giuseppebrotzuFut unu grandu scentziau Giuseppe Brotzu. Un’istudiosu chi iat essi meritau cunsideru prus mannu, po su contribbutu chi at donau a sa mexina cun is iscobertas suas. Chi difatis est citau in totu is  enciclopedias prus mannas de farmacologia de su mundu, medas bortas su nòmini sû mancu cumparit in is librus de istória de sa mexina italiana. Custu ghilarzesu nàsciu in su 1895, e mortu in Casteddu in su 1976, at connotu artus e bascius in sa vida sua.

 

Non feti in su campu de sa scéntzia, ma in cussu de sa polìtica puru. In prus de àiri iscobertu is ‘cefalosporinas’, una classi de antibióticus nous bogadas de su ‘cefalosporium’, Brotzu est istétiu presidenti de sa Regioni de su ’55 a su ’58, e sìndigu de Casteddu de su ’60 a su ’67. A issu est intregau su spidali prus mannu de Sardigna.

 

Agoa de airi pigau sa laurea in mexina de s’igiene – in Siena is u 1919 – Brotzu cumentzat tres annus a pusti a trabballai in s’universidadi de sa citadi toscana, in s’istitutu de igiene. De igui passat a Bologna, pustis a Modena. Erribbat a Casteddu in su ’34 e cinc’annus agoa est giai retori.

 

Sa pregunta chi ddu fait mannu, mancai sa sorti no est chi dd’assistat meda, est custa: comenti mai is casteddaius si morint prus pagu de tifu a sa stintina, cunfromas a is abitantis de is atras citadis italianas? S’arrispusta dd’erribbat una dî chi passillat in Su Sicu, sa parti de mari asuta de sa crésia de Bonària. Brotzu bit genti fendusì su bànniu in cussas abbas brutas: chentza peuna timoria. Tandu pigat campionis de abba, ddus portat a analizai, e iscoberrit – impari a s’allievu sû Antoni Spanedda – ca in s’abba c’est unu ‘cardulinu’ chi produsit unu princìpiu ativu bonu a cuntrastai is batérius de su tifu (gram-negativus).

 

Su fatu est ca tenit bisongiu de finantziamentus po is istùdius, ma su dinai ddi benit arrevudau. Brotzu s’est cumpromìtiu cun su fascismu e, passada sa gherra, sa comunidadi iscentìfica dd’at postu a un’ala. In su 1946 Brotzu trabballat cun s’Erlaas, s’istitutu po cumbati sa malària, e una dî donat una pariga de campionis de cefalosporium a un’oficiali inglesu chi est cun issu.

 

Custu ddus mandat in Inghilterra a un’atru iscentziau: Edward Abraham, biòlogu a Oxford e iscolanu de su prémiu nobel Alexander Fleming. Abraham brevetat s’iscoberta a nòmini sû e dda bendit a is domus farmacéuticas Glaxo e Ely Lilly, chi nd’otenint unu mari de dinai. Brotzu nudda.

 

Est beru ca, a pustis, sa scoberta dd’est stétia arreconnota. Est beru puru chi in su 1971 s’universidadi de Oxford dd’at donau sa laurea honoris causa e chi Brotzu benit candidau a su Nobel, ma su chi fait feli est ca, po curpa de is manixus, sa fama sua no est mai diventada manna po su chi ddi spetaiat. Po cussu, donnia borta chi fait, tocat a arregodai sa figura de cust’ómini chi, mancai cun pagu agràtzias, at postu una perda manna po ndi pesai s’edificiu de sa scéntzia.