Ardauli 1992

In gara 11

 

 

 

 

 

 

 

 

Est unu apentu de fantasia e de rejone jogadu a livellu mannu de altària, custu chi presentamus oe a sos amantiosos de sa poesia cantada in limba sarda logudoresa: in palcu duos de sos cantadores pius mannos de s’istoria de sa poesia a bolu, Remundu Piras e Peppe Sozu. Custa gara est istada fata in Borore, su 28 de frearzu de su 1978, una festa chene santu e una de sas ùltimas disputas de Remundu Piras, chi teniat galu tres meses de vida. A pustis de s’esòrdiu, pubblicadu in su nùmeru coladu, imprentamus como su primu tema (su frimare e s’andare, o frimu e movimentu, comente aian postu sos oberajos de sa festa): sun 64 otavas. In s’àteru nùmeru amus a imprentare su segundu tema puru (lughe e iscuru, 72 otavas). Cando an cantadu in Borore, Peppe Sozu teniat 63 annos e Remundu Piras 72.

 

 

1. Sozu (1’11”)

Oramai su comitadu egreggiu

at decretadu su primu argumentu.

Como chi deo possedo unu seggiu

po lu difender devo istare atentu

ca su tema m’at postu in su sorteggiu

a no mi mover ne abba e ne bentu.

No l’aia sognadu dae primu,

como in tema tocadu mi est su frimu.

 

 

2. Piras (57”)

A tie t’at sa sorte nadu gai:

a esser semper frimu in ausentu.

Deo un’àteru tema ja apo tentu

e no est chi li feta onore assai.

E it’est? A no mi frimare mai

ca dev’istare sempre in movimentu.

Po cantu chi in su tema l’an pretesu

ja no abbarro frimu mancu presu.

 

 

3. Sozu (1’20”)

A da chi cheres currer, curre puru

sempre, totas sas dies de ogni mese.

Diferente ’e su tema meu sese:

deo su currer leo a mancu in curu

ma da ch’in logu frimu pones pese

so convintu chi ses pius seguru.

Ses de ogni palatu a fundamentu

e bi restas che unu monumentu.

 

 

4. Piras (56”)

Deo no soe unu monumentu,

no mi cumbenit tantu a mi frimare

tantu ja no mi paret un’apentu

chi passen totu po m’abbaidare:

eo passo coment’e-i su ’entu,

mi chelzo in dogni dantza divagare.

Tantu unu diciu est chi lu cunfrimat

chi est peldidu cuddu chi si frimat.

 

 

5. Sozu (1’07”)

Cosas bellas mi faghes a ischire

ca a ti difender l’isco chi ses àbbile.

Deo in su tema meu ap’a sighire,

dae sa prima idea isto immutàbbile:

si deves una domo costruire

no ti la fetas in costa friàbbile.

O pagada in contante o fata a ratas,

si movet terra domo no bi agatas.

 

 

6. Piras (43”)

Ma tue ses timinde po una ruta

e deo ballo lizeri che fusu.

Da chi ponzo unu fundamentu suta

poi un’àtera pedra ponzo susu:

sempre movìndem’a iscuta a iscuta

pius chi altzat creschet de piusu.

Si devet mover dogni criatura

po fagher fundamentu e cobeltura.

 

 

7. Sozu (1’01”)

Cuss’est su frutu ’e sa fadiga umana

chi afrontare devet una gherra.

Ma no ti palfat una cosa istrana,

su sòlidu ti mira in campu e serra:

s’est movida sa zona friulana

e nde sun rutas sas domos in terra.

Si si movet sa terra, considèra,

bi nd’at su mesu in s’albergo ’e s’aèra.

 

 

8. Piras (45”)

Tue isco chi times a nde rùere

ca nd’est caladu su fràigu tou.

Ma s’òmine in su movimentu sou

torrat a impastare su piùere:

cando si movet e ch’ischit costrùere

nde ruet e la faghet dae nou.

Tue si no imparas cuss’iscola

sa domo tua no si faghet sola.

 

 

9. Sozu (1’02”)

Tue ti moves faghinde degogliu

che una nue in altu in s’orizonte.

Deo so frimu cant’e unu monte,

de dominare a totu apo s’orgogliu

e un’ispunda ’e rocas cando ’e fronte

tenet de undas totu in cuss’iscogliu

no b’at niente ite fagher cun megus:

mi dan su colpu e torran indasegus.

 

 

10. Piras (43”)

Tue ses frimu ca ses monte grae

e naras: dòmin’eo chena abbusu.

Deo mi movo e poto ’e piusu,

mi ponzo inoghe e da poi iguddae:

tue ses unu monte, eo un’ae

e de su monte mi che pigo a susu.

Che pigo finamentas a sa nue:

sempre so pius altu chi no tue.

 

 

11. Sozu (52”)

Ma no l’as una gloria raggiunta

faghinde sa rejone a contu tou.

Sas valangas de mover si dan prou,

dae si mover sa zente est defunta:

su puzone che pigat a sa punta

e che torrat a basciu dae nou

ma sa montagna dominat a tie

ca est frima e reina e sempre inie.

 

 

12. Piras (44”)

Chi siat sa reina no be-i creo,

ma lu cret s’ignorante chi la mirat

ca s’istabbilidade ja l’atirat

e narat: deo subra ’e issa arreo.

Ma no s’abbizat, narat Galileo,

chi nachi custa terra tota girat.

Tue la ’ides frima sempre fissa:

abbìzadi chi moet finas issa.

 

 

13. Sozu (57”)

Ma deo no la noto cussa iscena

po chi sa terra si movat ogn’ora.

La ponzo a su seguru sa carena

frima da s’imbrunire a s’aurora

e unu riu da ch’est in piena

s’est frima s’àrgine no ch’’essit a fora.

Est importante unu còmpitu mannu:

si s’àrgine si movet faghet dannu.

 

 

14. Piras (44”)

Su riu argines pagu nde rispetat

ja chi est irruentu, in mente tene.

Cando s’aundat e no l’andat bene

tue la faghes, issu nde la ’etat.

E narat: tue frimu ti tratene,

comodidade tua no isetat.

Su riu no est bellu a l’imbrigliare

puite devet sempre andare a mare.

 

 

15. Sozu (

Ma li naro: s’istrada tua lea

po ch’apat de brincare intentzione.

Deo l’apo imparadu s’istradone

po chi s’aundet……………..

………………………………

………………………………

………………………………

………………………………

 

 

16. Piras (39”)

Igue ti at a parrer un’abbusu

però su movimentu bi puntigliat:

cando bi nd’at de mancu tando ischigliat,

eco chi sa giustitzia at esclusu

e cando su pilone si aparigliat.

Ma si bi nd’at unu gramu ’e piusu

si tue abbaidende istas atentu

chie iscòbiat est su movimentu.

 

 

17. Sozu (54”)

Non ti che podes leare su bancu

si d’esser pesadore lu as a usu.

Custu est sempre a su meu fiancu,

si b’est s’iscansu a tie che an inclusu:

si movet adananti est de piusu,

si movet adasegus est in mancu.

Ma però devet bistare chietu:

a da ch’est frimu est su pesu perfetu.

 

 

18. Piras (47”)

Si prendes s’istadea, Peppe Sozu,

cheret narrer su giustu no l’imploras:

tantu chi peses trigu, casu o ozu

ogni ’olta nde pones e mezoras.

Nara, si s’istat frimu su rolozu

comente mai ti malcat sas oras?

Su rolozu l’abbàidas de gai

ma però oras no ti malcat mai.

 

 

19. Sozu (59”)

Su rellozu no est che s’istadea

po cantu bi rifleto e considero.

Una cursa l’osselvas unu sero,

ben’a esaminare ti be-i imprea:

de los ischire sos primos as bidea

ma sa lantzeta paltit dae zero.

Poi a su motu devet iscatare

però innanti la deven frimare.

 

 

20. Piras (37”)

Ma tue deves benner fatu a mie,

osserva pitzinnia cun betzesa.

Su ch’est pitzinnu movet sempre asie,

su’etzu acusat tropu debbilesa:

su ch’est giòvanu est sempre a mesudie,

su ch’est betzu ch’est in sas ses e mesa

e no podet bogare nudda a fora

ca sempre frimat in sa matess’ora.

 

 

21. Sozu (55”)

Da chi as una causa risoltu

non pro chi chelfa dare in totu adiu

non ti lu poto frimare su briu

si su tema una parte ti at acoltu.

Ma frimas un’idea essende ’iu

e frimas in sa cascia essende moltu.

Frimas a zero in sa sepoltura

e biu faghes òtima figura.

 

 

22. Piras (38”)

Igue no ti dao mancu toltu

e ne penso ’e ch’andare in aterue.

Tue abbàrradi frimu si ses moltu,

su bechinu ti narat: frima igue.

Ma issu s’est movinde e ti ch’at poltu

comente a nois faghen in totue.

Abbarras frimu ca as dadu s’adiu

ma deo no mi frimo ca so ’iu.

 

 

23. Sozu (57”)

Ma da chi ses a inie arrividu

non t’as a mover da intro ’e sa chea.

E si ses rispetàbbile individu

o reu o sétzidu in-d-una cadrea

da chi t’iscries a unu paltidu

no parit bellu a cambiare idea

a ti salvare léndedi su ’olu:

ti frimas pro chi restes solu solu.

 

 

24. Piras (42”)

Finas igue ja ti dao toltu,

lea paltidos cantu bi at connotos.

Da chi unu in sa cadrea che l’an poltu

lu den aer votadu sos ignotos:

tando girat continu a dogni coltu

crientella, po si buscare votos.

E los deves istare sempre gai

ca si ti frimas, mi’, no pigas mai.

 

 

25. Sozu (53”)

Ja deven afrontare ogni conflitu

si sa lota si mustrat acanida.

Si ti faghet un’àteru s’isfida

non deves tue jambare subbìtu

ca s’a unu paltidu ses iscritu

ja bi deves restare tota vida.

Da chi unu fogliu ’e pabilu l’as tintu

ses solu gai un’òmine distintu.

 

 

26. Piras (37”)

S’òmine fina unu paltidu nou

inventat po pigàreche a trofeu.

Però totu ’e si mover ja dan prou,

su chi no movet est unu babbeu:

issu pensat po su paltidu sou,

deo penso po su paltidu meu

e po no benner mai a sos concluos

pensamos de nos mover totosduos.

 

 

27. Sozu (53”)

No nde fato in su palcu unu cuntrestu

ma a cambiare idea bi andat male.

Da chi mòvidu s’est totu su restu

deo a mi mover so contra e rivale.

Ite bellesa si Paulu Sestu

s’iscriet a su partidu radicale:

ja diat esser un’iscena bella

faghinde sos deunzos cun Pannella.

 

 

28. Piras (41”)

Paulu Sestu est invochende a Deu,

ja istat bene e a Deus est gratu.

Ma issu puru no est sodisfatu

chi s’est sempre movinde e finas reu:

Sant’Austinu fut primu manicheu

e da poi catòlicu s’est fatu.

Narat: ”A Deus po no dispiàghere”.

Gai Paulu Sestu podet fàghere.

 

 

29. Sozu (52”)

Ma a Austinu non coghes arrustu,

ti torro sa risposta rie-rie

ca a Deus chilcaiat ogni die

su famosu teologo robbustu:

da chi agatadu at su puntu giustu

tando s’est frimu e-d-est restadu inie.

Prite proadu no as a Austinu

a che l’’ogare a coa dae caminu?

 

 

30. Piras (38”)

Ma si Santu Austinu si nd’est frantu

e lassat manichea sa dimora

Sant’Ambrogiu l’at fatu fina ispantu:

tando s’est cunvertida sa colora.

Sant’Austinu ja s’est fatu santu,

Paulu Sestu no est santu ancora:

po chi sa santidade lu cumovat

est bisonzu issu puru chi si movat.

 

 

31. Sozu (55”)

Ma non mi paret una frase rara

si cun sos santos ses in comunella.

Est s’istoria insoro tantu bella

ch’a recitare la faghen a gara

ma da chi sunu frimos in sa bara

tenen s’istàtua in-d-una capella.

E prima ’e si frimare totucantos

est casu raru chi los fetan santos.

 

 

32. Piras (42”)

No, chi pro preigare sa dotrina

si sunu totu mòvidos sos santos.

Santu Pedru est naschidu in Palestina

e podiat bistare in cussos cantos

invece nd’’enit a Roma latina

a preigare ’e Cristos sos ispantos.

As a narrer ch’est santu e ch’est zigante

ma Santu Pedru fut un’emigrante.

 

 

33. Sozu (56”)

Ma sende Santu Pedru un’emigrante

l’atzeto: sa dotrina at preigadu.

Poi in Roma una pedra at piantadu

chi non si movet aterun’istante:

est duamiza ’e annos alloggiadu

in suta cussa cùpola ’e Bramante.

Ca b’at postu una pedra po unu pernu

frima b’at a restare pro s’eternu.

 

 

34. Piras (45”)

Santu Pedru est mancu duamiz’annos

ch’est bégnidu che pòberu e iscuru:

at afrontadu rughe, morte e dannos

e puru tue lu cretas seguru.

Ma no ti fetas tantu contos mannos

prite nde podet ruer issu puru

ca dogni cosa a ruer est suggeta

ma deo no so péssimu profeta.

 

 

35. Sozu (56”)

Ma de sa profetzia chi mi faghes

deo no mi nde so innamoradu.

Chie nde ruet példidu at su gradu,

si rues tue ti nde dispiaghes:

nde sunu rutos finas sos nuraghes

ma caligunu in pe’ bi nde at restadu

e sun de sa Sardigna onore e gloria:

mai at a tramontare cussa istoria.

 

 

36. Piras (36”)

Beh, su nuraghe ja ti paret sode

siat de tufu, trachite o granitu.

Ma no podet durare a s’infinitu

ne bi la podes dare cussa lode.

Nara, Zuseppe, timinde a Erode

cun Sa Madonna fuit a s’Egitu.

E in s’Egitu sos pes ja ch’at poltu:

si si fut frimu inie ja fit moltu.

 

 

37. Sozu (55”)

Si caminat a caddu o a pedone

at afrontadu ogni ratza ’e traschia.

Erode, de sos malos campione,

cheret distruta cussa familìa

però sighidu at gai e su Messia

ne Giuseppe no giambat religione

essende in terra ne torrende a Chelu:

friman inue lis narat s’Anghélu.

 

 

38. Piras (43”)

No, chi Zuseppe at deretu e a toltu

che fuit a s’Egitu trota-trota.

Ma a Gesu Cristu sa rughe l’an poltu,

li naran: pigachela a su Golgòta.

Da ch’est pigadu inie si ch’est moltu

poi l’interrat sa zente devota

ma resuscitad’est sa teltza die

e moltu no s’est frimu mancu inie.

 

 

39. Sozu (54”)

De sos Giudeos afrontat sa lota

chi est sa tremenda sa pius mala

e sa foltza impignada bi l’at tota,

su caminare no l’at mancu a gala,

però poi s’est frimu in su Golgòta

da chi ch’arrivat cun sa rughe a pala.

Cussu est su nodu ’e sa religione

ch’est arrivadu a destinatzione.

 

 

40. Piras (42”)

No, chi da ch’est pigadu a su Golgòta

ch’est pigadu e in rughe l’ana poltu.

E inie incravadu si ch’est moltu

in mesu a giaos, frusta cun atzota:

sa passione l’at sufrida tota

ca fiat coraggiosu e cori-toltu.

Però su movimentu sempre impitat

chi finas da ch’est moltu risuscìtat.

 

 

41. Sozu (57”)

S’est frimu e realizat s’alta impresa

po salvare su mundu in pena grave

e no si movet ca afrontat sa resa

de s’airadu o de su ch’est suave.

Como lea sa Brigata Tatharesa

a da chi s’est frimada in su Piave:

s’inimigu brincare no lu lassat,

s’est frima inie e nadu at: no si passat.

 

 

42. Piras (41”)

Tue sa gherra no ischis it’este

tando la crese nènia suave?

Su fante nd’est caladu a su Piave

currinde innanti che bestia areste

poi, torrada a si mover sa nave,

si ch’est torradu finas a Trieste.

Paradu at a sas ballas sa petorra

e fut andende sempre a s’anda e torra.

 

 

43. Sozu (51”)

Deo sa tua proposta l’atzeto

ma a sa realtade ti avicina.

In su Piave sa fama divina

de sos sardos immagino e rispeto

ma fuidos si sun in Caporeto

colpende sos calcanzos a s’ischina.

E sa gloria an tentu sos soldados

in cuss’ispunda chi si sun frimados.

 

 

44. Piras (37”)

In gherra tue no ti frimes mai,

faghe gherrende a su modu meu.

Su còmpitu ’e sa gherra est tropu feu

e-i su chi si frimat est guai:

gherra una ’olta goi e una gai,

una ’olta colcadu e una reu.

E gai sa difesa bene istallas:

ti podes finas salvare sas ballas.

 

 

45. Sozu (54”)

Legginde ’e su Piave sa cantone

a custa parte mia istas suggetu.

A da chi ses malàidu in su letu

b’est su dutore in cussa ocasione

e si ti faghet una inetzione

frimu ja deves bistare e chietu

ca si ti moves ti dat pena e tragu:

segare in dossu ti che podet s’agu.

 

 

46. Piras (39”)

Cussas mi paren mischinas iscenas,

mancu a las narrer sun a paragone.

Da chi ti faghen un’inetzione

sa meighina si ch’intrat in venas:

tando comintzat s’evolutzione,

su movimentu allezerit sas penas

e po aer de vida su tesoro

cheret chi mai si frimet su coro.

 

 

47. Sozu (50”)

Remundu, ti nde deves dare ’antu

chi su sàmbene cheret circulare

ma a boltas sas venas a pompare

no an de suficentzia su tantu:

da chi li faghen unu trapiantu

tando su coro lu deven frimare.

Da chi curadu est a bonu sou

torrat a caminare dae nou.

 

 

48. Piras (46”)

Si si frimat che tùrulu intro ’e s’ou

s’òmine morit fritu e tropu afrantu.

Eo ’e su movimentu apo su ’antu

mi lessan coro o mi lu ponzan nou:

tzeltu chi molzo si no apo agguantu

ma si si movet torra dae nou.

Deo po un’iscuta mi nde dolzo

ma si movet su coro no bi molzo.

 

 

49. Sozu (55”)

Ma a caminare continu t’isbaglias

sias currinde o camines serenu.

Unu convogliu de zente pienu

bies in paghe o tempos de bataglias:

po chi seguru caminet su trenu

cheren frimas in terra sas rotaglias

ca s’allentat o movet po pag’ora

passat su trenu e che brincat a fora.

 

 

50. Piras (31”)

Igue tzeltamente no t’isbaglias,

cussa ja l’as intzeltada in pienu.

Ma a mie no mi nelzas ”a ti caglias”,

deo puru so òmine terrenu:

deven istare frimmas sas rotaglias

però chie si movet est su trenu

prite su trenu si si frimat gai

tue ja partis e no giompes mai.

 

 

51. Sozu (46”)

Inue l’as ti dao sa rejone

ca in su toltu no b’ando a brigare.

Pensa chi ambos bi semus umpare

in sas rotaglias e in su vogone

ma tue isetas a ti nde falare

da chi ti frimat in s’istatzione.

Si nde calas movinde b’at perìgulu

chi t’atapes sa conca a calchi ispìgulu.

 

 

52. Piras (33”)

Tzeltu chi devo fagher de gasie,

da chi jompo a su logu che aggualo.

Però prim’est andadu tota die

e deo su bigliete li regalo

e poi da chi jompet a inie

a pena chi s’apuntat mi nde calo.

Si no est cussu frimadolzu sou

setzit torra e ja paltit dae nou.

 

 

53. Sozu (56”)

Inue ambos bi semus in conflitu

no at a esser una pantomina.

Ma deo resto mudu in dogni situ

po chi b’acostet sa zente vicina:

sun frimas sas piramides d’Egitu,

sun frimas sas muraglias de sa Cina

e cussa parte l’apretzo e l’onoro:

friman inie s’istoria insoro.

 

 

54. Piras (43”)

Ma a bi cres chi calchi egitzianu

b’at trabagliadu e ja nd’an fatu galas:

suore b’at de mente che de manu,

de inzegnu, de pese che de palas.

Mires sa terra: riet su manzanu

a su sole, poi girat sas alas

e-i sa terra in movimentu contat

si nono no avreschet ne tramontat.

 

 

55. Sozu (54”)

De ischire sa zente est sempre apitu

ma deo devo intrare in dogn’atu.

Bidu as Israele cun Egitu,

Vietnam e Cambogia it’an fatu:

e tocat pro frimare su conflitu

chi frimen in pabilu su cuntratu

e a da chi s’impignu mi nde leo

chi friman sa bataglia ap’’ìnchid’eo.

 

 

56. Piras (41”)

Tue ja cheres fagher cussu jogu,

como ses cuntratende in su Sinai.

Però sa gherra no si frimat mai

sempre b’at ischenditas e b’at fogu:

cando istudat unu chi est babbai

si pesat prestu in-d-un’àteru logu.

Est unu mundu chi no si cumprendet:

pius chi nde l’istudas pius atzendet.

 

 

57. Sozu (51”)

Ma at a bincher cale est pius àbbile

da chi sas armas no ana frimmadu.

Deo bi devo esser immancàbbile,

sa janna ap’a sa paghe ispalancadu.

E trancuillu restat un’Istadu

a da chi tenet sa moneda istàbbile:

nudda bi perdet ne nudda regalat,

su valore ne pigat e ne falat.

 

 

58. Piras (35”)

Sa muneda mi paret de gasie

e peruna muneda est in assentu.

Issa ’olat coment’e-i su ’entu,

no nde riposat ne note e ne die:

in manu as sa muneda unu mamentu,

poi che l’’ogas e la das a mie.

E da chi Peppe la dat a Remundu

faghet su giru de totu su mundu.

 

 

59. Sozu (46”)

Chi sa moneda devet circulare,

Remundu, ti lu naro deo puru.

Ma in sa moneda istàbbile so duru,

parit a mie non devat tremare:

s’est gai a da chi faghes un’afare

a su chentu po chentu ses seguru.

Si si movet ti ponet in guai:

est mezus ch’issa non si movat mai.

 

 

60. Piras (44”)

A no si mover est unu machine,

chie nde tenet meda che nd’imbolat.

Abbàida comente faghet su pollìne

cando su ’entu atesu che lu ’olat:

bolat da su fiore fine fine,

in-d-un’àteru frore si consolat.

Eco, moven sas cosas totucantas

e da cussu s’incrocian sas piantas.

 

 

61. Sozu (54”)

De sos incrocios ses como in s’aficu,

su polline ’olende apo cumpresu.

Però passare non deves atesu

si agrònomo ses de fama ricu:

innestende nde pones un’isticu,

no m’as a narrer poite l’as presu.

Poi no movet a note e ne die,

po ch’atichet chi restet frimu inie.

 

 

62. Piras (47”)

Deo fato in sa linna un’isforroju

e innesto piantas de ogni tipu

puite igue prendo meda a cripu

po ’essire s’isticu dae toroju

però s’isticu lu prendo in su tzipu,

frimat inie ma crebat in s’oju.

L’apo preso in su fundu po aggiunta

e fin’infunder si podet in punta.

 

 

63. Sozu (53”)

Ma deo jamo sa linfa a s’apellu

ca non si devet s’isticu chinnire.

Si tenes cannonadu o muscadellu

a mustu a domo nde lu des batire

e che l’imbolas in su carradellu

tand’inie si pesat a buddire.

Faghet chinnire finas su padronu:

da ch’est frimu e pasadu est binu ’onu.

 

 

64. Piras (39”)

Beh, ista tzertu, l’apo a adopiare

ma est totu movimentu, as de ischire.

Lu devo intro su cupu fermentare,

inie movet e chena finire.

Primu-primu si ponet a buddire,

da chi s’istracat ja devet pasare

ca sa cuba li narat: frima igue,

però primu so deo e poi tue.