Alleghende cun Andria Faedda, 38 annos, architeto. Òmine de su Diretivu Natzionale de IRS, sighit sa redatzione de su situ irsonline.net.
Oe gente meda narat de èssere indipendentista, b’at finas istùdios chi chistionant de unu 40% de sardos. De seguru custu est unu sinnale: pensades chi siat una cosa passizera?
Sos resurtados de s’istùdiu de s’Universidade de Edimburgo non nos meravizan ca semus cara a unu cambiamentu de caminu. De carchi sinnale nos nde semus sapidos in sos cunvegnos de Festa Manna de su 2011. In cuss’ocasione s’est bidu chi oe s’indipendentismu est in unu momentu de importu de s’istória sua. Paret chi si cherzat crèschere brinchende.nche sos ischemas de s’indipendentismu betzu e de sos indipendentistas matessi.
Custu sentimentu de sa zente bessit a pizu in formas diversas a bortas finas in disacordu; ma su caminu, mancari non siat deretu, non si podet frimare prus. Duncas su traballu nostru est cussu de fàghere mudare custu sentimentu difusu in cussèntzia natzionale. Nois punnamus a s’indipendéntzia de sa Sardigna e pro arribare a custa punna tenimus bisonzu de totucantos sos sardos. Tocat de mandare a dae in antis unu progetu nou e prus abertu; Sa paràula soberania permitit un’abertura prus manna e prus possibilidades de cunfrontu pro nch’essire dae sas làcanas de su presumu inue s’est serradu pro tempus meda s’indipendentismu. Indipendentismu est su nàrrere a sa zente sas chistiones nostras, custu ca ischimus chi bisonzat unu traballu mannu chi impinnet totus sos sardos (o chie si siat chi tenzat a coro sa soberania de custa terra). Sos sondagios cunfirmant custa bisione chi tenet sa possibilidade de diventare una fortza polìtica in gradu de guvernare sa Sardigna.
– In cale manera cherides pònnere in pràtica su cuntzetu polìticu de soberania?
Credo chi unu progetu mannu de guvernu colletivu e soberanu potzat tènnere deretu soberania in campu de fiscalidade, energia, trasportu e finas pro su chi pertocat sa gestione de s’agroalimentare. Cheret nàrrere chi amus a batallare cun sos lìmites de s’istatutu de autonomia nostru ma finas cun su podere cunservadore chi tenet interessu a firmare su cambiamentu. Pro fàghere carchi esempru: pensamus a su chi est capitende in su campu de s’energia cun su business de sas rinnovàbiles; pro su chi pertocat s’eòlicu, a su 2012 dae s’ìsula nostra sas multinatzionales si che leant in totu 475 miliones de éuros a s’annu. Una suma gasi manna, gestida dae nois, nos diat permìtere de minimare meda sos costos de sas tarifas energèticas ma puru de tènnere risorsas netzessàrias pro interventos in àteros campos de importu dae s’istrutzione a sos trasportos e gasi sighende. Pro custu campu de s’energia comente pro àteros, est acraradu chi b’est una fura sighida a dannu de sas comunidades locales (sa cosa est galu prus grave si si pensat a su dannu chi si faghet a s’ambiente). Su guvernu soberanu nou de sa Sardigna at a dèvere fàghere leges de soberania bera e partzire in partes aguales sas richesas pro fàghere a manera chi totus potzant godire de sos benes de totus (materiales e immateriales), movende dae sos bisonzos de sa comunidade.
– Cales nodos tocat de isòrbere pro chi sa Sardigna arribet a s’indipendéntzia? Ite dades a sos sardos?
Tocat chi sa zente iscat chi s’indipendéntzia no est ebbia s’ideale de chie lu promovet ma est su de lòmpere a unu mezoru de sa cunditzione atuale de vida. Gasi etotu, a s’imbesse de sos contràrios a s’indipendéntzia, credimus chi non si devat semper mustrare sa sustenibilidade econòmica ebbia. Craru chi: cale si siat grupu sotziale, mannu o minore lassadu dae sesi a detzìdere agatat e isvilupat sas formas prus adatas pro garantire su benèssere de chie nde faghet parte. Nemos tenet nudda de ite nàrrere subra sa soberania polìtica de istados comente Italia, Ispagna e Grecia, mancari dae tempus ant mustradu de no èssere a s’artesa de chitare su dépidu pùblicu.
– Ite idea tenides de s’Europa? E in cale manera diazis tratare cun sas natziones africanas chi s’acarant a su Mediterràneu?
Su progetu de un’Europa aunida paret destinadu a fallire ca sunt mancados sos printzìpios de solidariedade e collaboratzione chi fiant sas fundamentas. Sa polìtica europea non tenet soberania ca est suta de protzessos detzisionales chi benint dae poderes polìticos de aterue. Oe binchent egoismos e natzionalismos acumpanzados dae sa paga fide, chi est creschende in sos tzitadinos rispetu a s’istitutzione europea, no essende issa a s’artesa de bìdere sas crisis congiunturales e de firmare su disacatu sotziale. Pro custu una prospetiva mediterrànea est prus adata a sa Sardigna proite si diat pompiare a sas natziones a curztu de su Maghreb, a economias noas chi sunt naschende e nois cun custas diamus a pòdere isvilupare raportos cummertziales e culturales. Posca sigomente semus unu ponte intre Europa e Africa diamus a pòdere tènnere sa possibilidade de leare parte a manera dereta a unu protzessu chi nos ponet a ómines de mesu intre mundos e culturas diversas.
– E sa limba sarda? Ite valore tenet pro bois in sa Sardigna indipendente de su benidore?
Pro unu pópulu sa limba est istrumentu de comunicatzione. A non la chèrrere batit a pèrdere pro semper sa capatzidade espressiva de sa manera de èssere (ca non totu si podet torrare o ridùere a s’italianu). In una sotziedade chi andat cara a sistemas omologantes e totalizantes, sas limbas de minoria comente sa nostra ant a èssere semper in perìgulu. Tocat de s’ativare a cada manera pro li dare cussa tzentralidade chi oe li mancat. Paisos Bascos e Catalogna sunt resurtados a torrare a impreare sas limbas issoro in sas universidades e in sos ufìtzios pùblicos. Devimus comintzare a bìnchere sa manera de pensare a sa revessa chi b’est in nois sardos, cussa chi Placido Cherchi mutit sa birgonza de nois etotu chi nos privat de pensare a su sardu comente a una limba a su paris de sas àteras e a s’artesa de afrontare cale si siat chistione.
– Chistionamus de traballu: a cales setores puntare? Cale ratza de de indùstria, de polìtica pro s’agricoltura e de turismu proponides?
In dae segus de s’allega traballu in Sardigna si sunt semper cuados sos interessos de ‘lobbies’ e grupos de podere chi ant impostu maneras de isvilupu dannosas pro sos territòrios nostros e sas culturas issoro; si partit dae su bisu de s’indùstria pro arribare a sa mala sorte de sas servitudes militare. Forsis diat èssere mezus a cambiare sa paràula traballu cun cussa de istare bene totus bida comente una manera pro sas pessones a si mezorare in armonia cun su logu inue istant. A dolu mannu custu cuntzetu est galu atesu meda dae su de èssere praticadu. Pro esempru, pro su chi pertocat sos benes alimentares, nois importamus s’85% de su chi nos bisonzat, custa non paret una cosa possìbile mescamente si pensamus chi tenimus bonas cunditziones naturales e climàticas pro pòdere prodùere in manera sustenìbile. Sos caminos de leare faghent parte de sos issèperos polìticos de paisos meda, a un’ala prevedint s’isvilupu de filieras curtzas indiritzadas a sos consumos de benes locales, a s’àtera prevedint s’inserimentu in sos mercados globales chi sunt atentos a sos produtos de bona calidade. In unu sistema inue sa distributzione manna istabilit sas règulas, sas aziendas nostras a sa sola non bi la podent fàghere si no intervenit sa polìtica pro chircare de torrare a ecuilibrare sos raportos de fortza. Tocat de sighire a insistere pro chi s’Unione Europea, bida sa cunditzione nostra de insularidade, nos cuntzedat unu regime de fiscalidade agevolada comente l’at dadu a àteras ìsulas. In custa manera sas aziendas sardas podent èssere semper prus cumpetitivas e su mercadu internu podet torrare a partire. Pro su chi pertocat su turismu devimus lassare a un’ala s’idea chi custu a sa sola potzat èssere su motore econòmicu de s’ìsula. S’arriscat de sighire un àteru modellu monoculturale, pensende chi custu andet semper e bene. Inoghe puru tocat a bìdere bene sas cosas: incumentzare a bìdere su turista comente unu de su logu (mancari pro pagu tempus) chi tenet ite fàghere cun sa comunidade. Un’ùrtima cosa e de importu prus mannu: sa promotzione culturale, bida comente sa capatzidade de sa polìtica de fàghere crèschere s’intelligéntzia de sa zente. Sas istitutziones nostras, e in antis de totu sas universidades, si devent abèrrere de prus a su mundu, colende.nche sos lìmites de su sistema culturale italianu, chirchende de istabilire cuntatos e ligàmenes internatzionales chi permitant s’iscàmbiu de ischires e esperiéntzias. Sa cultura tenet bisonzu de torrare a nàschere onni die, arrichende.si de totus sas diferentes identidades chi nos interessant, a manera chi onniunu potzat crèschere e mezorare seberende su caminu suo in libertade.
