Miles Dewey Davis est nàsciu a Saint Louis, una citadi de su Missouri, candu Antoni Gramsci est stétiu postu in presoni de su fascismu: in su 1926. Adiferéntzia de medas atrus jazzistas nieddus, Miles fiat de famìlia arrica: su babbu faiat su dentista e sa mama sciat sonai su pianuforti. Miles incumentzat a sonai sa trumba a tréixi annus e in su 1944 tenit una iscofara: a s’orchestra de Billy Eckstine, aundi sonant puru Charlie Parker, Dizzy Gillespie e Art Blakey, s’ammalàidat unu trumbetista e Miles arrenescit a sonai, po unu merì sceti, cun custus. Una borta sonau cun cussus musicistas, a Miles benit su disigiu de ddus sighiri fintzas a New York po torrai a sonai cun issus. Lassat sa mulleri Irene e arribbau a New York, Miles incumentzat a sonai cun is mellus jazzistas – Coleman Hawkins, Fats Navarro, Thelonoius Monk, Bud Powell, Max Roach, e puru Parker e Gillespie –, a registrai unu beni de discus, a fai tournée e a si drogai (at fai su magnaciu e at a intrai puru in presoni!). In su 1948 lassat su be-bop, po issu tropu lestru, e incumentzat a sonai una mùsica prus asiada, chi at a pigai su nòmini de cool jazz. Arrósciu de su cool, a mitadi de is annus Cincuanta, Miles fait una truma totu sua: arregordada cumenti su primu cuintetu, a su sax ci sonàt John Coltrane e sa mùsica chi sonant at a pigai su nòmini de hard-bop, unu jazz chi torrat a pigai is sonoridadis de su blues. In su mentris, Miles a solu fait discus puru cun-d-una orchestra dirìgia de Gil Evans (Miles Ahead, Porgy and Bess, Sketches of Spain, Quiet Nights). In su 1959 Miles impari a sa truma sua registrat Kind of blue, su discu prus bellu de Miles, e s’annu a pustis sculat su cuintetu. In cussu perìodu si torrat a coiai cun-d-una ballerina de Broadway (Frances Taylor, chi si bit in sa copertina de su discu E.S.P., un’atra mulleri de Davis, Cecily Tyson, est in sa copertina de Sorcerer) e sighit a sonai cun meda genti, ma fora de una truma fissa. In su 1965 nascit un’atra truma, su sigundu cuintetu, cun sonadoris giovuneddus (Tony Williams, su baterista, teniat sceti 17 annus!). In su 1969 bessit unu discu de Davis (In a silent way) aundi is istrumentus clàssicus (pianuforti, bassu) funt elettrificaus: nascit sa fusion e is discus de Davis incumentzant a essi ascurtaus puru de genti chi non ascurtat su jazz, tantu est berus ca, in un 1970, sa truma de Davis sonat a su festival rock de s’Isola de Wight, aundi si fiant atobiausu cincucentus mila piciocus. In custu tempus, po registrai is discus suus, Miles faiat intrai in s’istùdiu de registratzioni unu beni de musicistas, fintzas de istrumentus stranus (sitar, tablas), ddus faiat sonai liberamenti, registràt totu e, a sa fini, segàt e cusìat cussu chi ddi praxiat de prus po unu discu (diaici est nàsciu Bitches Brew, su discu jazz prus béndiu de s’istória). De su 1975 a su 1980 Miles non fait cuncertus e discus, puita non istaiat beni de saludi (diabete, artriti, ulcera) e iat torrau a si drogai meda. De su 1980 torrat a fai cuncertus e discus, cun-d-unu beni de sonadoris e sonendi una mùsica chi poniat impàri fusion, funk, soul, pop… Po totu sa mitadi de is annus ‘80, Miles est famosu cumenti non fiat mai stétiu: fait cuncertus in is istàdius, sonat cun sonadoris meda connotus (Sting), fait telefilm (Miami Vice) e sighit a isperimentai (su discu Doo-bop est de acid-jazz).

Morit su 28 de capudanni de su1991, inCalifòrnia, e ddu interrant a New York, in su Bronx.

 

Custu est un’orrogu de un’intervista de Miles Davis aunia fueddat de sa vida sua.

 

Fustei at sonau, a piciocheddu, cun Charlie Parker: ita arregordat de cussu tempus?

Deu non arrennescemmu a cumprendi ita fiat faendi Bird, puita innanti non emmu mai inténdiu nudda diaici! Candu Bird sonàt diaici fiat cummenti a intendi mùsica po sa prima borta! Non apu mai inténdiu a nisciunu sonendu diaici! Candu Bird sonàt fiat sensatzionali: non mi praxit, custu fueddu, ma fiat diaderus diaici! Fiat de non crei cummenti arrennesciat a cambiai is notas e is frasegius. Totu cussu chi sonàt fiat de timi, e deu femu cun issu dònnia merì! Perou non podemus abarrai totu su merì a si nai: «Ces, asi inténdiu?!», puita, sinunca, non emus a essi tentu su tempus po sonai nosu!

 

Fustei at sonau cun meda sonadoris rock: ita ndi pensat?

Is sonadoris rock non scint nudda de mùsica! Non dda studiant, non scinti sonai stilis diferentis, e de dda ligi non si ndi chistionat nemmancu!

 

S’est spassiau a recitai in Miami Vice?

Ingunisi faemu sa parti de unu magniaciu spaciadori. Candu apu fatu cussa parti, calincunu m’at domandau ita mi ndi pariat de recitai e deu apu arrispustu: “Candu ses unu nieddu, ses sempri recitendi!”. E custu esti sa beridadi! Is nieddus rècitant una patti dònnia dì in custu Istadu! E sceti po arrennesci a bivi! Chi is biancus scìanta diaderus cussu chi acucat in conca a sa mellus parti de is nieddus, s’iant a spramai meda! Is nieddus non tenint su poderi po nai custas cosas e diaci cartzant una visera e faint sempri rècitas mannas po arrennesci a bivi!

 

Cummenti fiant is jam session in is annus Cincuanta?

Unu merì esti arribbau Kenny Dorham, su trumbetista, e m’at domandau chi podiat sonai con nosu. Kenny fiat unu trumbettista bravu meda e cun-d-unu stili totu suu. Su logu fiat prenu de genti, cumenti a sempri! Cumenti emu acabbau de sonai, apu presentau a Kenny, chi artziat a su palcu e incumentzat a sonai cumenti unu macu! In cincu minutus arrennescit a fai scaresci a sa genti chi emu sonau deu cussu merì! S’incrasi torrat Kenny e mi domandat de torrai a sonai cun sa truma mia. Incumentzu a ddu fai sonai e, candu accabbat, àrtziu deu a sonai e ddi fatzu unu culu diaici!

Fiant custas is cosas chi sutzediant in cussus annus: ci fiat sempri genti chi ti ’oliat smerdai in is jam session! Calincuna borta binciast e calincuna perdiast, perou, candu gherràst cun unu sonadori bravu cumenti a Kenny, teniast sempri calincuna cosa de imparai! Depiast arrennesci a imparai sempri calincuna cosa, puita asinunca ’oliat nai ca non fiast bonu a imparai sa mùsica.

 

 

 

 

 

DISCOGRAFIA ESSENTZIALI:

Birth of the Cool, 1949

Miles Ahead, 1957

Milestones, 1958

Kind of Blue, 1959

Bitches Brew, 1969