A ite servit a imparare innos?

Urtimamente in Sardigna comente in Itàlia, at fatu iscàndalu in tzertos ambientes  mescamente culturales, iscolàsticos e polìticos, s’òbligu de imparare in iscola s’Innu de Mameli a sos pitzinnos. Custu provedimentu no est agradadu a medas pro unu muntone de resones. B’at chie at atacadu su Parlamentu narende chi s’iscola italiana est ruende a cantos, in su sentidu beru de custa paràula: non b’at dinare pro acontzare fràigos chi parent terremotados chentza l’èssere e chi ponent in perìgulu pitzinnos, insignantes e totu su personale iscolàsticu, ite sensu tenet a cantare un’Itàlia de gasi?

Pustis, caligunu s’est inchietadu pro sa situatzione de sos insegnantes chi sunt male collidos pròpiu in cussas iscolas e patint una decadèntzia chi non solu est materiale, ma prus chi no àteru morale e umana e de cantare s’innu pròpiu no nde tenent gana.

In totu custu no nos ismentighemus sos pitzinnos chi giai a minoreddos sunt custrintos a fàghere sos pendulares dae una bidda a s’àtera, ca oramai s’iscola, l’ischimus, est dinare imboladu e tocat a la tancare!

B’at però un’àteru aspetu chi no est de pagu contu chi est istadu postu in lughe in sas regiones a istatutu ispetziale: s’apartenèntzia a sa cultura e a s’identidade natzionale italiana: su Trentinu Artu Adige at refudadu sa lege ca non rispetat s’istòria e sa cultura issoro.

Fintzas in Sardigna sas reatziones sunt istadas inchietosas meda. Insignantes e intelletuales, apartentes a bias a movimentos polìticos de àrea sardista, e militantes indipendentistas, ant promòidu regortas de firmas pro nàrrere nono a s’innu de Mameli e, caligunu at propostu pro reatzione de introdùere s’innu Su patriotu sardu a sos feudatàrios.

Totu custas protestas e propostas, bonas o malas chi siant, no ant tentu in contu una cosa importante meda: sa libertade de insignamentu. Custu deretu fundamentale in sos istados modernos e chi peri in sa Costitutzione italiana l’agatamus in s’artìculu 33 e sa libertade de istampa e de paràula in su 21, diat pàrrere pro medas chi non bi siant e, pro chie tenet pagu istima de sos insignantes, creende los ischierados e, pro sos chi pagu cumprendent de democratzia, un’impèigu mannu chi andat contras a sos disìgios retòricos italianos e sardos. Imbetzes est pròpiu sa carta giusta de giogare. Custos artìculos duncas rendent cussa obligatoriedade anticostitutzionale.

Moimus però fintzas dae custu pessamentu: sos innos esistint, ma oe, tenet sensu a los imparare in iscola? Ite valore podent tènnere in sa formatzione identitària italiana, sarda, frantzesa o americana chi siat? Si a triunfare est sa retòrica, creo chi servat a pagu e nudda e, antzis, ponet in lughe sa debilesa de una cultura e de un’identidade natzionale chi pro esìstere s’apìligat a s’ùrtima bandera identitària ca no agatat àteros argumentos. In prus, sos insignantes, a la nàrrere totu, non sunt pagados pro impare innos a sos pitzinnos, ma pro lis impare sos fundamentos de sa cunvivèntzia tzivile, s’istòria, sa geografia etc… Sos innos duncas ue nche los ponimus? Deo dia nàrrere chi in s’istùdiu de s’istòria e de sa literadura, bi podant intrare comente fatos istòricos e literàrios e non si podet fàghere a mancu de los istudiare o, a su mancu, de ischire chi bi sunt. Cando istudiamus sa Rivolutzione frantzesa imparamus chi est nàschida sa Marsigliesa, etc. S’obligatoriedade de s’innu sardu duncas arriscat de èssere un’operatzione retòrica comente a cussa italiana e, in prus, anticostitutzionale e lesivu de sa libertade universale de insignamentu.

S’innu sardu obligatòriu non tenet sensu si in s’iscola sos pitzinnos nostros no istudiant sa limba s’istòria e sa cultura sarda! Ite podimus fàghere pro cumbìnchere sos insignantes dae s’ora chi non sunt e non podent èssere obligados?

Tocat de tènnere in contu una cosa chi non nos agiuat: su prus de sos insignantes sardos non s’intendet sardos e s’intendet peri ofesos dae chie los òbligat a imparare a sos pitzinnos in manera obligatòria argumentos de cale si siat matèria, fintzas s’innu italianu.

Su problema creo chi siat educativu. Tocat a sos intelletuales sardos a fàghere propostas pro chi professores e mastros de sas iscolas nostras in libertade insegnent argumentos comente a sa limba, s’istòria e sa cultura sarda. Tocat chi sos entes chi gestint sa cultura in Sardigna promoant semper de prus initziativa de coinvolgimentu de su mundu de s’iscola chi, a bias est vìtima de sa cultura italiana e de un’iscola chi a issos etotu los at educados in manera isballiada. Bisongiat a lis nàrrere chi esistit sa lege 482, sa lege 26, chi donant a su sardu dignidade belle parìvile a s’italianu. Chi podent insignare totu sas matèrias in sardu, chi podent fàghere s’istòria sarda. Chi bi sunt servìtzios linguìsticos e cursos chi los podent agiuare. Petzi gasi, deo creo, amus a afortire s’identidade nostra, petzi gasi at a tènnere sensu fintzas s’innu sardu, sena òbligu, ma cun sa libertade de èssere sardos, pròpiu comente cheret s’innu nostru.