Non c’est abbisòngiu de una data precisa po podi chistionai de calencunu. Prus de totu chi si depit allegai de unu poeta e chi custu poeta est Fabrìtziu De Andrè. In-d-ogna modu, chi si tenit gana e is datas torrant, sa gana si podit cuai in palas de su doveri. E tandu est mellus puru. Funt dex’annus chi custu mannu cantautori genovesu, sardu po iscioberu suu e gosu nostu, s’est mortu. E funt trinta de candu, imparis cun sa cumpàngia Dori Ghezzi, a Faber ndi dd’iant sercuestrau. Po iscioberu de una màniga de delincuentis e po dolu nostu mannu. Iat fatu luegu cuatru mesis, in is manus de s’anònima. In s’inferru de s’Hotel Supramonte.

 

De cust’isperièntzia De Andrè ndi fut bessiu sinnau in s’ànimu, comenti apustis de una segunda nascioni. Non ci fut passau meda – unu duus annus – e Faber iat intregau a is sardus su trabballu connotu cumenti ’e L’Indiano: cussu cun su pedd’orrùbia a cuaddu in ‘copertina’. Est s’album de Il canto del servo pastore, Franziska, Quello che non ho, Fiume Sand Creek. E finas de s’Ave Maria in limba nosta. Faber in cussu trabballu s’at acostau a is indianus. Duus pòpulus rebbellis, epuru dominaus, istrecaus in sa cultura e in sa libbertadi insoru. Intelligenti e profundu, De Andrè iat sighiu a istimai is sardus e sa Sardigna. Prus de innantis. No est faula a nai ca, agoa de su sercuestru, Faber intendit de prus sa terra.

 

E torrat a palas, forsis a pipiu, a cudda Genova chi est istétia sa pàtria sua. Si scit: sa timoria, sa gana de si protegi, su ’e si biri sa morti in cara, faint furriai s’òmini facias a mama sua. E difatis, apustis de L’Indiano, chi est un’ispétzia de esorcismu po iscaciai is tiàulus chi su sercuestru at generau in su profundu de su poeta, pùbbricat s’album Creuza de Ma’, totu in genovesu. Sa torrada a domu. Ma su biaxi de custu cantanti fut cumentzau meda tempus innantis. E est acabbau tempus meda agoa. Unu biaxi euba De Andrè at arregòlliu, de is logus anca su soli de ‘il buon Dio’ non donat is ràius suus, milli istòrias chi ant lassau su sinnu, pròpiu po s’umanidadi chi esprimint. E custa puru est religiosidadi: pagu canònica ma bera. A naicali funt is mellus cantzonis de Faber est de macus.

 

In sa mùsica, difatis, dognunu tenit is gustus suus e, in-d-una possìbbili lista, s’erriscat sempri de nd’iscaresci sa metadi. Una cosa si podit nai, perou, ca certas cantzonis funt aici universalis, chi sendu su cumposidori in vida, figuraiant giai in is libbrus de iscola. Sa vida e sa morti funt istétias indagadas de custu poeta in-d-ogni isfumadura. Est s’òmini su protagonista de is cantzonis de Faber. S’òmini de fronti a is pròpius praxeris, doloris e fìtzius, a is pròpias fàulas e beridadis. Cust’eroi, chi a s’acabbu est un’antieroi, dd’agataus in donnia gherrendu contras a su cunformismu de su mundu, po giumpai sa làcana de sa libbertadi.

 

In pagus ant a essi bonus a dda bìnciri in vida, custa lota, medas ant a depi ispetai a si morri, po cumprendi su sensu de s’esistèntzia. In tretu in tretu, me in is cantzonis de Faber, bessit a campu s’anarchia. Un’anarchia chi non bolit nai a non tenni régulas, bolit nai invécias a sighiri una via prus naturali. Una lei chi frorit aintru e chi fait contu de is difetus de s’òmini. Su riscatu lompit isprighendusì in sa vida, chena infingimentus po buscai s’aprovatzioni de sa sociedadi, fundada issa etotu in pissu de is fàulas e de s’ipocrisia. Faber in custu at rapresentau sa cuscièntzia crìtica de s’Italia, in-d-unu tempus forsis euba sa cuscièntzia de sa genti – mancai cumpromìtia de una farsa morali, prus de totu in su mundu burghesu – teniat ancora gana de si ponni in discussioni. E custu podit ispiegai su sucessu de De Andrè, o forsis est mellus a nai is concuistas chi sa mùsica e is fueddus de Faber ant fatu in su coru de is italianus. Chi ant biu in cust’artista un’òmini imperfetu, ma pròpiu po custu capàssiu de amostai sa cara. Intra amigus, si scit, si podit chistionai craru.

 

E De Andrè po su pùbbricu suu est pròpiu un’amigu, unu chi nos si connoscit tropu beni, po chi s’atacheus in palas de unu didu. Faber no est feti unu cantanti chi praxit po sa calidadi manna de is obras suas, est unu poeta chi nd’at bogau unu puntu de vista apretziau e fatu pròpiu de sa genti. De Andrè non s’iscurtat po nci passai su tempus, s’iscurtat po pentzai. E fait feli, ma donat sa misura de su mundu de oi – anca is regulas de sa cuscièntzia tropu bortas funt bidas comenti ’e unu frenu a su consumismu, a su controllu de is bideas promòviu de su poderi econòmicu globali – su no intendi aggiumai prus in is chi serbint a s’ànimu e chi Faber at cantau, cun arràdius sa boxi de Faber. Su norantanoi po centu de s’ispàtziu est cuncédiu difatis a is cantzoneddas, chi non funt atru chi pensamentus de pagu balori. Tontesas. Chi nos si distraint de is allegas de sa cuscièntzia. Cuddas allegas fueddus chi funt navis po scoberri su mari de sa vida.