Su documentu de custu nùmeru de Làcanas tenet barant’annos de vida: est nàschidu subra su palcu de Seui pro sa festa de Nostra Segnora de Mesaustu su primu de sos duos seros de sa gara chi su comitadu ghiadu dae Ducinu Piras aiat aparitzadu cun Remundu Piras e Peppe Sozu.
Custu tema est unu de sos tres cantados sa die 14 (sos àteros sun Virtude- Bellesa e Giustiscia-Bandidu e sos temas de sa die sighente Iscuru-Lughe e Coraggiu-Paura).
Cando an dadu vida a sa dispùta de Seui, proa manna e rara de poesia cantada, tiu Peppe Sozu teniat chimbantatrès annos e tiu Remundu Piras nde deviat cumprire sessantaduos.
1. Sozu (1’12”)
Sentza ponner sa legge mai a suta
su tema de issara amos serradu.
Ma an un’àtera porta ispalancadu
e devimos intrare in bona muta
ca po tratenner aterun’iscuta
a cantare sa fàula mi an dadu.
Nachi a las narrer unu pecadu b’ada
ma sa zente est de fàula impastada.
2. Piras (59”)
Po me paret sa fàula un’oltraggiu,
paret ch’a Deu chelza dispiàghere
prite sa culpa, mi’, pro sodisfàghere
no devo varïare s’ingranaggiu.
Si apo coraggiu unu pecadu a fàghere
puru ’e lu narrer tenzo su coraggiu.
Tzeltu a lu mascherare no be-i pesso:
comente l’apo fatu lu cunfesso.
3. Sozu (56”)
No m’as in cuss’idea sodisfatu
po chi tenzas sa veridade in mente.
Deo intro cun sa fàula in contatu
ca issa a mie mi est apartenente.
e totucantu su chi in vida apo fatu
ja no lu devo narrer a sa zente.
E a mie solu gai no an connotu:
creo gai chi sian guasi totu.
4. Piras (56”)
Però una chi at s’ànima serena
devet narrer su giustu issa a dogn’ora.
Abbàida a Maria Madalena
cand’’e si cunfessare ’ènnida est s’ora.
Narat a Cristos cun pïantu e pena:
”Peldònami, so una pecadora”.
Eco ’e sa veridade s’ingranaggiu
chi oltres ch’est virtude ja est coraggiu.
5. Sozu (43”)
Cun-d-unu coro in pïantu e pentidu
at de si cunfessare pïaghere
a da chi a Gesu Cristu incue at bidu
ca l’ana nadu chi ’e Chelu est su mere.
Però s’istada fiat sa muzere
e fiat Gesu Cristu su maridu
s’aiat cummitidu unu reatu
ja no l’aiat nadu su chi at fatu.
6. Piras (54”)
(Ma) Una cando si fingit innotzente
su maridu l’iscòbïat etotu
proite s’est maridu inteligente
connoschet s’internu dae su motu.
Si su maridu est veru cumpetente
sa falt’’e sa muzere ja at connotu
ca su fiascu cando no est bonu
l’ischis chi si connoschet a su sonu.
7. Sozu (51”)
Emmo chi ja as sa frase indovinadu
però non s’at a ponner in peleu
ca tando diat aer cundennadu
de tota vida s’insoro recreu
ca su maridu narat chi est segadu
e issa su fïascu chi est intreu.
Narat a isse ’e fronte a totu cantos
po chi siat su ’idru fatu a cantos.
8. Piras (45”)
(Ma) Da chi est bestida ’e càndida camija
paret immaculada una pisedda.
Ma tando tirat male sa camedda,
si criat unu pagu sa cabija
prite cand’afilada est sa padedda
a pena chi la sonan in s’orija
su sonu s’afilada ja consizat:
chie l’at iscultada si nd’abbizat.
9. Sozu (46”)
Ma no criat sa sua malasolte:
su falsu li repitit, tene in mente.
Che unu chi si agatat in sa Colte
ognora narat chi est innotzente
poite da chi fatu at una molte
no l’at a narrer a su presidente.
Nende sa veridade, considèra,
isse etotu si ch’’etat in galera.
10. Piras (39”)
Ma cussu ómine onestu, ja lu creo,
su giustu narat a su presidente
ca poden cundennare un’innotzente
e tando su pecadu mi che leo.
Po cundennare cuddu malamente
si l’apo fata ja la pago deo.
Mi as a narrer macu in-d-unu dómine
però mi deves narrer galantómine.
11. Sozu (48”)
Si de su male sou non si abbizat
nd’at a pïangher finas a betzesa:
da no aer sa fàula cumpresa,
sa chi ogni avocadu ti disizat,
ca isse fina incue lu consizat
da chi at de li fagher sa difesa.
Comente cheret sa legge la jogat:
cun fàulas a fora nde lu ’ogat
12. Piras (40”)
Faularzu cliente e avocadu,
che cheren postos intro su cuguddu.
Pedru puru tres fàulas at nadu
nende a Cristos: ”No lu connosco cuddu”.
A dae poi at cantadu su puddu
e-d-eco a Santu Pedru iscobïadu.
L’iscóbïat su puddu cantadore
e nd’at sa falta e-i su disonore.
13. Sozu (55”)
Tue ’e Pedru mi faghes a ischire
chilchende ’e veridade clïentella.
Però non fini tres dies de tzella
chi bi fit sa cundenna ’e lu ’ochire.
Sa fàula est bistada tropu bella
ca in cuss’ora non devet perire.
Li riparat sa fàula sos dannos:
campat güasi ancora barant’annos.
14. Piras (43”)
A campare gasie sutamissu
mezus sa veridade aeret nadu
ca cantu e cantu gai est resultadu:
mancari a taldu ja l’an crocifissu.
Ma Gesu Cristu no si nd’est negadu
prite at pïus coraggiu chi no issu.
Chie a sa veridade sa ’uca tancat
est pusillànime e de coraggiu mancat.
15. Sozu
……………………………………
……………………….. un’invitu
e si in sas umanas parentellas
como a chilcare ’e sas fadas s’abbitu.
Faghe su contu de cantas novellas
e de cantos romanzos an iscritu
fatos cun-d-unu tantu ’e fantasia:
sa bona parte fàulas ebbia.
16. Piras (48”)
Ma no sun fàulas chi b’at parte mia
mancari no ti palzat realtade.
Sunu cuntzetos de sa fantasia
chi presentan sa bella veridade.
E-d-este che cantada in poesia
cun arte sapïente e volontade.
Est mesu camufada sa paràula
però sa fantasia no est fàula.
17. Sozu (55”)
Deo mancu la creo veridade
da chi la mustras in cussas iscenas.
De sos deos in cussa facultade
chi ch’’ogan sos umanos dae pena:
caddos alados cun abbilididade
e totu sos incantos de sirena
cantadas bene in momentu oportunu
a mie paret chi fàulas sunu.
18. Piras (47”)
Ma fàulas no sun cussas iscenas
antzis est veridade verdadera.
Tue naras de fàulas terrenas
de mercantes e petzos de galera.
Ulisse po no intender sas sirenas
s’at tapadu sas orijas a chera.
E gai si naras fàulas igue
ja mi las tapo cando cantas tue.
19. Sozu (51”)
Chi tapas sas orijas no ti ’antes
ca sa fàula est sa netzessidade
chi ti salvat in totu sos istantes
ca no ti salvas cun sa realtade.
Tue ti lea totu sos commerciantes
si poden viver cun sa veridade.
Ma sas fàulas sun supremos donos:
faghen totu sos colpos pïus bonos.
20. Piras (51”)
(Mi’) S’arrejonamos de napolitanos
cancaglieristas de atividade
che lean calchi cosa dae manos
ma no si salvan cun facilidade
prite sos cummerciantes pïus sanos
faghen s’afare cun sa veridade
cando sun cummerciantes competentes
e si l’afetzïonan sos clientes.
21. Sozu (44”)
Nende de veridade ogni faeddu
tue ’e sos males ti agatas in mesu.
Però in su cummerciu si as cumpresu
sa fàula est a centru ’e su chelveddu:
totu sos seuesos de Casteddu
naran chi ’enden binu seuesu:
est binu ’e Campidanu batijadu
chi in Seui no ch’est mancu passadu.
22. Piras (48”)
Su ’inu ’e Campidanu ’alet pïusu:
s’afare est chi no siat abba bruta.
Lea de ozu e abba una muta,
lu pones in s’ampulla e l’as confusu:
s’abba est pesante e che restat a suta
invece s’ozu che pigat a susu.
Gai sa veridade e chie finghet:
su giustu da s’iscassu si distinghet.
23. Sozu (45”)
Su cuntzetu chi as nadu est un’ammiru
dignu de unu mastru ’e poesia.
Però abba cun ozu non cheria
ca non so deo cun cussu delliru.
Ma cant’ozu ’e sèmene at in giru
e cummerciadu est po ozu ’e olia.
E l’ispacian cun fàula as cumpresu
e bi ’alanzan su mesu po mesu.
24. Piras (44”)
Buscicas po letennas faghet bìere
tzertu unu cummerciante girovàgu.
Ma cussu cummercende durat pagu,
calta ’e vida non podet iscrìere
ca sa pobidda ponìndel’a frìere
connoschet s’ozu ’onu a su fïagu.
Tando a su malu li serrat sa polta
e no nde leat un’àtera ’olta.
25: Sozu (51”)
Ue est sa veridade bae e bussa
po m’apagare a mie sa idea.
Est una cosa pïus che discussa
e no nelzas chi sa fàula est fea:
nara si sa vernacia ’e Solarussa
podet fagher a sa Sardigna intrea.
E che l’ismercian in dogni famìlïa
ma est binu biancu ’e Sicilïa.
26. Piras (42”)
Chi andet in totue no lu creo
comente tue l’as mesu discussa
ca deo sa vernacia ’e Solarussa
a da chi la fïago mi la leo
ca sa vernacia si l’assazo deo
li naro: ”’E Solarussa no est cussa.
Deo no ti nde leo, si as impreos:
la podes bender solu a sos babbeos”.
27. Sozu (47”)
Deo ti naro chi unu esercente
veridade non podet narrer mai.
Da ch’est de cuss’idea su cliente
a mala ’oza devet narrer gai
e a sa fàula devet ponner mente,
gai diventat ricone e babbai.
Ma si sos trucos faghet a ischire
comintzat ricu e bandat a pedire.
28. Piras (46”)
Sos trucos, sa veridade genuina:
sa vernacia no est un’iscioropu.
Sa fàula ja faghet eco tropu
tantu a chie li punghet un’ispina
mancari ch’atetèrighet s’ischina
sa zente lu connoschet cando est topu.
S’altzet, o si andende si abbassat,
da ch’est topu po sanu no che passat.
29. Sozu (40”)
Ja dias tenner rejone mancari
ma est malu a la fagher sa rejone
ca sa fàula at manna pultzïone,
est sa chi faghet fagher su ’inari.
No l’asa ’ida sa ua ’e Ferrari
chi daian in televisïone?
Como a coa ja l’an arrestadu
ma ja nd’at millïones intascadu.
30. Piras (47”)
(Ma) Però no l’an arrestadu innotzente,
invece si aiat dadu binu ’onu
ja no aiat trabagliadu in donu
e fut andadu pius francamente.
Sa bilancia ch’isfaltzat su clïente
furat e faghet bene a su padronu.
Igue ti onora e t’insuggeli
poi la pagas cun Santu Micheli.
31. Sozu (46”)
A chilcare ’e su Chelu sa foltuna
como no penses, ca ch’est tropu in altu.
Deo ponzo sa fàula in risaltu,
mi salvo suta de-i cussa coluna:
de sas denùntzïas chi faghen in Maltu
cheria esaminare una pro una
s’in veridade dognunu est dispostu
de nàrrere s’incasciu e bi l’at postu.
32. Piras (37”)
(Ma) Tzeltos naran ch’imbroglian in totue
po si ch’’essire dae so abbisssos.
Sos réditos iscassos ana missos
nende pagu da inoghe e da igue.
Da chi de mancu denùntzïas tue
a s’ora ja ti l’aumentan issos.
E ti pìtigan e ti faghen istrópïu
prite ti nd’apïopan a su dópïu.
33. Sozu (50”)
Osselva sas denùntzïas: mancantes
sun de sa veridade dae s’inìtzïu
e sos italianos abbitantes
no bi ruen in cussu precipìtzïu.
As osselvadu totu sos cantantes
ch’’e tribbunales sun a su giudìtzïu.
A inie sa fàula acumpanzan
e no b’an postu totu su chi ’alanzan.
34. Piras (40”)
Cussos denuntzïadu an cun maliscia
poi nd’an tentu unu trepogliu feu.
Nara su justu ca lu cheret Deu
e no tenes de taca alcuna istriscia.
Po no dare unu soddu a sa giustiscia
do unu francu a pïaghere meu.
Sa zente faulalza est zente roza
ca la faghen pagar’a mala ’oza.
35. Sozu (48”)
S’umanidade vivet in pedinu
ma sa fàula che ’ogat dae peleu.
Si in s’errore unu est rutu, mischinu,
si salvat dae su turmentu feu
ca a boltas fulïende unu lominu
brujare podet unu monte intreu.
Cheret chi si lu tenzat in su sacu
ca si narat sa veridade est macu.
36. Piras (49”)
Si su lominu in terra est rutu a mie
si deo mi nde nego ja so reu.
Ma fingi chi po su reatu meu
sa giustiscia denuntzïet a tie
e t’an fatu innotzente essende reu
e inserradu ja ti ch’an inie.
Deo su justu dia cherrer fàghere:
intro innotzente no at a piàghere.
37. Sozu (46”)
E deo a ti narrer so dispostu
chi lu lasso unu fallu costüidu
ca a narrer su giustu apo timidu
e mi ribbello a cale siat costu.
Pius de unu sa pedde bi at postu
po aer nadu sa cosa chi at bidu.
Non ti devet sa veridade atràrrere:
est mezus su ch’as bidu a no lu nàrrere.
38. Piras (39”)
(Ma) Igue cambïamos ca sa tàula
no chelzo, no, no chelzo a la mustrare.
Este su giustu a interpretare,
dogni significadu ’e sa paràula,
ca unu est a narrer una fàula
un’àteru ja est a si cagliare
prite su chi si cagliat, caru frade,
no narat fàula e ne veridade.
39. Sozu (48”)
A boltas in campagna unu pastore
bidet s’òpera’e su delicüente.
L’at a restare in coro e in sa mente
fina ch’arrivat a su Crïadore.
Si lu jamat su zùighe istrutore
li repitit: ”No at bidu nïente”
Ma si cheres cundenna narabbilu:
in su nono no b’iscrïen pabilu.
40. Piras (44”)
E puru sos zuìghes e collegas
sa zente falsa l’an intrapulada.
Tue chi no ses tue ti nde negas
però cuddu at sa tràpula parada.
Tue ja l’ischis, sa nughe manciada
ja la connosches a da chi la segas.
E cussos cun sa soga ja t’isfogan:
t’abbèrini su coro e ti nde l’’ogan.
41. Sozu (45”)
Deo no so de cussa intentzïone
e mi poto salvare in tale atacu.
Si lu naro e bi peldo so unu macu
chi m’arruino sa positzïone
ca no nde faghen de operatzïone
po nd’’ogare su ch’est intro ’e su sacu.
E ne bi cret sa noa umanidade
in su sïero ’e sa veridade.
42. Piras (55”)
(Ma) Mùtzïo su romanu gherrïeri
chi si nde siat negadu non creo.
De fronte a s’inimigu volenteri
narat: ”Sa libbeltade mi la leo,
chie t’apo atentadu ja so deo”,
e ch’at postu sa manu in su brajeri.
S’inimigu ’e onore lu coronat:
ca s’est iscobïadu lu perdonat.
43. Sozu (53”)
Negare incue no si nde podiat:
sa veridade fatu at a ischire.
E nemmancu sa manu li doliat
ca bi podiat intreu perire.
Ma at nadu chentu giovanos bi aiat
totu dispostos a Porsenna a bochire.
E forsi cussa no fit veridade
po torrare sa paghe a sa tzitade.
44. Piras (45”)
(Ma) Salamone, su babbu ’e su consizu,
cando at bidu duas mamas in gherra:
duas mamas cherian unu fizu
ca unu est moltu e cheret suta terra.
Salamone at s’ispada ’ogadu a pizu
po nde divider uni perra-perra.
Tando che una tenera vïola
sa veridade ch’est bessida sola.
45. Sozu (53”)
Emmo ca a Solomone do sa lode
ca de sa veridade at simpatia.
Ma a sos remagios sende in cumpagnia
de Sant’Anna chilchende su nebode:
”Torrad’a inoghe”, lis at nadu Erode,
”a da chi l’agatades su Messia”.
Issos de gai li den promitire
ma no torran timinde a lu ’ochire.
46. Piras (32”)
Ma cussos no an fatu un’acüistu
e no mi paren ómines de coro
ca timinde no fun po Gesu Cristu
chi fun timinde pro sa pedde insoro.
Su paurosu si faghet abbistu
da chi no at de coraggiu tesoro.
No este chi sa fàula si l’isfrutat:
non narat veridade ca s’imbrutat.
47. Sozu (49”)
Emmo sa veridade ’atit paura
ca dolet de dogn’ossu sa carena.
Ma tue a su coraggiu pones cura
e che lu faghes intrare in iscena.
Si cun sa fàula est sa cosa segura
chi ti che ses bessidu dae pena
da chi su médiu as de ti salvare
poite deves sa pena afrontare?
48. Piras (40”)
Deo sa pena afronto, in mente tene,
cussentzïosamente in s’onestade.
Narat su diciu: sa fàula nade,
però sa fàula cheret nada ’ene
e cando una fàula bos crene
ca s’assimizat a sa veridade
tando passat po santu su diàulu:
po Santu Pedru ch’est passadu Pàulu.
49. Sozu (46”)
Cun megus no mi ponzas in intrigu
ca no so faulalzu ’e mestieri.
Ma cun sa fàula, sos ojos abberi,
ja podes evitare unu castigu:
ses soldadu e ti faghen presoneri
e naras sa veridade a s’inimigu
inue est tota sa positzïone
arruinas sa tua Natzïone.
50. Piras (41”)
(Ma) Deo sa veridade s’apo nadu
sa Natzïone mi nat traitore.
Si l’apo nada ca so obbrigadu
no mi contat nemmancu disonore:
tantu si deo apera imbrogliadu
s’imbrogliu torrat a s’imbrogliadore.
Si lu naro da primu no m’istrochin
ma però si l’iscobian mi ’ochin.
51. Sozu (57”)
Creo chi siat ora ’e finire
però apretza ancora ogni cuncetu
ca su breveto a totu det gradire
ma a narrer totu ruet in difetu.
Si cunservat in coro unu segretu
po no lu fagher a nisciunu ischire.
E da ch’est obbrigadu a dogni costu
po parte ’e giustu li narat s’opostu.
52. Piras (53”)
Si la finimos sa palte caduca
sa veridade est sanu sentimentu.
Che una dama ’etza a cumprimentu
chi si ponet bionda una parruca
ma si si movet …. cun su ’entu
chi che l’altzat sos pilos dae sa tzuca
tando chi no sun suos ja la ’ien:
oltre chi si nde befan si nde rien.