Sa raighina de sa peràula JANNA (it. porta, uscio) e de sa parente custrinta JANNILE (it. soglia) la devimus chircare, comente nos cumbinat pro àteras paritzas de su sardu, in sa limba latina. E no bi cheret mancu istentu meda pro l’agatare in su nùmene “janua” de sos Romanos antigos. Sa forma chi amus inditadu inoghe est impreada in sa Sardigna de subra, in su Cabu de basciu sa peràula est azigu diferente ca si jambat semper in “genna/ jenna”.

 

Custu nùmene in sa limba sarda agguantat a su fuire de sos annos innanti de totu in sos indicos de sos logos, pro nàrrere de un’abbertura de mezus assebertu pro miradas de mannària bundante. E b’at nùmenes – comente podet èssere “Jannabentosa” e àteros – chi torran in paritzos sartos de Sardigna. Cun sa forma de su Cabu de basciu, custu est curiosu puru, benit numenada fina sa cadena de sos montes pius artos de tota s’Ìsula nostra, Gennargentu (b’at una farta russa e ruza, però, in custa forma, ca su nùmene primarzu in limba sarda antiga fut Genna de bentu/entu, un’àtera manera de narrer Jannabentosa), mancari a s’ala de su sartu de Fonne resultet in logu inue si faeddat pius a sa moda de su Cabu de susu.

 

Ma “janna” est una peràula impitada finas in dicios e modos de nàrrere. Unu diciu chi durat dae séculos ammunestat: “Inue b’at janna b’at jau” (dove c’è una porta c’è un chiodo), pro arrejonare de una presentzia jobada a un’àtera in sa matessi manera, in bonas comente in malas.

 

Un’aterunu ammunestu de sabidioria antiga tratat de su jambu de su tempus de s’aera marcadu dae su fàghere de sos animales, costùmene connotu e tramandadu dae babbu in fizu unu pagu in totu sas biddas. Sos pastores naran chi su bestiàmene marcat su tempus malu calchi die innanti chi s’iscadenen sas temporadas. Custu segundu diciu narat: “Fulferalzu in janna temporada manna” (un passero sulla porta di casa segnala un gran temporale in arrivo). Pro signalare un’arrejonu chene sentidu in Sardigna si sighit a nàrrere chi no pìtzigat “ne a muru ne a janna”.