, ma a su cumentzu dd’ant colonizada imigraus de origini francesa. Est diventada, in is annus unu logu cumerciali de importu massimamenti po su tzucuru, su cafeu e su tabacu. Posta in sa costa caraibica de su centru basciu, in su coru de sa zona de produtzioni de sa canna de tzucuru, mango, cafeu e tabacu, sa citadi si nd’est pesada, a su cumentzu, cun su stili neoclassicu. In segus at tentu atrus stilis puru ma at mantenniu sempiri unu paesagiu citadinu durci. Intru de is edificius funt tenint grandu interessu su Palatzu de su Guvernu, chi est a dda nai totu su Municipiu, su Collegiu de Santu Larentu, su Vescovado, su Palatzu Ferrer, su liceu antigu e atras domus privadas. De arregodai ca Cienfuegos est su primu esempiu spantosu de architettura aunia s’agatant ideas de modernidadi, pulitzia e ordini de totu is citadis chi funt in s’America Latina partenduru de su seculu XIX.

Atra prenda manna, s’urtima, chi est imbucada in is prendas de s’umanidadi in su 2008 po meritus culturalis est su centru storicu de Camaguey. Est unu de is primus villagius pesaus de is spagnolus in Cuba e at tentu cunsideriu de importu comenti de centru urbanu de unu territoriu erricu po su pastoriu de bu bestiamini e sempiri po su tzucuru. Frimau, aunia s’agatat ancora oi, in su 1528 sa iddigedda si nd’est pesada cun d’unu impiantu urbanisticu irregolari chi serrat unu sistema cun prassas mannas e piticas, caminus e strintorgius chi non teninti ndda a eita biri cun s’orrestu de is centrus colonialis latinus americanus postus in logus de pranu.

Custus chi eus tzirmoniau funt is giassus chi s’Unesco a postu in sa lista de Prendas materialis. Logus de maja e de spantu po cultura e natura, ma Cuba tenti finas atrus tres giassus chi funt prontus a imbucai. Cicaus de ddus connosciri unu paghiteddu meglius. Funt is scolas natzionalis de arti, su PArcu Natzionali de sa Cienaga de Zapata e su sistema de is barrieras corallinas in is caraibi cubanus.

Su de unu chi eus nau est po motivus culturalis, is atrus dus, invecias, bolint imbucai po meritus naturalis. Est a nai ca sa candidadura po totu e tres tenit sa matessi data: su 28 de friargiu de su 2003.

Is scolas natzionalis de Arte, pesadas in su 1962, est unu de is esempius prus mannus de s’architettura cubana cun d’unu valori artisticu arreconnotu chi tenit paris is valoris de testimonia erribaus de su tempus chi ddus anti fraigaus po serbiri comenti de scola de formatzioni po is artistas. Calencunu de is laureaus in custa scola fait parti de sa storia de s’arti cubana de oi. Is architetus chi iant progetau custus edificius ddu ant fatu ponendu in is pumus artus dus elementus, is matonis e is cupolas catalanas, po mori ca non s’agataiat ciumentu meda.

 

 

 

Màuru Mura

 

 

 

Sabudu, su binticuatru de austu de su 2024

 

 

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna – Imprentas 2023-2024. Legge Regionale 22/2018

 

 

Ativadi apariciada cun s’agiudu de sa Regioni Sardigna – Imprentas 2023-2024. Lei Regionali 22/2018

 

 

Foto: https://www.viaggioacuba.com/