Tziu Pàule est mortu. A s’arborinu calicunu aiat tocheddadu a sa janna,  mama si n’it pessada lestra lestra e zeo ifatu.Una bichina de domo est bénnida a nos abissare: est mortu tziu Pàule.

“E de ite est mortu?” – aiat pedidu mama ispreada.

 

“De repente” – aiat rispostu sa bichina. Mama galu messu bestida s’aiat postu sa gunnedda, sas iscrapas e s’isciallu e ch’est abbojada a ube tzia Anzeledda, sa muzere de su mortu, e zeo semprer ifatu che cadrananca. “Torra dereta a domo ca non bi aches nudda e poi est menzus chi a tziu Pàule ti l’ammentes bibu”.

 

A domo ja so ghirada ma non ressessiapo a parare, indainnantis de sa bentana apompianne chie intrabat e chie esciat a domo de su mortu.

Nemos intrabat a manos iscutas, a chie juchiat sa cafetera de su caffè, a chie sa canistedda cucuzada chin su pannu de ispicu.

Puru sos ómines, sos matessi chi colabana sos seros in su tzillereddu de tziu Pàule a bufare sas ridotas de su binu de Marreri, ini arribados a lu saludare pro s’ùrtima borta. Arribbabana totu cambiados chin su bistire de sa esta, sa camissa bianca, su bonete bene incracadu in sa conca chi si che dogaban prima de intrare a inintro in sinzu de respetu. Sos chi escian prima aspetaban sos àteros iforas e canno totu aian atu su dovere annaban a su tzilleri prus acurtzu a si la bìbere in sufrazu de sa bonànima de s’amicu.

 

Jeo però dessizzabapo tropu de lu bìere  ca li cheriapo bene ma puru ca non aiapo mai bidu unu mortu beru dae acurtzu e chissai canno mi torrabat a capitare un’àtera ocasione.

Escida dae domo, zirabapo intunnu aspetanne s’occasione de intrare a sa domo chene chi s’innerete abbizada mama.

Canno mi so acurtziada a sa janna aiapo bidu sa cascia posta a s’intrada e totu intunnu sa atitadoras chi a momentos parian pranghenne e a momentos cantanne, non si cumprenniat ite narian. M’ammento bene – “est mortu de repente, che lampadina luchente, che lampadina luchente est mortu de repente”.

 

Non cumprenniapo su sensu de cussas paràgulas e aiapo pedidu ispiegatzione a àteras pitzinnas chi ini puru iscias bennidas a ascurtare. Sa prus manna aiat contadu chi una borta in Bitzi, canno fit morta una mama, sas atitadoras pranghenne cantabana “pizolu de patata mama nudda mi nata, pizolu de chepudda mama non mi nat nudda”. Boh! Sichiapo a non cumprènnere. Cumprenniapo però chi mintzas de canno s’intenniat s’atitu jeo non mi podiapo acurtziare.

S’ocasione s’it presentada a borta ’e die, canno, pustis chi una tzia lestra-lestra est intrada a sa domo chin-d-unu imbólicu, s’àghera at comintzadu a nuscare de cafè e sas atitadoras sun istadas a sa muda.

 

A cussu puntu apo cumpressu chi si fit presentada s’ocassione chi fipo aspetanne, mi so acurtziada pianu-pianu e pustis chi apo bidu chi in s’istàntzia de su mortu non b’aiat nemos so intrada.

Pariat bibu solu chi fit brimmu. Prima de totu l’apo tocadu sas manos, it puru fritu.

 

“Piss-piss, tziu Pàule?” Nesciuna risposta, no intenniat.

 

L’aiapo tiradu sas uricras, nudda, l’aiapo astrintu sa punta de su nare e galu nudda.

Chin su póddiche l’aiapo apertu sa buca e nudda. Fit própiu mortu, a matza a sussu,  sas manos chi mantenian unu rosàriu chin-d-unu bete crocefissu e sos pedes mantessos acurtzu s’unu chin s’àteru dae unu pannutzu de cuchina ligadu a nodu mortu.

Chene chi nemos si nn’it  abbizadu, l’aiapo bidu e tocadu e cuntenta manna mi che so ghirada a domo.

Fipo cuntenta ca tziu  Pàule e tzia Anzeledda pro mene fini comente parentes.

 

Nessi una borta a sa chida annabapo chin iscios a sa binza de Marreri. Sos duos bichinos in isposados dae meda e non aian tentu familla.

A su manzanu chito nos moghiamus a pede, muru-muru a su monte de Sant’Andria, colabamus in dainnantis de su campussantu e sichinne in su caminu tra rubos, mela de  lidone e murta arribbabamus a sa badde ifusta dae su ribu de Marreri.

 

Tzia Anzeledda mi picabat a manu tenta e chin s’àtera manu juchiat s’isporta chin sa cosas de mannicare. Jeo, caminanne-caminanne, m’imurzabapo como chin-d-unu pirastru, como chin-d.una meledda de Santu Jubanne o chin-d.unu punzu de mura.

Canno b’ipo jeo mi narian chi pro iscios fit festa. Si cossolaban a m’ascurtare e a mi contipizare e mancari erepo istada minore, cumprenniapo chi chin mene jocaban a fàchere su babbu e sa mama.

 

A s’àtera banna puru jeo fipo cuntenta manna ca mama mea, puru si fit una mama affetuosa, no aiat meda tempus pro mene ca cad’annu it gràbida e depiat dare atentzione a sas sorres prus minoreddas.

In sa copertura de sa domichedda tzia Anzeledda  poniat a sicare sa icu. Chin-d-unu acu de tramatza a unu a unu los ifrechiat in su ilu de linu chi istenniat issupra de duas  pertiches de linna in suta de su sole.

Sa promissa fit chi, si l’azudabapo, canno sa icu it pronta mi daiat sa parte.

 

Jeo azudabapo chin piaghere ca sa icu mi piaghiat meda ma puru ca piaghiat a mama chi dae pacu si l’aiat desizada e sicomente i torra gràbida non cheriapo chi eret escidu su sinzu de sa icu sicca a su pitzinneddu chi depiat naschire. Tanno non bi fit s’ecografia comente a oje e non s’ischiat si mama aspetabat unu pitzinnu o una pitzinnedda, ma totu in domo cheriamus unu mascru ca imus jà bator ‘éminas e babbu si naschiat un’atera émina bi restabat tropu male.

 

Sa ghirada dae Marreri, in artzada, fit meda prus pessante de s’annada e pariat puru prus longa ca’ imusu  istracos.

A cuss’ora su chelu fit celeste e sas nues rujas, surbabat unu bentu anneosu chi però nos ispinghiat in dainnantis e nos fachiat annare prus lestros. Sas primas domos de sa bidda comintzaban a si bìere menzus canno nos dassabamus in palas su campusantu e indainnantis a manca si bidiat sa ruche de Sant’Andria.

 

In cussu tretu, in cussu momentu, canno galu non s’intenniat su pispissare de sas feminas sétidas in s’oru de sas jannas a briscurare, mi pariat de intennere àteros sonos arribare dae su campusantu. Ascurtabapo chene nàrrere nudda a nemos tratenenne su respiru, si in messus de su sonu de su bentu s’intenniana sos lamentos de sos mortos prejioneris de sas tumbas.

Non cherìapo crèdere a sos contos de sos mannos chi aeddabana de pessones interradas bibas, crétidas mortas, chi s’ini ischidadas in sa tumba e poi fini mortas abberu dae s’ispreu dopo chi dae su dissisperu si ch’aiana bocadu dentes e pilos. Non bi cheriapo crèdere ma fini istórias contadas dae sas manneddas e dae sas tzias chi pro cantu nd’ischiapo jeo, tanno, narìana sèmprere sa beridade.

 

Canno mi che crocabapo, a s’iscuru, torrabapo a pessare a sos mortos, mi dimannabapo si m’aiana sichidu mintzas de domo, mi pariat de intènnere su respiru iscioro, timiapo e mi cucuzabapo chin su lezzolu, erepo bochiadu pro pedire azudu ma no l’achìapo ca ischìapo chi erete istadu de badas, tanno non si cossolabana sos pitzinnos pro cussos machìghines. Istraca, meda tardu, mi che drommiapo.

 

Dae sa die chi apo bidu e tocadu a tziu Pàule mortu, apo cumpressu chi sos mortos non mi podiana àchere nudda de malu e bene eret atu mama a non fàchere totu sas istórias chi aiat fatu.