Silanus 1991

Mura

 

 

 

 

 

 

 

 

Congruimus inoghe s’ammentu de sa gara a sa cale an dadu vida subra su palcu de Seui in su 1982 pro Nostra Segnora de su monte Carmelu a meidade de trìulas sos cantadores Frantziscu Mura e Marieddu Màsala. Si tratat de su segundu e ùltimu tema: sos duos improvisadores mannos faghen unu jogu poèticu fitianu in sas garas: unu leat sa parte de su mandrone, s’àteru interpretat su trabagliadore.

Sun chimbanta otadas de prima calidade, comente semper s’est costumadu cando in su palcu cantaiat custa joba de virtude manna. E in sos arrejonos insoro, in seriedade ma finas in sos chi daian logu a sa brulla, b’at semper ite meledare.

Cando an cantadu in Seui, Frantziscu Mura teniat 49 annos e Marieddu Màsala nde deviat cumprire 47.

 

 

 

1. Mura (1’15”)

Vendeta cun perdonu ’e custa vida

fit s’argumentu ’e sa prima cantada.

Ma si ch’est cussa parte esaurida

antzis tropu a longu si est durada:

ma da chi como cussa est isparida

un’ateruna parte est arrivada.

E annùntzio in sa mia missione

chi in su segundu tema so mandrone.

 

 

2. Màsala (44”)

S’atentzione e sa calma in comuna

fina a-i como no nos est mancada

ca agiumai che semus in sa una

però ancora no est ora passada.

E ringràtzio tantu sa fortuna

chi la presentan che dea bendada

ca m’est bennìda bastante in favore

déndemi in parte su trabagliadore.

 

 

3. Mura (1’08”)

Tue in mesu de tulas e de raglias

ses, Marieddu, e bistas sempre gai.

Però tropu sa vida ti bersaglias

ne godidu riposu ti as assai.

Deo chi tribagliadu no apo mai

mi naran totu: prite no tribaglias?

In criticas malignas mi collocan

ma non tribaglio mancari mi ’ocan.

 

 

4. Màsala (43”)

Tue ’ides su trabagliu in manu anzena

e naras chi ti faghet ispaventu

però ammentadinde a sa carena

chi servit finas de allenamentu.

A parte chi procurat s’alimentu

ca as dae issu sa ’entre piena

est su trabagliu su chi nos sustenit

ca dae chelu sa manna non benit.

 

 

5. Mura (57”)

Cun su tribagliu ti mujas s’ischina

e cando mai est chi non l’as cumpresa.

Deo uso diversa disciplina,

sa vida mi est ispassu e m’est bellesa:

chie tribagliat at una sardina

e su mandrone nd’at sardina e mesa.

Ammito su dovere unu chi faghet

ma a mie a tribagliare no piaghet.

 

 

6. MASALA (42”)

Trabaglio deo e tue nudda faghe

dadu chi t’est tocadu su mandrone.

Làssal’istare a mie su marrone

còlcadi tue in suta ’e s’umbraghe.

Ses ruju in cara che su piberone:

robbustu, pares, Mura, unu nuraghe

e che unu signore bene ’estìdu

ma nara dae chie ses nutrìdu.

 

 

7. MURA (1’04”)

Tue as a dare sa provista manna

a da chi as tribagliadu su terrinu.

Deo no b’ando a s’alzola vicinu,

su tribagliu mi tremet che-i sa canna:

tue jughes s’ischina a un’unchinu,

deo invece m’ingrutzio in sa janna.

A da chi passo màssimu in dognora

b’intro una ’olta e poi nd’’esso a fora.

 

 

8. Màsala (41”)

Sa mandronia est sorre ’e sa fiaca

tantu si ti lu naro no t’ofendes.

Tue cando tribaglias nudda rendes

e sa carena tua est sempre istraca.

Ma cando no trabaglias ite ispendes,

comente t’as pienu sa busciaca?

Ca su ’inari cheret sueradu

no s’agatat in terra fuliadu.

 

 

9. Mura (51”)

Comente t’ispiegas rie-rie

immensu piaghere mi ses dende

ma, caru Marieddu, isculta a mie

e si m’as iscultadu mi cumprende:

de comente sa vida so passende

non so obbligadu a lu narrer a tie.

Ca deo conto s’ùnicu sugetu

e mantenzo inserradu su segretu.

 

 

10. Màsala (41”)

Deo a su trabagliu so adatu

e su sole su cùcuru mi at cotu

prite apo a fadigare fatu votu,

so pius resistente e corriatu:

ma tue su trabagliu iscansas totu,

infati bentri-mannu ti ses fatu

e ti ses ingrassadu che mannale:

t’an a bochire sa die ’e Nadale.

 

 

11. Mura (45”)

A mi lassas istare s’abbolotu

chi sa idea mia est sempre cudda.

No mi mancat padedda e ne turudda,

b’at in sa cascia mia pane cotu:

so tota vida sena fagher nudda

e puru so campende gai etotu.

Poi t’ammenta chi sa pensione

prima ’e totu la dan a su mandrone.

 

 

12. Màsala (37”)

Como as nadu sa santa veridade,

caligunu sas manos t’at tzocadu.

Si comente ’e s’Itàlia in s’istadu

non mancat mancu partzialidade

però tue non ses pensionadu

pruite ancora non ses a s’edade.

E da chi ’e su trabagliu t’impauras

de duas una, o pedis o furas.

 

 

13. Mura (51”)

No nde fato de cussas atrividas,

sas cosas tuas sempre rispetadas

apo e po cussu, Mariu, ti fidas:

sas manos mias non las an furadas.

Deo ap’a tenner pagu sas bintradas

però sun pius pagas sas bessidas.

E in su presente istadu chi m’agato

mancu denùntzias de réditos fato.

 

 

14. Màsala (40”)

Cando mai sas fortzas no impreas?

Ajò, trabaglia, progredi e mezora

ca in subra sa terra a punta fora

da su trabagliu ch’at òperas reas:

sas chi sun rutas no che sunu ancora

ma unu bene che nd’’ides intreas.

No mi las podet leare nisciunu

e sas operas tuas cale sunu?

 

 

15. Mura (1’03”)

Inùtile est chi nelzas e mi dias

milli cunsizos po s’ocasione.

Sun delicadas custas manos mias

paren manos de unu signorone:

invece tue pro chi sempre sias

a facia a terra in dogni istajone

giughes sas manos pesantes, gallosas

a fortza ’e manizare milli cosas.

 

 

16. Màsala (42”)

Sos chi sun che a tie abbituados

a s’òtziu sun fortes e sun bellos.

Ma sos capolavoros che gioiellos

da su trabagliu los ana innaltzados:

e no as bidu sos disocupados,

cussos bessin in giru cun cartellos.

Creo ch’in su trabagliu totu isperen

e inube bi mancat bi lu cheren.

 

 

17. Mura (53”)

A tie t’at a parrer tzertu istranu

si naro chi no conto che-i su zero.

S’as osservadu su napolitanu

gai che issu mi che cunsidero:

no at nudda in busciaca su manzanu

e pienas las giughet a su sero.

Manc’unu passu chi ponet isbagliat

e si campat mancari no tribagliat.

 

 

18. Màsala (40”)

Tue joghende ses s’ùltima calta

ca a su mandrone gai li capitat.

E si morzerat faghet pagu falta

tantu no s’ischit nemmancu ue abbitat.

Deo invece camino a fronte alta

ca su trabagliu est su chi nobbilitat.

Ma tue ses vivinde dae s’ótziu:

ite che faghes in mesu su sótziu?

 

 

19. Mura (55”)

O, Marieddu, gentile-gentile

ti l’ispiego e nisciunu si ofendet

ca su chi naro deo lu cumprendet

dogni ascultadore in tonu umìle.

No l’ischis su tribagliu chi ti rendet

comente-i sa béstia simìle?

A t’imbetzare sa carena cuitat

e poi naras chi ti nobbilitat.

 

 

20. Màsala (41”)

Materiales da sas minieras

s’istraet e s’ispacat rocas duras.

Si si faghen sas undas presoneras

tando s’irrigan tantas pianuras

e sas provistas tenimos siguras

ma tue si no trabaglias it’isperas?

Chi ses naschidu e de sa terra susu

mi paret chi che sias in piusu.

 

 

21. Mura (49”)

Si ti lu torro a narrer mi perdona

ma custa est sa prus bella ocasione.

No est solu una mia impressione

ca che deo bi nd’at in dogni zona:

e pensa chi sa vida pius bona

in sa terra la faghet su mandrone.

Po chi non sian de suore infustos

an piagheres e àteros gustos.

 

 

22. Màsala (41”)

Sos chi de trabagliare no s’istracan

cussos po produire s’interessan:

ranos interran e ispigas messan

poi de nou sos ranos insacan,

sas rocas perra-perra las ispacan

sos pupujones invece los pressan.

Cun su trabagliu si no faghes coia

tue, Mura, as a morrer da sa noia.

 

 

23. Mura (51”)

Non so mancu faladu dae sa nue,

ch’epas bell’e cumpresu penso e creo.

Deo tenzo unu bellu galateo

chi m’apo fatu amigos in totue.

Si sas ispigas nde las messas tue

no b’at bisonzu ’e las messare deo.

Poi fatas a pane a sos concluos

podimos mandigare totosduos.

 

 

24. Màsala (39”)

Cussos invitos gai los ap’eo

e no deves repiter s’uguale.

A da chi tenes diversu ideale

deo trabaglio pro godire deo:

naras chi tenes finas galateo

però no podes tenner capitale.

Pro iscaldire a su sole ti ’oga

ca tantu as totu a coddu che-i sa joga.

 

 

25. Mura (55”)

Mi’ chi in sa limba mia no bi at tudda

ca da lontanas dies mi as connotu

e-i s’intentzione est sempre cudda,

cun su tribagliu non fato abbolotu:

tue tribaglias e no godis nudda

invece deo mi godo ’e totu.

Po cantu ch’isto in s’umana esistèntzia

abbàida ite ratza ‘e diferèntzia.

 

 

26. Màsala (39”)

Chie trabagliat suerat in fronte,

cussu ja faghet a sa moda mia.

Subra su riu innaltzat unu ponte

subra su ponte una ferrovia:

da parte in parte istampat su monte,

suta bi colat una galleria.

Totu custu est benèssere e progressu

ma no lu faghet chie istat arressu.

 

 

27. Mura (54”)

Tue mi nas chi as sempre fortza e briu,

tribaglia cantu tenes vigoria

e tantu chi ti bastat s’energia

ma a mie su tribagliu est disafiu:

est pro cussu chi da sa fronte mia

suore no nde falat unu ’utiu.

Ca narat unu diciu de unu tale

chi s’umidade faghet tropu male.

 

 

28. Màsala (37”)

Tue a trabagliare ses restiu

ca cheres viver che unu signore.

Inube falat de suore ’utiu

bi naschet una tega de laore

e ube bi nde curret unu riu

b’isbociat una rosa, unu fiore.

S’umbra a tie ti podet ristorare

però no ti nde dat a mandigare.

 

 

29. Mura (47”)

Ma fàgheti s’idea persuasa

e chi sia cumpresu ’e custu creo:

a chie est tribagliende non l’afeo,

parto sempre da cussu puntu ’e basa.

E a-d-ite oe mi lu fato deo

cuddu chi podes fagher tue crasa?

Ca narat unu diciu pius famosu:

no faghet mai male su riposu.

 

 

30. Màsala (37”)

Naras chi su trabagliu est cosa mala

e gai tue nde faghes a mancu.

Ma pensa, cun su picu e cun sa pala

ch’an istampadu su Monte Biancu:

an cumintzadu da custu fiancu

e bessidos che sun a s’aterala.

An collegadu duas natziones

però no l’ana fatu sos mandrones.

 

 

31. Mura (47”)

Cun su tribagliu ti ses postu a notu

in mesu de sos èsseres mundanos.

Ja bi nd’at tribagliadu unu fiotu

in montagnas, costeras e pianos:

po chi no b’epa deo postu manos

su monte l’an bucadu gai etotu.

Màsala, no nde sias incantadu:

bi passo cant’e chie l’at bucadu.

 

 

32. Màsala (39”)

Cantas cosas mi faghes a ischire

como chi semus a fiancu ’e pare.

Però si ses mandrone est a patire

non tenes de bundàntzia unu mare:

e a ube decidis de partire

si dinari no tenes a pagare?

Chi t’istas sempre sas ungias pulende

ma dogni tantu ti bido caschende.

 

 

33. Mura (52”)

No est comente naras in cust’ora

po chi no epa mai trabagliadu.

Deo apo, Marieddu, viagiadu

e so propensu ’e viagiare ancora:

in bidda mia e in biddas de fora

so finas da dognunu calculadu.

E imbìdias po cussu no nde fetas

ca apo che tantos tocadu sas metas.

 

 

34. Màsala (38”)

S’esseras suferente o dilgrasciadu

tando ti dia perdonare creo.

Invece tue ses malintragnadu

e peruna cumpresa no nde leo:

ca mi paret chi sias avisciadu

cheres godire ’e su chi fato deo.

Ma ses unu mandrone parassita

chi no merìtas de pane una fita.

 

 

35. Mura (55”)

Deo non conto a nisciunu segundu

po chi no sia su primu arrividu.

Tue as a esser su primu partidu

ma cunsiderendebbei a fundu a fundu

chi dae cando est criadu su mundu

mai manc’unu ’e fàmene est peridu.

Antzis ischis, o Marieddu, e cre’:

sa pius parte manna lu est pro me.

 

 

36. Màsala (39”)

S’onnipotente veru Deus santu

cando Adamu in su pecadu grae

est rutu, li at nadu: a fora dae

dae custu giardinu de incantu

e sémina in sa terra trigu e fae

pro procurare de pane unu cantu.

Però tue a su Deu Onnipotente

a cantu paret no l’as postu in mente.

 

 

37. Mura (45”)

Tue ricurres a Deus Divinu

cun su sólitu sanu galateo

ma chi a mie m’imbrogliet no bi creo

ne mi ch’essit da ’uca intro sinu:

antzis, o Marieddu, in su giardinu

sas menzus frutas nde las boddo deo.

E de sas frutas ch’at criadu Deus

sas chi ti nd’’oddis tue sun sas peus.

 

 

38. Màsala (38”)

Deo so iscultende a su chi cantas,

indiferente a su trabagliu restas.

Deo a sas cosas bonas totucantas

so ’idinde ch’atentzione prestas:

ma tue sas piantas no piantas

e cando no nd’allevas no nd’innestas.

No as diritu a mandigare fruta,

tue cheres lassadu a buca asciuta.

 

 

39. Mura (54”)

Mancu cun cussa m’agato iscunfitu

si nde ses, Marieddu, a connoschèntzia.

De mi fagher trabagliare ses apitu

ma si ti nego as a tenner passèntzia:

no mi nde l’apo a leare po diritu

e ne mi tuco cun sa prepotèntzia.

Tantu in su cursu ’e sa vida lezera

de nde l’’oddire agato sa manera.

 

 

40. Màsala (38”)

Però si ses mandrone ti aviles

ca pares un’omìne chi no bales.

Chie at innaltzadu catedrales

e in subra de issas campaniles

de varios modellos e istiles:

bi nd’at diversos, bi nd’at uguales.

Istatuas de linna, gesso e oro

faghen cun su trabagliu e mi nde onoro.

 

 

41. Mura (47”)

De totu custu a-d-ite ti nde antes

po chi ti rendas meritos e grados,

ti devo narrer in custos istantes

chi oe sun sos tempos cambiados:

puite nd’amos bidu ’e tribagliantes

totacanta sa vida ispiantados.

E poi puru amos bidu mandrones

a giugher in busciaca milliones.

 

 

42. Màsala (38”)

Àteras menzus cosas mi prepara

pro chi sias allegru e rie-rie.

Cando mancat inoghe a inie

a trabagliare bi andan a gara

e como dogni cosa costat cara,

dinari nde bisonzat cada die.

Si naras chi no t’est mai mancadu

nàrami da inube l’as bogadu.

 

 

43. Mura (54”)

Mi’ chi ti l’apo nadu dae insara

e bastaiat un’otada fata.

Tue pius a prestu ti prepara

a cumprender sa mia otada grata:

no mi nd’importat si sa cosa est cara

e pius pagu a da chi est barata.

Tantu chi est mandrone che la tostat

no l’interessat mai ’e su chi costat.

 

 

44. Màsala (37”)

Ma sas òperas sun totu sas mias,

lu poto tenner a onore e bantos.

In sa campagna cantas mezorias

cun varios modernos impiantos:

muros e putos e iscuderias

da sas pedras chi apo fatu a cantos.

Ma tue no as mai progredidu:

as a morrer comente ses naschidu.

 

 

45. Mura (50”)

Ma tue sighi a versare suore

comente finas oe as sueradu.

Ma ti ses calchi ’olta umiliadu

a calicunu a li narrer signore,

invece deo no apo disturbadu

intro s’ufisciu su collocadore.

Ca si comente so nàschidu furbu

e mai l’apo a dare unu disturbu.

 

 

46. Màsala (38”)

Ajò, ch’’essimos a logu ’e fora

s’est chi mi pones fatu tue puru.

In Isvizera, Germania e Belgiu ancora

e de custu, Frantziscu, ista siguru:

si biden unu passizende ognora

ja che lu ponen in logu ’e iscuru.

Cussa lege mancari no che siat

in Italia puru che cheriat.

 

 

47. Mura (54”)

Ma no atzeto cantu nadu as tue

ne so propensu a girare s’ischina.

Tantu falat sa manna dae sa nue

lu narat un’istoria divina:

non so in chilca ’e partire a igue

si naras chi b’at tropu disciplina.

Inoghe no ch’at pistola e ne istillu

e poto passizare trancuillu.

 

 

48. Màsala (38”)

Su trabagliu chi tenes est pesante,

est unu benefìtziu e no dannu:

gai Seui una ’olta s’annu

faghet sa festa de sos emigrantes

e-i s’insoro contribbutu est mannu:

cussos, Frantziscu, sun sos trabagliantes

fora e in sas anzenas natziones

ma non faghen sa festa ’e sos mandrones.

 

 

49. Mura (48”)

Bastat, ponimos fine a s’argumentu:

est s’ùltima chi fato rie-rie.

Tue de festa tenes una die,

de parte tua so finas cuntentu

ma chi tribaglian coment’e a tie

sun in sa terra su deghe po chentu.

E si faghimos sas aditziones

su noranta po chentu sun mandrones.

 

 

50. Màsala (37”)

Cand’est finidu su tema sigundu

de su trabagliu nisciunu si joghet:

chi faghet dannu puru e chi noghet

lu naran sos mandrones de su mundu.

Non naro chi sas rocas dae fundu

totucantas intreas si nde ’oghen.

Però si devet fagher calchi cosa

ca non rendet sa zente inoperosa.