In-d-una terra birdi de matas de ilixi, de olias e de sramentu, terra prena de arrastus de su passau prus passau, è nasciu Santadi chi a sa moda antiga s’acerriàt Sant’Agada de Sulci, Santa Ada o Sant’Adi. Is intranias de sa terra tenint in custodia oi in dì su grandu passau de sa genti antiga chi at pàsciu su bestiàmini in monti e in sa stula de su pranu, at semenau su trigu e su lori; at domandau aggiudu e at portau votus a su Deus Babbu e a Sa Mama Terra in sa gruta de su Benatzu (e in cant’atras ant’a podi a prestu o a tardu benni a sa luxi); anti bufau s’acua de sa vida bessìa de is venas de sa terra in is funtanas de sa diviniradi e ant interrau is mortus in sa Tuta Fraigada e in is Domus de Janas.

 

Is montixeddus chi aggiriant Santadi de certu tenint in custodia atras prendas de grandu bellesa comenti is grutas de Is Zuddas a Monte Meana e sa genti chi po sa prim’orta andàt a ddas a bì s’agatàt de suncunas in-d-unu logu de bellesa foras de su mundu, de podi pensai di essi intrada in-d-unu giardinu florìu, cumpostu de florìs de cristallu chi parint pillonis de celu e coraddus de mari. Unu logu singillu de prendas arriguardadas in is intranias de su monti giustu a una trintina de annus a oi. Currerat s’annu 1971 candu una pariga de piciocus santadesus, cun s’aggiudu de sa bona sorti, dd’anti bogau a sa luxi. Issus po primus anti sperimentau ita ’olli nai essi piticus, piticus ainantis ’e sa grandesa de sa natura e de sa manu ’e Deus. Cantu podit unu stiddiu de acua chi calat de sa roca po tempus e tempus! a pagu a pagu at formau candelas de calcari e trinas de cristallu, colunas e giogus de luxis e de umbras.

 

”Unu logu de atru mundu, non de custu”, anti penzau is piciocus de ariseu, e ddu pensant is ominis de oi, dogna borta chi torrant inì, mai s’afastiant de di biri s’opera de Deus, sa grandesa sua e sa bascesa de nosatrus, ominis de sa terra. Issus anti custodiu custu beni, dd’anti traballau dì e noti, dd’anti diféndiu de is malus intraniaus. Issus anti fatu de sa terra pulìa e de sa roca lìmpia unu logu de incantu prenu de matas e de floris po arrici sa genti de passada e po essi aici logu de arriposu e de sulenidadi.

 

Ma sa tristura est passada de inì su 15 de maiu, unu de issus si nd’est andau in punta de peis, ma po andai in artu e agorrai de su xelu is logus abui po primu at postu passus: ”la sala delle aragoniti filiformi, delle aragoniti eccentriche, dell’organo, del teatro; il prolagus, le stalattiti e le stalagmiti, le grotte tutte nel loro grande insieme”.

 

Po is cumpangius de Antonello chi impari cun issu, cun simplicidadi, pagus fueddus e cun meda sentidu, anti postu in essi custa sienda de bellesa e de ricchesa antiga, siat de cunfortu e de aggiudu po sighiri in cunformidadi a su chi impari anti principiau.