de Màuru Mura

 

Imprentamus su segundu tema de sa gara de poesia cantada in Càniga in su 1971 dae tiu Peppe Sozu, bonorvesu, e Marieddu Màsala, silanesu. Unu cantat su poveru intelligente e s’ateru, invecias, su ricu tontu, duos temas connotos meda a sos amantiosos de sas garas subra su palcu. Sun chimbantabator otavas in totu e is duos poetas mustran dognunu sa rejone sua, cun assimizos friscos e deghiles ispirados a su mundu de onzi die. In su 1971 Sozu fiat in s’edade de chimbantaset’annos e Màsala iat lompiu sos trintases dae duos meses.

 

 

PÒBERU INTELLIGENTE – RICU TONTU

 

  1. Sozu (1’28”)

Po apagare s’ansia ’e sa zente

chi s’inìtziu ’e nou an ordinadu:

da ch’apo sa natura abbandonadu

creio de non b’aer pius niente,

como invece su poveru mi an dadu

ma in cumpensu so intelligente.

Da ch’apo sana sa mente operosa

tzeltu ch’ap’a arrivire a calchi cosa.

 

  1. Màsala (54”)

Su primu tema est andadu in tramontu

coment’e-i su sole in su ponente

e su segundu est aparidu prontu

chi paret de su primu diferente.

Tue ses póberu e inteligente

deo invece so ricu ma so tontu

e bidimos sa tua inteligéntzia

s’’alet cantu sa mia possidéntzia.

 

  1. Sozu (1’06”)

Si una parte de s’àtera est fiza

contràriu non so, mancu rivale.

Deo apo unu donu naturale

chi faghet a dognunu meraviza:

s’intelligentza est cosa personale,

sa richesa est cosa de apostiza.

Tue l’as solamente ereditada

ma cosa tua pagu e nudda b’ada.

 

  1. Màsala (59”)

Mì, no est pagu e nudda chi est assai

ca no connosco die ’e caristia

ca ube at povertade b’at guai,

dificultades de dogni zenia.

E si so tontu no est culpa mia

ca si comente so nàschidu gai:

ammito s’intelligéntzia bona siet

però est cosa chi mancu si biet.

 

  1. Sozu (1’08”)

Ma la faghimos bìdere e tocare

si resessit sa mia intentzione.

Tue ses solamente unu ricone

ma a fune in giru ti deven bogare:

non t’an a ponner zeltu a amministrare

unu Comune o una Natzione.

Ca non tenes vertude ne talentu

tue mandas s’Istadu in fallimentu.

 

  1. Màsala (53”)

Ses de intelligéntzia pienu,

est unu donu chi t’at dadu Deu :

amministra un’Istadu totu intreu

che calchi inteligente e terrenu.

Però cand’amministras in s’anzenu

su ch’as amministradu est totu meu

e pares infelice unu vivente

cand’amministras chi no as niente.

 

  1. Sozu (1’07”)

Su niente non b’est in paragone

si possedo sa lughe in s’intelletu.

Deo connosco su mundu cumpletu,

mi difendo in totue sa rejone:

deo ap’ideadu ogni progetu,

deo so mastru de ogni inventzione

e si una cosa tolta l’addereto

a mie solu ispetat su breveto.

 

  1. Màsala (51”)

Ma est immensa sa richesa mia

e no ti palzat cosa irrisória.

No mi faeddes de filosofia

ca tenzo tropu cultza sa memória

e sa leggenda, o siat istória,

no distingo da sa geografia

ca no so robba ’e universidade

però campo da sa propiedade.

 

  1. Sozu (1’04”)

Deo faeddo de filosofia

ca connosco ogni summa isperiéntzia

e si faeddo de mitologia

deas e deos ponzo in evidéntzia

e faeddende puru ’e poesia

sempre bi devo esser a preséntzia

prite sun totu cussos bellos donos

chi che naschen in sos chelveddos bonos.

 

  1. Màsala (49”)

Ma si no as su tantu necessàriu

sempre infelice ses in su terrinu.

Invece deo so milionàriu

mancari no afile in su caminu:

sos poberitos mi faghen s’inchinu,

mi naran: bonasera, sinnor Màriu.

E a domo bisonzosos che a tie

a pedire bi nd’’enit dogni die.

 

  1. Sozu (56”)

Cussa idea ponela in retiru

ca deo apo sa mente luminosa.

Poto dare consizos de ammiru

inue agato zente dubbiosa:

sos poberitos ti lean in giru

a tie po buscare calchi cosa

e sos intelligentes mancu contu

nde faghen gai de unu ricu e tontu.

 

  1. Màsala (58”)

Tue resta ’e sos póberos in lista

sena tenner dinari ne terrenu.

Ma deo apo unu giardinu amenu

inube no connosco die trista:

su poltafogliu ’e ’inari est pienu

e-i sa domo de dogni provista.

S’intelligéntzia est sa tua sola

tantu no tenzo ’e andare a iscola.

 

  1. Sozu (58”)

Ma a tie calchi cosa ue ti crêne

si non connosches ne linu e ne trama.

De robba rassa possedis un’ama

e tue in mesu cussas b’istas bene.

Tzeltu no as a lassare sa fama

che-i sos sapientes de Atene

chi de morte no biden sos concluos

ma fin cumpagnos mios, non fin tuos.

 

  1. Màsala (

Pro chi epa a pitzinnu istudiadu

sos de Atene no los apo in mente:

a cussos, Peppe, no lis so parente

però mi conto pius fortunadu

………………………………

……………………………..

………………………………

no ti che falat mancu una sisina.

 

  1. Sozu (1’02”)

In s’Aeropagu de Atene

in sa discussione eo bi fia.

Fit póberu che deo Diogene

chi possediat una cuba ebbia

e dae sas riformas de Clistene

bessida a campu est sa democratzia.

Fruta ’e vida in sàbiu ratu,

osserva tue cantu bene at fatu.

 

  1. Màsala (55”)

Atene la connosco pagu ’ene

s’est a la visitare in dogni latu

ma l’as chilcada a tempus addatu

e unu pagu inie ti tratene.

Sos ricos in s’Acròpoli de Atene

ammenta chi sa domo si ch’an fatu

ub’est su gratacelu e-i sa gruta:

sos ricos susu e sos póberos suta.

 

  1. Sozu (57”)

Ma làssami sas grutas e pinnetos

chi domo no nde faghen sentza mastros.

Deo apo calculadu sos pilastros

in cussos edifìtzios perfetos

e apo istudiadu sos progetos

fina a leare su ’olu ’e sos astros.

Si semus arrivados a inie

che so in altu pius de a tie.

 

  1. Màsala (50”)

Ses de intelligéntzia una chima,

ses una mente elevada e profunda.

Deo no isco si sa terra est tunda,

si si girat ma paret sempre frima

ca bator annos apo fatu in prima

poi àteros bator in segunda

e a tertza, est sa santa veridade,

m’an promossu po antzianidade.

 

  1. Sozu (56”)

Ma su contu mi paret mesu macu

e b’intras de sa terra in sas zavorras.

Si ti leas su visciu ’e su tabbacu

nde jughes garrigadas sas petorras

e si t’apentas onorende a Bacu

cun sa braghet’infusta a domo torras.

Àteru ’e gratacelu e de barraca

chi faghes pena a ti jugher afaca!

 

  1. Màsala (52”)

De oro apo pienu su calasciu

ca che a tie no so in bulleta.

Sa esse no distingo da sa zeta,

su giornale lu lezo a conca in basciu

si distingo sa femina da su masciu:

pro me ja paret opera perfeta.

Nàrali tontu a su sotoscritu

ma no li podes narrer poberitu.

 

  1. Sozu (58”)

Intelligente su póberu est bellu

ca l’at dadu sa sorte una caretza.

Po chi no tenza mancu mesu petza

nisciunu m’at trampadu in su masellu:

a tie ti dan peta ’e craba ’etza

e ti la pagas che peta ’e ’itellu

ca ses cuntentu su ’inari ispendes

ma su ch’as comporadu no cumprendes.

 

  1. Màsala (50”)

Ma po cussu no so a facia trista

cando tenzo pienu dogni sacu.

Si mi biden in giru che turista

no ischin si so furbu o si so macu:

a da chi chelzo ti leo a teracu,

a da chi chelzo ti leo a autista.

Cando a autista e teracu ti leo

ti fato fagher su chi chelzo deo.

 

  1. Sozu (54”)

Deo mancari sia male ’estidu

inue passo dognunu est cunvintu

chi so de mente un’ómine distintu,

istudiadu, mastru, un’erudidu.

Però a tie a da chi ti at bidu

sa zente ’e su caminu as ja convintu

mancari jutas bella ’istimenta

ca su tontu est ladinu a s’andamenta.

 

  1. Màsala ( 1’03”)

Bae chi lamentare no mi poto

pro chi no epa sos chelveddos sanos

ca sos gallos no giuto in sas manos,

in cravata, in capellu, e in capoto.

so bestidu cun lana ’e Marzoto

e tue cun bistires americanos

chi as leadu in piatza Tola

e nara: ite nde faghes de s’iscola?

 

  1. Sozu (1’08”)

Deo fina in maglieta andare poto

ca m’acumpagnan sos donos mentales.

Tue ti ’estis de lana ’e Marzoto,

non bides in tzitade sos segnales:

infuriadu ti tucas a troto

passende in sas istriscias pedonales.

Ca finas cussas las cumprendes pagu

ti lean de su tontu su fiagu.

 

  1. Màsala (59”)

Chi m’as rimproveradu cunsidera:

no mi nd’ofendo, so tontu e istranu.

Tantu finas su vìgile urbanu

cando mi bidet a conca lezera

dae busciaca si nd’’ogat sa manu

e si la ponet in sa visiera

e mi avertit sena usare rigore

néndemi: istet atentu, su signore!

 

  1. Sozu (56”)

Non creo t’at a fagher su favore

a da chi non cumprendes s’istradone.

Ti lu narat cun-d-unu bonumore

oltres ch’at chentu sacos de rejone:

at isbagliadu, gentile signore,

però pagas sa contraventzione

ca in vida no as cumpresu mai

e su ’inari tou ispendes gai.

 

  1. Màsala (49”)

No ch’’esso a truncadura e rue-rue,

no ando a pê ca lu so benistante.

Ma pares unu póveru arrogante

in sas istriscias passéndeche incue

ma si comente m’acumpagnas tue

puite t’apo postu a su volante

custu ti servat de avertimentu

e inube passare ìstabbi atentu.

 

  1. Sozu (53”)

Si bi so deo pagu sacrificiu

faghes, no b’andas che caddu in sa tanca

ma deo ti che ’ogo dae pasticiu

e si so malu ’eto finas franca

ca possedo sas giaes de ogni uficiu

e possedo sas giaes de ogni banca.

Si b’as postu ’inari a tie lodo

ma de sos soddos tuos deo godo.

 

  1. Màsala (50”)

Permiti chi sas jaes ti las ceda

ch’est Pedru su jaeri soberanu.

Abberrer e frisciare fitianu

una janna no costat tantu meda

ca tue jughes sas giaes in manu

deo b’apo in sa banca sa moneda.

Sa moneda o sa jae posta in usu

nàrami: cale balet de piusu?

 

  1. Sozu (56”)

Su ch’at a baler lu narat sa zente

non tue chi no as cabu e ne coa.

Deo in su parlamentu so presente,

bi poto faeddare a bantu e proa:

sende inie ca so intelligente

dogni annu fato una legge noa

finas a cando ti leo sos benes:

non ti lasso niente ’e su chi tenes.

 

  1. Màsala (47”)

Sa mente tua est che mente divina

e-d-est s’intelligéntzia importante.

Ma tenzo unu batellu in sa marina

chi mi che leat a Sestri Levante

ube bi tenzo unu ristorante,

su gratacelu e-i sa piscina.

E cando m’’ien in su continente

no domandan si so inteligente.

 

  1. Sozu (59”)

Nàram’a ite domandat sa zente?

Tando ti diat aer pius ofesu.

Ses garrigadu ’e oro unu molente,

e cabu non ti ponen e ne pesu

poite chi non ses intelligente

a tie ti connoschen dae tesu.

E inie non podes figurare,

s’intelligente faghet dogni afare.

 

  1. Màsala (47”)

Improvisende faghe atentzione

pro ch’as su versu nóbbile e pulidu

ca tue inteligente ses naschidu

e sapiente che a Salomone.

Ma comente a no t’esser irrichidu?

No tenes bona una positzione

chi ses bestidu male e andende a pê:

tue mi pares pius tontu ’e me.

 

  1. Sozu (58”)

Ma ite ’alit sa tua possidéntzia?

Naràmola sa santa veridade:

so deo in dogni campu ’e s’iscéntzia

trasformende su sognu in realtade

e la ponzo sa mia intelligéntzia

a benefìtziu de s’umanidade.

Eco inue est su campu ’e bàtere:

su ch’apo deo faghet bene a àtere.

 

  1. Màsala (56”)

Ma s’iscéntzia ch’est in aterue

e sa richesa mia est cumpleta.

Cun s’Aga Khan passizo a sa bratzeta

e cun Agnelli nos nâmos de tue,

gai cun sa reina Elisabbeta,

tue no b’avicines a incue.

Deo cun issos in totu sas datas,

tue no ischin mancu chi t’agatas.

 

  1. Sozu (59”)

Non m’as lantadu in cantu m’as ofesu

ca no est una parte solamente.

Un’afarista chi at lucidamente

sas vedutas che ’olan pius atesu:

Agnelli est ricu e-d-est intelligente,

deo de cussu bi nd’apo su mesu.

Léala sa ’istrale o una serra

ca a mie mi nde tocat una perra.

 

  1. Màsala (58”)

Sa parte intrea no seghes in mesu

e sa mia richesa rigualda

puite tenzo sa busciaca calda,

sa zancheta a un’ala at pius pesu

e in Torinu e in Cost’Ismeralda

tue no ses passadu ne tratesu

inue aciapo deo sas cucagnas

e tue inghiriende in sas campagnas.

 

  1. Sozu (56”)

A mie una risposta l’as pretesa

ma non ti lasso in pena soferente.

Chie lùcida tenet una mente

diventat su padronu ’e ogni impresa

e ammenta chi un’intelligente

est artéfice ’e sa tua richesa

ca sos intelligentes fata l’ana,

a tie l’at batida sa Befana.

 

  1. Màsala (52”)

Ma sa Befana ne Babbu Natale

no m’at batidu própiu niente

e mi nde ’anto chi so possidente

e su donu chi as tue est naturale.

Ma ube tue b’impitas sa mente

incue b’est su meu capitale:

gai mi serbis e mi cumpiaghes

ca sena capitale e ite faghes?

 

  1. Sozu (54”)

Onassi ’e milliardos unu sacu

tenet e dae zero at comintzadu

ca su babbu niente li at lassadu

póberu commerciante de tabbacu.

Ma custu bellu fizu no fit macu

s’est a deghesset’annos emigradu

e at fatu un’immensa possidéntzia

ch’est su frutu ’e sa sua intelligéntzia.

 

  1. Màsala (54”)

Làssami sa richesa pro favore,

una parte sa sorte chi m’at dadu

ca Onassis est ricu unu signore

e no est che a tie ispiantadu.

Totu ischimos chi est un’armadore

ma no l’amos sa mente cumpidadu:

de cantu est ricu ja l’ischit sa zente

chie nd’ischit si est inteligente?

 

  1. Sozu (1’05”)

Oe est unu de sos ricos mannos

o nessi gai calculadu l’ana.

Ma a s’esser collocadu in cussos pannos

est un’intelligéntzia sovrana.

Póberu emigrat a deghesest’annos

dae Grecia in sa terra americana:

si non t’est su cuncetu meu addatu

nara: su bene comente l’at fatu?

 

  1. Màsala (58”)

Veramente fit póberu a infante

coment’e-i su sou genitore:

no est s’inteligéntzia bastante

at aer tentu sa sorte in favore.

Tue lu tenes comente emigrante

deo lu tenzo comente armadore

ca si as sa richesa in pensamentu

ja ch’’essis fina dae s’argumentu.

 

  1. Sozu (1’00”)

Deo naro da ue partit solu,

s’intelligéntzia ch’est mastra divina.

Colombo est fizu ’e unu lanajolu,

diventat su zigante ’e sa marina,

e Copernico non faghiat dolu:

in sos furraghes faghiat calchina.

Però tenet sa menzus possidéntzia

dae sos frutos de s’intelligéntzia.

 

  1. Màsala (59”)

Aiscultende ti so sa novella,

sémplice est dogni otada ma ladina.

Li bòcian in Salamanca sa faina

pro chi essèrat tra sas pius bellas

poi s’invocat a una reina,

pedidu l’aiat sas tres caravellas.

E bi las ofrit totus a cucagna

sa pius rica fémina ’e s’Ispagna.

 

  1. Sozu (1’02”)

Ma issu ’e su progetu at su merìtu,

signu sa conca chi no at a brou.

E Amerigo Vespuci no at descritu

sas terras de su continente nou

e infati chi poi a cussu situ

li an dadu su nómene sou.

Sa salude ’e sa mente ’essit a pizu

pro dare a cussa terra su batizu.

 

  1. Màsala (51”)

Ma deo no arrivo a ischire

inube de su mare ch’est su poltu,

in domo costoidu e regoltu

ca so decisu mancu ’e no bessire.

Ma ammenta a Magellanu l’ana moltu

e a Colombo lu cherian bochire

ma a iscoprire deo no s’invocan:

creo cando no palto chi no mi ’ocan.

 

  1. Sozu (48”)

Ma sos zigantes de dogni oceànu

chi dae s’Europa ’essin a fora,

sos chi lean sos lìbberos in manu

su nómene lu leggen a dogn’ora

prite Colombo e mancu Magellanu

sa morte ja no an connotu ancora

ca un’intelligente est fatu gai:

ti parit moltu ma non morit mai.

 

  1. Màsala (54”)

S’otada tua piena e robbusta

ja mi sorprendet e no est invanu:

ses sempre cun sos lìbberos in manu

istudiende sa via pius giusta.

Ja lu connosches bene s’oceànu

però no la connosches s’aligusta,

cosa chi deo la poto gustare

chi cussa est menzus meda de su mare.

 

  1. Sozu (58”)

Naras ch’est s’aligusta saborida,

gràtzia chi su nómene ti ammentas.

S’intelligente de imbrogliare tentas

però sa facia tua l’apo ’ida

ca da chi in sa locanda ti presentas

ti dana sa ch’est molta da una chida

e tue crês chi podes in sa pisca

e ti l’as mandigada po esser frisca.

 

  1. Màsala (49”)

Como chi t’as leadu cussa via

no la repitas un’atera ’olta:

acunténtadi de un’osteria

in-d-un’albergo no busses sa polta.

Tue connosches s’aligusta ’ia

ma comporare no podes sa molta

e gai a una parte ti travazas

ca las connosches ma no las assazas.

 

  1. Sozu (57”)

A nd’’atire su tema a finitia

cheret, ma semus continu fieros

ca un’intelligéntzia che sa mia

non la pagan de oro milli imperos.

Pensa ch’est riservadu a mie ebbia

de natura a ischire sos misteros

de su chi isperan in dogni paese:

tue no ischis sa terra chi sese.

 

  1. Màsala (49”)

Cando faghes su tema terminadu

deo fino che tue ateretantu.

E lassamos istare su piscadu

e concluimos cun amore santu,

ma como ’e ispiaggia unu cantu

m’apo serradu a reticuladu.

Ma tue no bi andes a su mare

ca no ti lassan nemmancu passare.

 

 

 

 

 

 

“Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2020-2021 LR 22/2018, art. 22”.

 

 

 

Foto: Archivio Domus de janas