Iat scrittu una borta unu giornalista ca su maistru de archeologia chi at istudiau e furriau de parti is costrutzionis megalìticas mediterràneas cumentzendi de is de domu etotu, de Bruncu Su Nuraxi nd’at bogau unu giganti.  Po custu motivu est giustu chi totus is sardus ndi siaus prexaus e si nd’intendaus onoraus, poita su maistru est de Barumini e Bruncu su Nuraxi est acanta-acanta de sa própiu bidda.

 

Candu ddui passu po torrai a biri cun su prexeri de sempri is pedras microlìticas ossiat piticas de is domus prus o mancu modernas e su monumentu megalìticu chi est a intru de bidda, arribendi a Su Nuraxi, pensu su chi prus de una borta apu pensau in Armungia, in sa bidda de Emìliu Lussu grandu amigu de Professor Giuanni Lilliu: ca s’eternidadi – comenti pensàt unu filòsofu – depit èssiri nàscia in logu de bidda e non in una tzitadi.

 

In Armùngia su nuraxi est a intru de bidda, prus artu de is domus de pedra chi ddi faint cumpangia; in Barùmini su ruinali de Bruncu Su Nuraxi est foras de sa bidda, ma Su Nuraxi de Crèsia est in sa pratza de su palàtziu Zapata, pròpiu a oru de sa crèsia manna.

 

Insomma, si s’eternidadi est nàscia de veras in logu de bidda, est lìtzitu chi si potzat pensai chi siat nàscia de sa pedra de is nuraxis de Barùmini e de Armungia, po comenti nos sardus e non sceti nos seus abituaus a intèndiri e a cumprèndiri sa boxi de is monumentus nostrus de pedra: una boxi e una lìngua chi no ant a mòrriri mai fintzas a candu calincunu sardu at èssiri capassu de ddas respettai coment’e unu frori o coment’e su frori prus bellu de sa stória e de sa tzivilidadi nostra de sempri.

 

No isciu si su nuraxi de Armungia e àterus chi de sempri si bint in is cùcurus de is sartus nostrus siant stétius scavaus o si siant cunservaus interus de candu sunt istétius fabricaus finas a oi; sciu però, – po dd’ai intèndiu sempri de Professor Lilliu finas in antis de èssiri discìpulu suu in s’universidadi – ca forsis iat èssiri stétiu mellus a lassai monumentus medas a suta de terra. Professor Lilliu, – sciendi mellus de totus ca in Sardigna respettu po is monumentus non nci ndi fiat e oi puru nci nd’est pagu o non nci nd’est tropu, finas po sa mancàntzia de una vera polìtica de protetzioni, naràt ca sa terra custòdiat is monumentus e sa genti, in vetzis, ddus destruit e medas bortas non ndi tenit cuidau perunu.

 

In dònnia modu, su stùdiu chi Professor Lilliu at fatu a suba de is nuraxis e de is àterus monumentus megalìticus nostrus, chi a coa at detzìdiu de iscavai o at cunsillau de sighiri a intregai a sa terra, est de agiudu po donniunu de nos, po sighiri a pensai ca s’eternidadi nos sardus dda teneus in domu.

 

E nisciunu e nisciuna cosa mi impedit de cunsiderai ca su giganti de Bruncu Su Nuraxi at a sighiri a fueddai in su siléntziu de is sartus nostrus de Marmilla sa lìngua de s’eternidadi chi un’àteru giganti – unu grand’òmini po sa beridadi – ddi at permìtiu de torrai a impreai po chistionai cun sa genti de dònnia àtera làcana de su mundu. Cust’àteru giganti puru est baruminesu, ma no est sceti baruminesu e marmillesu, sardu e italianu: est ómini famau e de domu in totu s’universu, poita Professor Giuanni Lilliu at fueddau sempri sa lìngua de sa sciéntzia chi balit in eternu po sa cultura verdadera de su mundu.

 

Seu Matteu Porru, marmillesu de Biddanoafranca