DSCN0206Sos sardos disterrados in su mundu sun 750.000: unu mare ’e zente chi at lassadu sa ’idda nadia pro andare a tribagliare fora de Sardigna. Pro annos e annos mamas e babbos an bidu partire sos fizos insoro. Oe s’abbàidan ómines e féminas de ratzas diferentes chi arrivan in sa terra nostra in chilca de fortuna. Sos istranzos chi oe viven e tribaglian in Sardigna sun pius de trintamiza: seighimiza féminas e batordighimiza mascios. Ite faghen inoghe? Cale sun sas dificultades insoro? Ite ispera tenen pro issos e pro sos fizos? Ite faghen Regione, Provìntzias e Comunas pro los azuare? Nd’amus faeddadu cun Mimmia Fresu, ghiadore de s’Ufitziu pro s’immigratzione de sa Provìntzia de Casteddu.

 

– Cal’est oe sa comunidade pius manna in Sardigna.

 

Prima ’enit sa Romania, poi su Marocco, sos cinesos, sos senegalesos, sos ucrainos e sos filipinos. In Provìntzia de Casteddu sa chistione cambiat: prima sos filipinos, poi sos rumenos, sos cinesos, Marocco, Senegal e Ucraina.

 

Ite benin a fàghere sos istranzos in Sardigna. Ite tribagliu agatan?

 

Benin a chilcare fortuna. In printzìpiu de unu viaggiu de un’immigradu b’est semper sa netzessidade de buscare calchi cosa in piusu de su chi at. Sos pius no an nudda. Cando faeddamus de immigrados devimus pensare chi semus faeddende de zente pòbera. Sos chi ’enin a inoghe sun pagos cunfromma a sos chi arrivan in sas regiones ricas de Italia. Sos istranzos ischin chi igue bi podet àere pius ocasiones de tribagliu. Inoghe viven comente sos pòberos nostros, ma in cunfrontu a su chi aian in domo insoro est meda.

 

Sos sardos non fin abbituados a retzire sos immigrados. Antzis, fin issos chi partian pro si buscare unu cantu ’e pane. Sos sardos ischin ite cheret narrer su disterru. Forsi est pro custu chi in Sardigna sos istranzos sun tratados mezus de aterue?

 

Beh. Sos sardos an connotu su fàmine, ischin it’est su disterru. Ma calchi cosa est cambiende inoghe puru. Forsis dipendet dae sa crisi, forsis dae su tribagliu chi non s’agatat. Su chi est capitende est chi nos semus ponzende unu contras a s’àteru. In custa cumbata s’istranzu est su pius débbile e nde poden bessire a foras fintzas ocasiones de ratzismu e calchi cosa comintzamus a la ’ìdere nois puru. Però in Sardigna istamos mezus de aterue. Su Cnel, ocannu passadu, at nadu chi sa Provìntzia de Casteddu est una de sas pius addananti pro sas polìticas de integratzione.

 

Ite faghet un’Ufìtziu de s’immigratzione pro azuare sos istranzos?

 

Bisonzat de connòschere sa zente chi deves assistire. No si podet fagher finta chi sos istranzos non che sian. Sos immigrados mandigan e drommin comente a nois, dimandan servìtzios, jamban sa situatzione de s’istadu sotziale. Cómpitu de un’amministratzione chi ressessit a abbaidare addananti est cussu de pensare a cale podet essere sa sotziedade chi est benzende. Bi sun duas possibbilidades: lassare chi sas cosas càpiten comente cheren o proare a li dare un’indiritzu, cumprendende chi tocat a dare rispostas a chie tenet bisonzu.

 

Comente tribagliades?

 

Tocat a cumprendere canta zente ch’at, cantos sun sos chi tribaglian, si sun in régula. Nois ponimus in prima linea sa chistione de su saludu. Cun sos istranzos arrivan maladias pagu connotas chi poden fagher dannos meda a nois puru.

 

E in sas iscolas?

 

Inoghe intrat in giogu su mediadore culturale. In s’Ufìtziu nostru nde tenimos batòrdighi, de limbas diferentes. Su mediadore est un’aneddu chi giunghet a pare sos piseddos sardos, sos istranzos e sos mastros de iscola.

 

Casteddu est diventende una tzitade “multietnica”. In sos zornales e in sas televisiones de custa cosa si nde faeddat pagu. S’àtera die su regista durgalesu Salvadore Mereu at presentadu unu bellu documentàriu fatu in-d-un’iscola de Casteddu chi contat comente sos pitzinnos sardos e istranzos resessin a si pònnere in cunfrontu chena istrobbu perunu.

 

Nois custa realtade la connoschimus. B’at cosas chi apretziamus meda e àteras chi non sun su chi paren. Mi diat piàghere a narrere chi s’integratzione est cumprida, ma no est gai. Est a biere si su piseddu istranzu, finida s’iscola, benit chilcadu pro jogare dae sos cumpanzos, si ’enit giamadu cando unu pitzinnu sardu jompet sos annos o si cando jompet sos annos isse sos àteros andan a domo sua a li fagher festa.

 

Sos inimigos de sas polìticas de s’integratzione naran chi sos istranzos benin a nos che leare su tribagliu.

 

Est una fàula manna. Sos istranzos sun bénnidos a fagher tribaglios chi nois non cherimus fàghere piusu. Cando faeddamus de sas badantes, peràula fea inventada pro dare un’identidade a sas féminas rumenas e ucràinas chi bizan betzos e malàidos devimus pensare chi cussas sun dende unu sustegnu a sas polìticas sotziales. Si non bi fin istadas iscuros nois, ca s’Istadu non bi l’aiat fata a garantire cussu servìtziu. Est beru chi issas lu faghen ca lis torrat a contu: in-d-unu colpu solu agatan una domo e una paga ma est fàula chi lu faghen ca tenen una vocatzione. In mesu a-i custas féminas b’at laureadas chi isperan de agatare calchi cosa mezus, intantu faghen custu. Ma si issas si ch’andan, cale sun sos italianos prontos a fàghere custu trabagliu cun pagas gai bascias?

 

Un’istùdiu narat chi sos istranzos pagan una parte manna de sas pensiones italianas.

 

Ocannu coladu sos istranzos an pagadu 6 miliardos de euro, arrivamus a 9 miliardos cun sas intradas tributàrias. Che semus in s’11% de su Pil italianu. Sos immigrados versan bator e coglin unu. Custu nos devet fagher pensare.

 

Si narat chi sa tzivilidade de unu pópulu si medit dae sa capatzidade de dare amparu a sos disamparados. Pro sa Sardigna tenimus un’ispera ’ona?

 

Semus pius fortunados de àteros ca inoghe est pius fatzile a fagher custu tribagliu. Inoghe semus fraighende una sotziedade diferente, lu semus fatende cun s’azudu de sótzios culturales e volontàrios. Bi cheret como un’azudu de sa leze natzionale chi est andende in-d-un’àtera diretzione. Oe s’Europa nos narat de jambare passu: sa ratza non la cunfundimos nois, sa ratza si cunfundet a sa sola e no b’at leze peruna chi lu potat impedire.