Imprentadu s’esórdiu in su nùmeru passadu de Làcanas, prosighimus cun su primu tema de sa gara de Seui pro Santu Pitanu su 4 de Austu de su 1996, pro festare su fràigu de sa cheja noa in su sartu. In su palcu tiu Juanne Seu e Marieddu Màsala, duos de sos mezus cantadores de s’istória de sas garas, beniaminos de su pùbblicu de Seui. S’arrejonu subra custu tema durat pro 56 otavas, totu bene sestadas e medidas, comente an semper costumadu custos duos cantadores mannos. In su 1996 tiu Juanne Seu teniat 81 annos e Marieddu Màsala vinti de mancu.
1. Màsala
. . . . . . . . . . . . . . .
pasadu puru pro calchi minutu,
ma tenz’’e presentare s’interessu,
s’argumentu ch’in manos mi nd’est rutu,
isperantzosu chi apat sucessu
e chi triunfet e chi diat frutu.
Ja chi sa manu ap’in parte e in sorte
indispensàbbile, utile, prus che forte.
2. Seu (1’01”)
Amus finidu sa prima faina
cun-d-un’ischertzu o una bagatella.
Como nos an passadu una foglina
e nos l’amos divisa in cumonella.
A mie tocat una lampadina
ma est sa lampadina pius bella:
est s’oju chi mi servit de guida
ma in totu sas oras de sa vida.
3. Màsala (55”)
Cust’est su primu tema de sa gara
pro custa ricurréntzia festosa.
As una lampadina luminosa,
s’est luminosa sa lughe dat giara
però cantu sa vista, Seu, est cara
sa manu ateretantu est operosa
como chi sun sas tuas sas ojadas
e-i sas mias sun sas manizadas.
4. Seu (1’01”)
Sa manu fatu at calchi concuista
pruite tratat dogni ferramenta.
Est sa chi lassat sa banca cuntenta
prite dat a dognunu sa provista,
per’a unu ch’est brivu ‘e sa vista
lu jughet aterunu a manu tenta
e ne bratzat sa manu e ne s’ispassat
prite no bidet mancu inue passat.
5. Màsala (53”)
Isperamos ch’andende, Seu, rutu
no t’’ida da inoghe a pagu tretu
proite deves jugher s’oju allutu
chi no bi apat mancu unu difetu.
Per’a boltas lu serras ca est brutu
e-i sa manu ti lu torrat netu
e lìmpidu comente s’aurora
cando nde ‘ogas sa brutura fora.
6. Seu (1’02”)
O Mario, permiti chi ti conte
ma che cherzo a Colombo ponner susu.
Issu fit chena ‘idere orizonte,
s’ecuipaggiu sou fit delusu,
e da chi s’oju che at miradu susu
at nadu a boghe manna: bido monte.
Però est s’oju chi at fatu s’omaggiu
ch’at calmadu su sou ecuipaggiu.
7. Màsala (54”)
Lassa su mare calmu e in tempesta,
de cussu regnu non so in disizu.
Ma ammentadinde: sa manca e sa dresta
òperas raras nde ‘ogan a pizu:
a boltas s’oju t’est dende fastizu
però, Juanne, in fastizu non resta.
Fagh’una cosa, pianu-pianu,
carìgnalu e l’iscrafe cun sa manu.
8. Seu (1’02”)
L’isco sa manu segat pedra e roca
ca est in sos trabaglios de continu
però s’oju no est cosa picoca
si cunsidèras, Mario, tantinu.
Da chi faghes s’amore a sa picioca
tue li faghes un’ochïolinu.
Est s’oju chi la mirat e disizat
e-i sa zente mancu si nd’abbizat.
9. Màsala (55”)
Cue ‘e sa vista, Seu, t’impadronas:
su chi piaghet cun s’oju distinghes
ma ses cuntentu a da chi l’istringhes:
non ti naro l’iscude o la sona.
Cando l’assazas una cosa ‘ona
finamenta sos didos ti nde linghes
chi cun sa limba los as aferrados
e lu podes fagher a ojos serrados.
10. Seu (1’01”)
Est s’oju su chi chilcat sos tranellos
in sos logos vicinos o lontanos.
In prima ‘e la tocare cun sas manos
sos ojos mira si sun pinnadellos:
tue miras a issa a ojos sanos
e la miras si jughet ojos bellos.
Si cuntenta sa vista non ti faghet
mancu la tocas ca non ti piaghet.
11. Màsala (49”)
So cuntentu a sa manca chi mi sies,
deo a sa dresta tua mi colloco.
Celtu pro la otènnere non la ‘oco
si li das un’ojada e la sorries
ma tue ses cuntentu ca la ‘ies
e deo so cuntentu ca la toco.
Da chi li ch’apo postu manos susu
est cussu chi piaghet de piusu.
12. Seu
………………………………..
però sa manu est barbara e tirana.
Deo ti naro: si non ti piaghet
finas sa manu che restat lontana,
e penso, Marieddu, chi t’istraghet
a da chi bruta miras un’ajana.
Si no est aclarada a s’oju tou
li naras “baediche” a contu sou.
13. Màsala (52”)
Cun s’oju ch’as in tema incue resta,
cuntempla totu cun atentzione.
Però sa zente at devotzione,
pro unu santu organizat sa festa
poi sa santa beneditzione
invocat da sa sua manu dresta.
Nàrami cale ‘e sos santos in lista
t’at mai beneitu cun sa vista.
14. Seu (59”)
Deo tzitare nde chelzo un’ebbia
ma chelzo chi m’iscultes in cust’ora:
l’at morta sa pagana tirannia
send’e sa religione traitora.
Fàghem’ischire pruite a Lughia
l’an giamada ‘e sa vista protetora
e oe in dogni logu est invocada,
però l’an pro sa vista onorada.
15. Màsala (51”)
Lughia fit una bella pitzinna
comente una rosa in primavera
chi sa ninnia sa mama sintzera
l’at cantad’a minore, ninna-ninna.
L’an fatu calchi istàtua ‘e linna,
de marmu, ammentadinde, e puru ‘e chera.
prite a santa Lughia sende in vida
nàrami cando cun ojos l’as bida.
16. Seu (59”)
Santa Lughia est una ‘e sa ancellas
e nde cunservan totu sos momentos.
Però nara ‘e sas iscobeltas bellas
chi sun fatende sos mezus talentos:
ammentadinde chi cun istrumentos
cheren mirare fina sas istellas.
Tue betas sa manu in dogni logu
però servis ebbia ‘e disaogu.
17. Màsala (49”)
No che so pro ti dare su contràriu
e ne pro fagher peruna protesta.
Però ‘e fronte a sa santa resta
cand’est de l’invocare necessàriu:
t’istringhes in farrancas su rosàriu
e giunghes ambas manos, manca e dresta.
Faghe cando sos ojos ch’apat fora
tue sa santa no l’as bida ancora.
18. Seu (56”)
Non ti tratas sa manu in dogni tretu
in sos trabaglios finas colossales,
però usa a sos ojos su rispetu:
ammentadinde chi sunu fanales.
E cando in sas pupias bi at difetu
ti pones unu paju de ochiales.
Ma cando sun sos ojos fora d’usu
s’àteru restu no balet piusu.
19. Màsala (50”)
Ti disisperas chi no ti recreas,
tando abbascia sa cara e t’addolora
proite as a passare oras feas
ma sa manu est sempre operadora
ca subra ‘e sa terra a punta fora
amméntadi chi ch’at òperas reas.
Peri sas vias e in sa piatas
non sun sos ojos sos chi las an fatas.
20. Seu (1’00”)
Deo li do a s’oju su merìtu
pruite mi acumpagnat fitianu
e pagu ’e neghe deo in-d-ogni situ,
siat inoghe che in Campidanu.
Si lean su giornale ogni manzanu
e leggen totu su chi b’est iscritu.
Ma si jughes in ojos una nue
no m’as a narrer ite legges tue.
21. Màsala (50”)
Cantu ti ‘enit a sos pensamentos
tot’improvisas serenu-serenu.
Ma sonare si podet istrumentos
e isfoglias su giornale lenu-lenu.
S’in sa ‘uca si b’intrat alimentos
est ca cheret s’istógomo pienu.
E sun sas manos chi t’aporrin totu,
su chi mandigas crû e su ch’ast cotu.
22. Seu (59”)
Si no ti leas, Mario, arrennegos
sa veridade ti naro bianca.
Cussu lu podes narrer a sos legos
no lu nelzas a mie a facia franca:
sos alimentos chi pones in banca
creo fatos non sun dae sos tzegos.
Prite si pones sas manos in motu
ja sun sos ojos chi ti mustran totu.
23. Màsala (50”)
Ma chi sa manu tenet campos vastos
l’ischin sos coltos e l’ischin sos legos
ca bi nd’at chi sos ojos an guastos,
sunu in s’iscuru in totu ca sun tzegos
ma ocupados sunu in impiegos
e impitan su tatu cun sos tastos
sena ‘ìere e sena abbaidare
e si procuran su tantu ‘e campare.
24. Seu (59”)
Da chi ses tzegu in impicios ti pones,
ma nàrrere una cosa ti cheria.
No est sutzessu in sa Saldigna mia
ma est sutzessu in àteras regiones:
una pro comporare una pupia
at ispesu dughentos milliones.
At ispesu sos suos benes raros
prite sos ojos sunu tropu caros.
25. Màsala (50”)
Tue apitu a sos ojos b’istas,
no at a esser niente in debbadas.
Per’in su cursu ‘e totu sas annadas,
ammenta, in domo bi cheret provistas:
las produen sas terras coltivadas
e s’interessan sas manos abbistas.
Non sas pupias tuas luminosas:
cussas sun proas de manos gallosas.
26. Seu (56”)
L’isco chi pones sas manos in motu
e dadu as a dognunu sa provista.
Ma in custu momentu calmu t’ista
ca non chelzo chi fatas abbolotu:
mi’ chi si cheres fagher s’autista
ti controllan sos ojos primu ‘e totu.
E si sa vista tenes iscadente
no ti dana nemmancu sa patente.
27. Màsala (46”)
Goi o gai mi la ses girende,
interessantes sun sos ojos sanos.
Si sunu interessantes non sun vanos,
los as abbeltos bene abbaidende.
Deo so tota vida guidende
in sas istradas a volante in manos
chi mi dispedo dae sos poetas
a da chi lasso sas manos chietas.
28. Seu (55”)
Ses autista de professione
però a su chi faghes tene cura
ja chi tratas sas manos a mesura
e das a dogni cosa atentzione.
Ma si ses guidende sa vitura
deves istare atentu in s’istradone.
prite si pones s’oju in abbolotu
ti podes iscollare tue etotu.
29. Màsala (49”)
Però fin’a-i como non so rutu
e non mi so iscutu a sas piantas.
Ma unu colpu de verga at iscutu
Mosè, est una de sas proas santas:
gai totu sas undas si sun frantas
e passat in su mare a pê asciutu.
E iscomito miràculos gai
chi cun sos ojos no nd’as fatu mai.
30. Seu (58”)
Tue in su mare tou sighi e toca
ch’a mie no m’impoltat pro niente
ca fato grascias che-i sa fioca
a da chi s’oju lu jito lughente:
deo cun-d-un’ojada solamente
mi apo innamoradu una picioca.
E-d- est s’amiga mia sempre cudda
e de sa manu no m’impoltat nudda.
31. Màsala (49”)
Ma cuddu est miràculu sovranu
ca b’est s’aggiudu de su paradisu.
Est totu capitadu a s’improvisu
e sunu sos prodigios in sa manu
torrende da terrinu egitzianu
cand’in duos su mare l’at divisu.
Ca ch’at in coro sa terra promissa,
colpat sa verga e che torrat a issa.
32. Seu (1’01”)
Nara prit’est chi Pedru cunvertidu,
su chi fit unu grande piscadore:
a da chi a Gesu Cristu issu l’at bidu
ja s’est fatu s’apóstulu mazore
e s’oju at su meràculu cumpridu
ch’at fatu grascias de ogni colore
pruite tantos coros at atratu
ma sun grascias sa manu chi no at fatu.
33. Màsala (49”)
Cussas mi paren notìtzias betzas,
Pedru fit unu de sos piscadores:
a fadigare sas manos avetzas
pischende pisches mannos e minores
cando cun remos e cando cun retzas:
b’aiat barcas, no b’aiat vapores.
E a da poi cun sas manos ch’impreat
lassat sa retzas e sa rughe leat.
34. Seu (57”)
Deo bi torro da chi naras gai
pro ti mustrare su sou valore.
Cristos fit pro s’ojada unu babbai
ch’est giamadu su Cristos redentore.
Amméntadi chi Pedru piscadore
a Cristos no l’aiat bidu mai.
Apóstulu diventat non piusu
a pena at bidu s’ojada ‘e Gesusu.
35. Màsala (49”)
Seu, pro cussu cun megus no brigas,
ti lu juro comente unu frade.
Però in cussas épocas antigas
sos piscadores fin in povertade
in mesu su suore e sas fadigas
intro su mare ‘e su Tiberiàde:
cun manos trabagliende a bonu coro
pro nd’’atire su pische a dom’insoro.
36. Seu (58”)
A bi crês chi mi paret fina istranu
mancari sa proposta no ignoro.
In tempus nostru che tempus lontanu
cuddos chi tanta pisca an tentu in coro
amméntadi chi cun sa barca issoro
chi ‘‘essin chito-chito su manzanu.
Ma nara tue it’est chi an a detzìdere
a da chi ch’’essin chito e sentza ‘ìdere.
37. Màsala (48”)
Est bellu puru a bider una via
e-i su sole de isplendore atzesu.
Ma cando b’at ostàculos in mesu
cussos si deven superare ebbia:
che cando si sullevat unu pesu
bi cheret de sas manos s’energia.
Pro gai in altu jugher che lu chelzas
no est nudda chi ojos no nd’abbelzas.
38. Seu (58”)
Ma eo torro a su passadu insara
e repito chi s’oju est prima marca
ca finamenta in sa tempesta carca
ja ìstana chilchende lughe jara.
Sos piscadores a s’insoro barca
aggiunghen finamenta una lampara.
E duncas s’oju est tando chi si ‘antat
prite sa vista est chi su pische incantat.
39. Màsala (55”)
Tando torramos a tempus de prima,
ma pro Sisìfu est una cundanna.
Ammentadinde ch’una roca manna
troulat, no arrivat mai frima:
pigare che la devet a sa chima,
nde torrat poi de domo a sa janna.
Incue s’oju sou no est propìtziu
ch’est totu manuale sacrifìtziu.
40. Seu (59”)
Mi’ chi sa luminosa lampadina
la deves calculare una grandesa
ca ti dat issa sa lughe ladina
afrontare pro poder ogni impresa:
si tue b’andas a Roma latina
b’andas pro ti mirare ogni bellesa.
Però si s’oju non giughes lughente
andas a Roma e no bides niente.
41. Màsala (48”)
Ma nara ‘e chie sunu sos tesoros
de sas eras passadas e novellas
cun totucantas sas òperas bellas
e sas òperas, Seu, sun mezoros:
una mirìade de capolavoros
chi lompen dae terra a sas istellas.
Dognunu l’at sa manu fatu esatu
e tue nara cun s’oju ite as fatu.
42. Seu (57”)
No mi nd’ofendo cando mi maltratas
ma ti rispondo sàbiu e giocundu.
Non ti nego su méritu profundu
ne-i sas manos si ‘ene las tratas
ma, pensa, sas bellesas de su mundu
non sun sos tzegos chi las ana fatas.
Sas manos tribagliadu an note e die
ma li lughian sos ojos che a mie.
43. Màsala (47”)
No nde perdas de tempus e faeddos,
ca pro te no at esser un’afare
cando sun totu mios sos aneddos
ch’in sos didos si deven infilare,
e poninde sas pedras subra pare
ana fatu altares e casteddos.
Ammenta chi dogn’òpera est sa mia
e tue l’as pro la ‘ider ebbia.
44. Seu (58”)
In primu chi fatemus sos cuncruos
ti canto unu cuncetu si l’ammiras.
A da chi mancan sos ojos suspiras
prite sufris sos males pius cruos.
Est unu fizu ‘e Remundu Piras,
ch’at peldìdu sos ojos ambos duos.
Dae sa vista at példidu sa dote,
com’istat pianghende die e note.
45. Màsala (50”)
Non bidet aurora e ne tramontu
si comente sa vista l’at peldida.
Ma cun sas manos devet esser prontu
in totu sos momentos de sa vida
ca sa carena cheret tenta contu
pruite cheret pulida e bestida.
Dae cando sa vida amos connotu
sun sas manos chi arrivan a totu.
46. Seu (57”)
Deo l’apo tzitadu pro dovere
chi cando sunu sos ojos in panna
est cussu tale in dispiaghere
prite at connotu sa peus cundanna:
finamenta a bessire da-e sa janna
lu leat a bratzeta sa muzere.
E antzis narat issu prima e poi
ch’est menzus mortu pro no esser goi.
47. Màsala (47”)
Ma si apo sas manos no mi avilas,
cun paragones gai no mi ch’’esses.
Poi sas farramentas las afilas,
non creo chi cun s’oju bi resesses:
innanti tundes e da poi filas
e da poi chi filas tando tesses.
A boltas fina sena s’oju sanu
si faghet cun sa pràtiga ‘e sa manu.
48. Seu (58”)
Iscùltami ‘e nou aizu-aizu
ca ti repito un’àtera cantone.
Tue ja ’essis in protzissione
e usas de sas manos su manizu
ma si guastu as dogni lampione
nara ‘essire a podes a passizu?
O aterunu chi at sa vista neta
ti leat, poverinu, a sa bratzeta?
49. Màsala (48”)
Si sighis gai cun megus la gherras,
ja ti n’apago deo su disizu.
Unu santu ch’est bellu che unu lizu
e intro ‘e sa cheja che l’inserras:
però solu no bessit a passìzu
cando tue in manos non l’aferas.
O lu deven sas manos passizare
o est custrintu a bistare in s’altare.
50. Seu (58”)
A repiter sa própia cantone
ti faghet, Marieddu, divertire:
su santu ja lu lean a cumone
e sunu cosas chi poto ammitìre
però, Mario, fàghemi a ischire
chie lu jughet in protzissione.
O forsis lu passizan dogni die
cuddos chi sunu tzegos che a tie?
51. Màsala (48”)
Non mi ponzas in palcu in muta mala
si no poi, Juanne, m’arrennego.
Sempre sas manos sun sas ch’impiego:
su santu in giru lu ‘ogo a dogn’ala
comente unu truncu chi nde sego
poi lu leo e mi l’’àrrio a pala.
E che lu juto a domo e fato fogu
ca iscaldire si devet su logu.
52. Seu (59”)
Deo mancari so mes’antzianu
sempre disizo ‘e s’oju sa lumera
ca mi guidat pianu-pianu
siat manzanu o chi siat a sera
e sentza fagher peruna chimera
pigo in s’iscala a pianu a pianu.
E-d-est chi cun sas manos non fadigo
però cun s’oju est chi bido e chi sigo.
53. Màsala (48”)
Mi paret custa tua una lamenta
ca ti ses isfoghende in modu vàriu.
Permiti chi ti leo a manu tenta:
abberimos, Juanne, unu sipàriu
e visitamos un’anticuàriu,
cuntemplare lu deves a s’atenta.
E una mostra cun-d-unu museo:
ti fat’’ider su ch’apo fatu deo.
54. Seu (56”)
Sa tua est un’iscena curiosa
però ‘e la finire faghe votu.
Non la dispretzo sa manu gallosa
pruite ogni tribagliu at postu in motu
ma como mi l’as nadu tue etotu
chi cun s’oju cuntrollas dogni cosa.
A crês chi a t’intender mi piaghes
ma deves narrer comente lu faghes.
55. Màsala (52”)
S’órdine si rispetat assolutu:
fino si sos chi iscultan si cuntentan.
Per’an a esser totus chi si ammentan
chi duas pedras a pare an iscutu
e-i sas manos su fogu alimentan
prite su primu fogu si est allutu:
ch’est unu ‘e sos menzus elementos
ma sun totu ‘e sas manos sos apentos.
56. Seu (1’00”)
S’amos finidu li ‘ogo ‘e manu
ca canto custa sola e m’isto mudu.
Amigos caros, che so antzianu
però tenzo in sos ojos su saludu:
a pena mi nde peso su manzanu
mi leggio su giornale a oju nudu
ca male in ojos no apo connotu
e che a mie gai sian totu.