S’istòria antiga sarda bessit a campu a bellu a bellu, mudandu ogni borta totu su chi si creiat de ischire de su passadu e, incapas, de su benidore puru. A cantu paret is istàtuas funt istadas fatas de una populatzione noa de s’edade de su ferru, est a nàrrere de imediatu sighente a cussa de su brunzu, pópulu chi de is protagonistas de s’època nuràgica nd’iat fatu giai unu mitu e chi adoràt is turris nuràgicas e is gherradores pintados in is brunzitos, chi totus connoscheus.

 

Is Gigantes de Monte Prama funt unas cantu isculturas a forma de istàtua agatadas in unu logu numenadu Monte Prama, acanta de Crabas, in s’aristanesu. Si podet nàrrere chi rapresentant s’iscoberta archeologica in Sardinnia, sa prus interessante de is ùltimos trint’annos e s’iscòviant una parte pagu nòdia de s’istória de is populatziones de su Mediterràneu occidentale in is ùltimos mill’annos innanti de Cristos.

 

Is imbènnidas, fatas in is primos annos ‘70, ant inghitzadu una carrela de chircas archeológicas chi ant permìtiu de ndi bogare a campu unu santuàriu monumentale (numenadu Heroon in grecu) po su cultu de is eroes e fraigadu in unu caminu de importu mannu po is popolatziones de cuss’ora.

 

De fatu, forroghende, is archeòlogos ant adobiadu una necròpoli manna  inue a unas cantu tumbas fiant acostadas, is istàtuas in allega (podet èssere chi siant una rapresentatzione de is eroes antigos issoro o antenados apartenentes a un’aristocratzia nuràgica innui funt abarradus in sa memória culletiva coment’e mitos). Is matessi funt istètias recumpostas cun perìtzia manna de sa Subrintendéntzia de Tatàri e atrumadas segundu tres modellos printzipales: Pugiladores, Archeris e Gherradores (chi reproduent in manera ispantosa is personagios de is brunzitos nòdios). In prus de is istàtuas is archeòlogos ant agatadu bìculos de modelleddos de nuraxis e bètilis (de s’ebràicu Beith-El=domu de deus), est a nàrrere unas perdas de dimensiones prus o mancu mannas, prantadas in terra in positzione verticale.

 

 

Finas a oe pagos istùdiosos feti ischiant de custu agatu. Custu at fatu nàschere chistiones meda subra de is istàtuas e de sa collocatzione issoro in su tempus, finas a su 2012 candu is chi ant forrogadu in s’iscavu (is archeòlogos: Bedini, Tronchetti, Ugas, Zucca) pùbblicant unu libru, “Gigantes de Perda, Monte Prama, s’Heroon chi mudat s’istòria de sa Sardìnnia e de su Mediterràneu” (de s’editore Fabula), in ue presentant unu cuadru acabbadu de su situ de Monte Prama.

 

Cun rigore iscentìficu, in su libru capent unas cantu propostas creìbbiles e ùtiles po si fàghere un’idea de su chi depiat èssere su templu e is istàtuas de is eroes, idea fundada subra is imbènnidas chi ant analizadu cun passéntzia e abbentu is chircadores.

 

(Is illustratziones fun istadas realizadas de s’architeto e disinnadore Panaiotis Kruklidis, chi podeis connòschere bisitendu su situ suo www.taccuinodipan, Il caso dei giganti di Monte Prama).