Duos poetas ambos pastores, in custu esórdiu de 37 annos innanti de oe in su palcu de Bessude, dan vida a un’arrejonu de bundu subra una chistione de importu mannu in cussu tempus, a pagos annos dae sa leze De Marzi-Cipolla: s’afitu de sas terras. In baranta istrofes de sustàntzia custa joba soberana de cantadores faghet a bìdere comente si podet e si devet condùere una disputa poética rimada a deghile in limba sarda. Cando an cantadu in custa gara Remundu Piras teniat sessantanoe annos e Peppe Sozu sessanta.
1. Sozu (
……… su tou ambiente
oramai nde so a connoschéntzia
mancari no mi apas sempre in mente
déndemi a dogni festa preferéntzia.
A da poi ’e tres annos de asséntzia
so torradu a inoghe novamente
po ti nd’’atire a su matessi tretu
unu caldu saludu cun afetu.
2. Piras (1’05”)
Forsis est grascia ’e santu Martine
a benner in custa niedda regadia.
Po riparare tanta caristia
cherimis mese ’onu fin’a fine
e-i sos dannos de Santu ’Aine
los devet riparare Sant’Andria.
Augurende bene po Bessude
permìtimi chi torra ti salude.
3. Sozu (1’08”)
Su tempus bonu che ’ogat dae pelea
a chie est in pena e in turmentu
prite pariat tropu annada fea,
com’isperamos su cambiamentu
poite in tota sa Saldigna intrea
como lu fian cun cussu lamentu.
Ma si supèrat ogni tempus malu
si su mangime lis dan de regalu.
4. Piras (1’15”)
(Ma) su tempus, naras, prevìditi e time,
a repiter s’apellu est finas feu
e-i su pastore:” Su masone meu”,
narat, bisonzu chi mi lu redime”.
E cheret de regalu su mangime
ma chissà chi be-i penset Deu
ca issu ponet s’elva ’e regalu
e s’est beru ch’est Deu no est malu.
5. Sozu (59”)
Elva nd’at a pigare in-d-ogni tretu
ma an a sighire a bogare lamentu
poite su pastore no est cuntentu
sempre pestes s’agatat in difetu
e so pensende chi torra in progetu
ja bi dêt esser su trinta po chentu.
E gai a coa su peus calvàriu
at a esser po su propietàriu.
6. Piras (58”)
Ma si s’atunzu faghet a beranu
comintzat bene dae Sant’Andria
mancari su pastore trassianu
nelzat sempre chi est in caristia.
Mezus chi nelzat oi sende sanu
chi no lu nelzat pro sa maladia
ca non mi paret un’idea tolta
a narrer oi ma néndelu a polta.
7. Sozu (1’03”)
Caglia chi su pastore no est tontu
mancari lotet contr’a sa natura.
Ja bi resessit a fagher su contu
finas chi tenet s’intrada segura
però isetat un’àteru iscontu
e gai da chi non pagat pastura
ja si podet salvare in dogni zona:
s’annada mala che passat che bona.
8. Piras (1’08”)
(Ma) si crês chi su pastore est in cucagna
prite non b’andas a pastorigare?
Ma no, ca in su campu bi at magagna
e deves sas annadas afrontare:
a su pastore po istare in campagna,
antzis, ja lu devian premiare
non pònnerli sos pesos chi li an missu:
antzis devian ripagare a issu.
9. Sozu (51”)
De su pastore su piantu eternu
a mie mi at tocadu coro e sinu.
Ma a che lu ’ogare dae pedinu
non m’aggradat s’istatista modernu:
lu devet azuare su guvernu
non chie at unu bìculu ’e terrinu
ca chie campat da unu cunzadu
est da s’annada mala arruinadu.
10. Piras (1’08”)
(Ma) non naro de su ch’at unu tanchitu,
(chi) cussu malefadadu est in afannu.
Eo naro po calchi ricu mannu
chi cheret arrivare a s’infinitu
ca a Saldigna ’enit una ’olta in s’annu
e benit solu a pijare s’afitu.
A cussu ch’at su bene ereditadu
li diat cherrer, mi’, totu leadu.
11. Sozu (1’02”)
Su ricu non lu ponzas in fastizu
ca si lamentat e si non bistat mudu
at rejone ca est in contivizu
e no at facia ’e domandare azudu.
Ma su guvernu po ’estire unu fizu
s’àteru fizu cheret lassare nudu.
E gai narat: cuddu no peleat,
la dat a unu, a s’àteru la leat.
12. Piras (1’05”)
Ma…………….po pagare su friscu,
at divisu sa tapa impartziale.
Ma b’at ricu chi tenet capitale
e-d-est pedinde che Santu Frantziscu:
cheret s’anzone po pasca ’e Nadale
e po pasca ’e Abrile casu friscu.
Poi a s’àtera festa su polcheddu:
emmo ch’est gai, e malannu nieddu.
13. Sozu (52”)
A mi la lassas s’idea maligna
ca no est bellu a pesare bacanu?
Inue est de benèssere s’insigna
sa richesa si notat dae lontanu
però sos pagos ricos in Sardigna
si contan in sos didos de sa manu.
Ma unu a da chi non leat su picu
in sa Sardigna lu contamos ricu.
14. Piras (59”)
(Ma) in Saldigna ja b’est su fortunadu
e da chi est ricu li naran signore.
At tancas e-d-est fatende su dutore,
su magistradu o un’avocadu:
ca jughet su capellu e tenet gradu
iscolzat a puntinu su pastore
e narat chi sa legge faghet bene:
o chi pastórighet o chi bi lu lêne.
15. Sozu (54”)
Abbizatinde chi faghes errore,
dias dare pius atentzione.
Chie isvolget una professione
deo lu conto chi est tribagliadore,
poto contare soltantu signore
unu chi campat in su cadreone.
Ma si a sos sardos lis das un’ojada
de zente gai inoghe no che nd’ada.
16. Piras (1’05”)
(E) como paret chi su tempus redossu
est sempre po su ricu in su tramontu.
Cando faghet sa lege calchi iscontu
tando sa coa s’aferran a mossu:
innanti su pastore ja fut tontu,
li faghian pagare finas s’ossu.
Ma como a pagu a pagu bene at bidu:
su tempus de sos macos est finidu.
17. Sozu (54”)
Deo repito un’ateruna ’ia:
non pighes su tesoro a s’infinitu
ca su chi paret ricu intro ’e s’abbitu
meses meda bi tenet carestia:
s’at chentumiza francos de afitu
trinta nde pagat in s’esatoria
e-d-est da sos pastores odiadu
ca cussu puru est ricu calculadu.
18. Piras (54”)
(Ma) s’as chentumiza e chi nde pagas trinta
cheret chi custu puru bi cumprendat.
In àteru trabagliu si difendat
o si ponzat de cannau una chinta.
A ite l’at? Po gai si lu ’endat
e gai ’e ricu non faghet sa finta.
Ma b’at zente chi est pagu mansueta:
cheret s’afitu ma non sa pinneta.
19. Sozu (51”)
Tue in s’ùltima riga che los pones
sos pastores ca nachi an tribagliadu
e mai frutu non lis at restadu
po mezorare sas conditziones.
Ma b’at pastores chi an comporadu
po chimbanta e sessanta miliones:
da sa miséria sun bessidos fora
e lis cheres incue iscontu ancora.
20. Piras (59”)
Ma sos pastores chi an animales
trabàgliana e sun dispretziados.
Che-i cuddos de villanos sun tratados
màssimu da sos intelletuales
e fin’a pilos sun indepidados,
la sun tirende a fortza ’e cambiales.
Pagan su pàsculu e-i sas provistas,
totu a favore ’e sos assenteistas.
21. Sozu (54”)
Non fetas che a issos su lamentu
ca como est mezoradu ogni ambiente:
s’ana fatu palatos, tene in mente,
cun voltas e terratzas de cimentu
e prima fini a caddu ’e su molente
e-i como sun totus in millechentu.
A su cuile b’andan in vetura
poi naran ch’est cara sa pastura.
22. Piras (54”)
Ma si an apena apena mezoradu
lu cheres che-i s’àrabbu in camellu.
Como b’at calecunu ispiantadu
ch’est in cravata sempre e in capellu
chi finas unu miseru bidellu
a prus de chentumiza l’an pagadu.
E-d-est ispiritosu che chibudda
ca pijat meda chena fagher nudda.
23. Sozu (46”)
A mi la lassas sa ’idea tolta
ca su bidellu puru est necessàriu?
Non ti lu devo dare su contràriu
ma non busses ebbia in-d-una polta
e contr’a su guvernu ti la ’olta,
non ti gires a su propietàriu
nende ch’issu ti devet dare lughe:
issu puru est che Cristos in sa rughe.
24. Piras (45”)
Pedat che Cristos unu cireneu
po l’azuare fina a su calvàriu.
Deo so contr’a a su propietàriu
poite est cussu s’inimigu meu
ca est nàschidu in gràtzia ’e Deu
però de ch’esser no est netzessàriu
ca cussu suet dae tantas titas:
non cherimos pius sos parassitas.
25. Sozu (43”)
Non li fetas sa rughe a manu manca
e cumpréndela si non l’as cumpresa
ca deves fagher su contu ’e sa resa
po aer un’’ucone ’e pane in banca.
Si tue t’as comporadu una tanca
po ti poder campare a sa ’etzesa
si l’afitas e non retzis afitu
a betzu deves passare apetitu.
26. Piras (58”)
Bae chi cussas sun totu leggendas
però cussas leggendas sun passadas.
Primu sas terras fun iscorporadas
poi bénnidas sun sas chiudendas
e-i sas tancas si las an serradas
aferra aferra e s’an fatu siendas.
Ja chi an usurpadu cussu bene
comente l’an leada bi lis lêne.
27. Sozu (48”)
Non ponzas chie nd’at in contivizos
ca mi paris incue esageradu.
Chie at unu bene acumuladu
a boltas postu bi at suore ’e chizos
e-i sas tancas chi an sos babbos serradu
sas pius las an béndidas sos fizos.
E tue si ti ses fatu ricu a nou,
como bi pones su suore tou.
28. Piras (57”)
(Ma) si fato gai no la fetan franca
però deo so giustu, salvu errore.
Unu cando si faghet una tanca
o fetat su massaju o su pastore
ca no est bellu a fagher su segnore
da su póveru mandighende in banca.
Deo li do de l’aer su permissu,
ma si la tenet chi trabagliet issu.
29. Sozu (46”)
Da ch’est a tempus si versat suore,
in sa campagna si faghet a brou.
Ma chie est a edade mazore
non torrat a pitzinnu dae nou:
tue chi naras su terrinu tou
si b’andas como a fagher su pastore.
A da ch’imbetzas frimas in s’abbitu
e ti deves campare dae s’afitu.
30. Piras (53”)
Deo in campagna sempre apo sos pêse
e apo leadu bentu, abba e fritu
Ma tzeltos signorones si lu crêse
ponen a sos pastores s’apititu:
unu coltivadore poveritu
at doighimiza francos ogni mese.
Istet cussu in campagna a mala gana
e coment’e a mie ja li dana.
31. Sozu (51”)
Ajò, sa veridade non la neghes
a chie at tanca poninde in afannos.
Tue non sese tra sos ricos mannos
ma a bi lu leare oe non preghes
e da chi as setanta o otant’annos
non bi torras a mulgher sas berveghes
poite da su tempus ses arressu
e deves viver da s’interessu.
32. Piras (47”)
(Ma) non mi cheres cumprender, salvu errore,
ma arrejonende gai ses plebeu.
Deo si so de terra possessore
no tenzo mancu unu saltu intreu:
mi retiro e la lasso a fizu meu
ca faghet che a mie su pastore.
E totu deven esser che a mie:
chie tenet terrinu istet inie.
33. Sozu (48”)
A ti pones sa mente in bonumore?
Tocat chi bene ogni cosa si fetat:
in dogni campu si versat suore
ca s’ómine in totue che prenetat.
S’as unu fizu chi no est pastore
nàrami si sa palte a cussu isetat.
E-i sos frades, lu deves pensare,
s’afitu a cussu li deven pagare.
34. Piras (47”)
(Mi’) si si nd’andat faghet pius bene,
andat e lassat terra cun armentu
ca si s’imbrusciat li dolet su rene:
timet s’abba, su sole e-i su ’entu.
E si si ch’andat deo so cuntentu
chi sa terra a-i cussu bi la lêne
tantu sa terra ja l’at fata Deu,
e fetan gai puru a fizu meu.
35. Sozu (50”)
Deo invece ti torro a repitire
cun manera mancari pagu esata
chi dogni legge cheret bene fata
chi una parte non devet culpire.
Si nde sullevan tantos dae patire
sa natzione bi penset cumpata
e non po dannu ’e una carestia
chi paghet solu una categoria.
36. Piras (54”)
(Mi’) su ricu assenteista est cori-duru,
cheret viver che porcu in su presolzu.
Si li naras a fagher unu muru,
una pinneta o un’abbadolzu
ti narat: cussu faghe tue puru
ch’est a li ’ogare pedde dae su colzu.
Ca sunu gai che ingratos moros:
cheren s’afitu e no faghen mezoros.
37. Sozu (47”)
A su chi parit ricu oe mischinu
nara ca mala est sa conditzione
e non de azustare unu caminu
nende: ti faghes como a campione
ca bi nd’at ch’an chent’etres de terrinu
chi non regoglit mesu millione
e sa vida la passat in afannu
ca no li bastat mancu po mes’annu.
38. Piras (48”)
Trabagliat che a mie a sa ’ereta
e non bandat a consultare sa Sibbilla:
màndigat fae invece ’e sa peta
e gai passat vida trancuilla
e invece ’e drommire in-d-una villa
dromit coment’e deo in sa pinneta.
E boltas meda in su campu la loto
sena jugher teracu ne capoto.
39. Sozu (53”)
S’esórdiu a finire an ordinadu
ma fininde la lea cun passéntzia.
Chi su pastore at sufridu e penadu
non si podet negare s’evidéntzia
ma oramai ses a conoschéntzia
chi at in dogni zona mezoradu
ca est sempre in progressu cussa prole,
non deves ponner sa manu a su sole.
40. Piras (53”)
(Ma) finimos e ti naro a sa ’ereta
chi sos pastores istressados sunu
e si su casu est caru, che saeta
naran: male chi non nde campet unu.
A totucantos piaghet sa peta
ma sa campagna mai a nisciunu:
a fagher su pastore est tropu malu
ma sa peta la cheren de regalu.