P9090114Cando li sobrat tempus leat bolu dae Milano e torrat a inoghe, su logu chi aiat seberadu su maridu Aligi Sassu in su 1990, degh’annos innanti de mòrrere, pro poder pintare a discansu sos colores durches de custa tanca inue s’aiat fraigadu una domo a piaghere e inue colaiat paritzos meses donz’annu. Custu tretu de terra l’ammentaiat sa ’idda sua, a su pintore thiesinu, cun sas olias seculares e àteras piantas: in lìnia de ària, sa Sardigna est pius a prope a Maiorca chi no a Trieste.

 

Pro Helenita Olivares sa cussorza de Mastaguera est su cuzone de sos ammentos, bàrriu comente s’agatat de pinturas e isculturas de Aligi: parimus in-d-una galleria de arte, in-d-una mustra sua. In sas ùltimas dies de cabidanni ch’at finas calchi frina frisca chi abbrandat sa caldana de s’istiu bell’e coladu, grascias a s’abba pioana chi at fatu ja sa prima cumparta in sas ìsulas Baleares. Su tempus nde li faghet imbàtere pàlpidos de àteros cantos de vida, a costazu de su maridu.

 

“Aligi at pintadu, si podet nàrrere, finas a s’ùltima die e deo apo lassadu s’istùdiu sou comente fut, chene tocare nudda”, comintzat a contare Helenita. “Dia cherrer fàghere unu museo dedicadu a isse, inoghe: ispero de bi resessire”. In su mentres est batende a cumprimentu su contu de sa vida sua iscritu in limba castigliana, umpare a Norma Aurora Mario, una giornalista argentina chi istat in Palma de Maiorca. Su lìbberu est intituladu Helenita Olivares, mujer coraje (fémina de corazu).

 

S’autobiografia printzìpiat a meidade de sos annos Chimbanta, cando in Colombia (sa pàtria nadia sua) bincheit una borsa de istùdiu pro si mezorare in sa mùsica e in su cantu e benzeit a istudiare in Itàlia. Teniat vint’annos, tando, e istaiat in Roma.  

 

“Una die un’amiga m’inviteit a bidda sua, Albissola, afaca a Savona, in Ligùria. Inie mi fateit connòschere a Aligi Sassu, chi s’aiat balanzadu ja una fama manna comente pintore: cussu est istadu s’abboju de sa vida mia. Tenzo su piaghere e s’onore mannu de esser istada cumpanza sua de vida pro una barantina de annos. Subra Aligi artista s’agatan lìbberos in abbundàntzia, duncas como mi diat piàghere a faeddare de isse comente pessone ”.

 

Su primu signale de sa validoria sua comente ómine Aligi Sassu bi l’istrineit déndeli amparu in sa carriera de cantante lìrica chi Helenita aiat comintzadu. “Cando podiat beniat semper a m’iscultare ca fut bonu de coro”, narat. “Nos cumprendimis a bolu, non b’aiat bisonzu de impitare peràulas in pius: l’aggradaiat a faeddare pagu. Piaghet a sos sardos virtudosos, custa calidade, l’apo imparadu in Sardigna”. De su maridu Helenita ammentat sa pitzinnia gherriera, cando su tribunale ispetziale de su fascismu l’aiat cundennadu a bindigh’annos de galera (s’imputu fut de aer fatu propaganda contrària a Mussolini ma a pustis de pagu tempus su re de Itàlia l’aiat cuntzedidu sa grascia), sa cumbata a costazu de sos partigianos in Lombardia, s’amistade manna cun Sandro Pertini e Pietro Nenni, cun Salvatore Quasimodo e cun Renato Guttuso, s’ammiru pro Paba Roncalli. “Ma su chi mi daiat pius cuntentesa fut s’istima a Thiesi e a sa Sardigna intrea chi isse at muntesu, lughente, pro tota vida”, ispiegat Helenita Olivares. “Non b’aiat logu a inue andaiat chi non faedderet de Thiesi, de su babbu e de sos paesanos connotos sende pitzinnu. A inoghe est bénnidu e s’at finas fraigadu custa domo ca su logu li pariat simizante a sa terra nadia, cun sos colores galu pius durches de comente sun in Sardigna”. 

 

Sas peràulas de Helenita Olivares falan lenas che butios de lentore pro render s’idea de s’ànima de Aligi Sassu : “Sos valores de riferimentu de maridu meu sun restados semper sos chi aiat imparadu a pitzinnu in domo sua: s’amparu a sos disamparados, s’onore, s’onestade, s’istima pro sa soledade e-i su mudìmene, sa prendidoria cun sa terra e cun sas bellesas naturales, s’ispiritualidade e s’ispantu pro su mistériu de sa vida”.

 

Custas virtudes su pintore famadu las at onoradas semper. “E mi diat fagher piaghere chi si feterat unu lìbberu subra Aligi Sassu ómine: una cosa dìliga, comente dìligu fut maridu meu, chi no est mortu ca sos artistas non morin mai ma diat esser bellu finas a l’ammentare comente pessone”.

 

Una nue mùrina ammuntat su chelu de Mastaguera, che promissa de abba a sa tanca de Aligi.