In gara 111

Ardauli 1992

 

 

 

 

 

 

 

 

Custu est su segundu tema de sa gara de Peppe Sozu cun Remundu Piras in Nèbida s’8 de’Ennarzu de su 1978. Sun sessanta otavas friscas chi custos duos campiones an improvisadu in-d-unu sero de ierru, duncas fora de istajone. Ma sa muta non fut a reposu, comente si cumproat a discansu. De custu tema -cantadu dae issos etotu- tenimus àteras incisiones, bellas ma diferentes: signu chi sos poetas de virtude cantan semper cosas noas e non repitin a cantone versos betzos comente sutzedit a sos metzanos. Cando an cantadu in Nébida, Peppe Sozu teniat 64 annos e Remundu Piras 72.

 

 

1. Sozu (1’33”)

Com’in bona armonia dia chèrrere

s’entusiasmu a non finire in zero.

Bos cunfesso ch’ancora non dispero

calchi pàgina noa de iscobèrrere:

s’annu giuditziàriu istasero

nos tocat como in Nébida de abbèrrere

da chi s’ora pretzisa inoghe iscocat

chi a cantare sa legge mi tocat.

 

 

2. Piras (1’03”)

Cheret narrer chi tue ses sa legge

e-i s’Itàlia est tota in s’isetu.

Tue chi ses sa legge nos protegge,

addritza a chie at calchi difetu:

Sa zente mesu tosta la curregge

e-i su ch’est tostu tòrralu ’eretu.

Po cantu chi sa legge t’ana dadu

ca a mie forilegge m’est tocadu.

 

 

3. Sozu (1’14”)

Cust’argumentu cheret aviadu,

si si podet in elegante istile.

S’ómine prima ’e fuste si est armadu

poi ’e ispada, pistola e fusile

ma sa legge su mundu at ordinadu,

iss’est ch’at fatu s’ómine civile

ca dogni cosa a sa lughe nde ’atit

e sa ribbellione la cumbatit.

 

 

4. Piras (1’00”)

Deo non chelzo manc’una corona,

dia cherrer sa legge cumpiaghet:

chelzo sa libbeltade in dogni zona,

esser a frenu mi nde dispiaghet.

Sa legge totu naran chi est bona,

m’a mie pagu ca non mi piaghet:

at esser bene fata dae su re

ma no est cosa ch’aggradit po me.

 

 

5. Sozu (1’09”)

Tento ’e interpretare sa manera

si possedimos totas sete donos

de cumprender sos giustos arrejonos

e sentza esploder che bulveriera.

Chelzo sa libbertade po sos bonos

e totu sos ribbelles a galera:

su forilegge est su pius metzanu

chi est contra a su consórtziu umanu.

 

 

6. Piras (59”)

Bastet chi tue naras de gasie

chi deo, nachi, so ànima crua.

Ma sa legge l’as fata a mente tua,

sa legge chi cumbenit sempre a tie.

Deo ando ando a su buscu, leo fua

ca non l’as fata a cumbenner a mie.

Deo de sas legges tuas non mi fido

e si non mi cumbenit non ti ubbido.

 

 

7. Sozu (

Poite non ti faghet piaghere

cun megus ingaggende unu conflitu?

…………………………………….

…………………………………….

…………………………………….

……..………..acampare unu diritu

A da chi sa rejone s’ispiegat

su diritu sa legge non li negat.

 

 

8. Piras (54”)

Sas legges las at fatas su cumplotu

chi chèrene sos mengos dominare

e sos chi non an dente a mossigare,

ca sun umìles, mente ponen totu.

Ma deo benes non nd’apo connotu,

tenzo puru diritu e mandigare:

comente poto ja mi nde procuro,

a da chi non nde tenzo mi nde furo.

 

 

9. Sozu (1’03”)

L’isco ch’as su diritu ’e mandigare

ma no a mandigare a prepoténtzia,

ca, si est gai, isbaglias in parténtzia

unu sìmile tou a isfrutare.

Si isco chi non podes tribagliare

non ti poto negare un’assisténtzia:

si no as terra, ne prata e ne ràmine

ja non nde lasso morrer de su fàmine.

 

 

10. Piras (52”)

M’as a narrer: assisténtzia ti ofelzo,

ma ses ipòcrita e pagu ti creo.

Deo, non mi nde das, e mi lu leo,

sa ’uca po cascare non li abbelzo:

lemùsinas da nemos non nde chelzo,

su chi bisonzat mi lu busco deo.

Tantu ’e limùsina non nde chelzo ischire:

mezus furende chi no a pedire.

 

 

11. Sozu (57”)

Poite cheres fagher su ladrone

si t’avilis de péssima manera?

Calchi die ti ponen in presone

e che finis sos ossos in galera.

Non podes àere una pensione

che chie at tribagliadu in miniera:

da ch’a fiancu de-i cussos bi sese

dinari nde retiras ogni mese.

 

 

12. Piras (46”)

E po mi dare una pensione

mi ch’intro suta terra po guai,

mi ponzo volontàriu in presone

e-i sa vida che la tiro gai?

Bi nd’at chi non an tribagliadu mai

e li dan fintzas unu milione

ma deo sa giustitzia l’afusco:

da chi non mi nde dades mi nde busco

 

 

13. Sozu (57”)

Ite nde cheres bogare, mi nara,

dae dogni atzione pagu bella

ca si passas ue est sa sentinella

cun sas botas ti ponen in sa bara.

Arruinas sa tua parentella,

li pones una massa ’e terra in cara:

as a issos e tue umiliadu,

nàrami: ite profitu nde as bogadu?

 

 

14. Piras (40”)

Si una balla m’intrat in s’ischina

fino sa peniténtzia coitende

e non vivo che béstia caschende

isetende sa gràtzia divina

ca po morrer che batu in sa chijina

mezus morrer a balla bandidende.

A su mancu balente uso terrore

e m’este finamentas un’onore.

 

 

15. Sozu (57”)

Ma póneti in sa ’uca unu sizillu

e a sa legge giusta mente pone:

non t’armes de pistola o de istillu

sentza rejone po ti fagher rejone.

In legge unu piatu ’e minestrone

ti lu podes papare trancuillu

e ti drommis cuntentu e fortunadu

e non papende peta e giagaradu.

 

 

16. Piras (58”)

Su minestrone no est cosa bella:

dêt esser bonu, ma est minestrone.

A mie aggradat sa peta ’e ’itella

in s’ischinale, cota in s’ispidone:

sa peta de crabitu e de anzone,

cussa est druche che-i sa caramella.

E deo ja nde busco dae totue:

su minestrone papadilu tue.

 

 

17. Sozu (1’05”)

Sa legge jara est in dogni orizonte

ca at subra su biancu su nieddu:

no agatat ostàculos de fronte

ne in Roma e nemmancu in Casteddu.

E si crabitu cheres e polcheddu

bisonzu chi bi andes a su monte

pastorighende sas crabas e sues

però tue s’anzenu lu distrues.

 

 

18. Piras (44”)

Deo no apo, no, pastorigadu:

a murgher robba mi paret guai.

Passo una die goi e una gai

no apo mai in vida deunadu:

peta bi nd’at pesada in su malcadu

ma a inie non be-i ando mai.

Sa peta ’e cussa no est cosa mea

poit’apo odiadu s’istadea

 

 

19. Sozu (58”)

Non at sabore cussa peta in buca:

da chi la furas mala est, crua e cota.

Non ti che cheret bintrare in sa tzuca

chi Giulianu at példidu in sa lota:

a da chi trobeìdu lu at Pisciota

l’intregat a su capitanu Luca

ca bos ponimos taglione e dinari

e tando bos bochides pari-pari.

 

 

20. Piras (42”)

Tue mi cheres chi molza in presone

e naras: “Como la frimmas sa fua”.

Ja l’isco chi m’as postu su taglione

nende chi deo so ànima crua:

ja sunu soddos de sa natzione,

non mi l’as postu da busciaca tua.

L’asa postu e mi naras: “Frimma igue”,

ma su taglione lu cherias tue.

 

 

21. Sozu (1’00”)

Deo poto disponner su taglione,

bogo ’inari a dogni eveniéntzia

po torrare su toltu a s’istradone,

cumbater su chi at tanta prepoténtzia

ca apo ’inari a dispositzione

po isconfigger sa delicuéntzia.

E-i sas cascias de s’Istadu abbelzo,

impito su ’inari cando chelzo.

 

 

22. Piras (44”)

Intrat su sórighe in su sorigalzu,

sa legge tando est cantende vitória.

Li narat: “Como ti finit sa bória

ca ses intro sas maglias de s’atalzu”.

M’a presse, da chi torrat s’isteralzu,

lu ponet in libbeltade provisória.

Tando su forilegge sempre jogat:

duos che l’intran, unu nde lu ’ogat.

 

 

23. Sozu (1’03”)

Prit’andas a furare ’acas e giuos

ca ’ochis finas sos boes domados?

Ite nd’as a bogare a sos concluos

de sos dinaris male acumulados?

Su chi furas a sos amigos tuos

dare lu deves a sos avocados

ca, nachi, a ti difender t’an istima

e ses ispiantadu pius de prima.

 

 

24. Piras (50”)

Como sos batos tuos sun chietos

e tenen solu sórighes minores:

non an amigos e ne difensores

e bistan a los tenner mansuetos.

Ma sos sórighes mannos sun protetos

e an amigos e apoggiadores.

Los tìmene coment’e-i sos tronos,

fina sas legges naran chi sun bonos.

 

 

25. Sozu (57”)

Ma sa legge po totu est eguale

manc’una ratza nde at discriminadu.

Bid’as sos ferros a calchi avocadu,

est suta su giudìtziu penale,

e asa ’idu calchi deputadu

finire in-d-una corte martziale.

Da chi sa legge a issos dat assaltu

apicados nd’as bidu a pês in altu.

 

 

26. Piras (53”)

Ma abbaidade sos sórighes mannos:

mai sos batos unu non nde an tentu.

An furadu, an raspadu e fatu dannos

e nd’an buscadu in dogni mamentu.

E no bi nd’at paritzos chi set’annos

li sun faghinde su dibbatimentu?

Poi nd’amos in Itàlia connotu

e naras: “Sa legge ugual’est po totu”.

 

 

27. Sozu (58”)

Però tue non l’as cumpresa ancora

ch’est dogni magistradu intelligente.

S’avocadu faeddat frecuente

chilchende raju ’e lughe in s’aurora

ca po impresonare un’innotzente

mezus deghe imputados resten fora.

Esaminende cun pretzisione

po cussu dat sa legge atentzione.

 

 

28. Piras (39”)

Mi’, no est po ti fagher un’afrontu

ma ’oltas meda ses inoportunu.

Sos magistrados intelligentes sunu

ma deo puru non so tantu tontu

proit’issos si faghen unu contu

e deo mi nde fato un’aterunu.

Bae chi a sa bona non los leo:

unu nde faghen issos, unu deo.

 

 

29. Sozu (58”)

Però tue rejone no as mai

si t’iscglias in sos cumbatimentos.

Si sa legge bos rendet discuntentos

bi est sa legge ’e s’Eternu Babbai:

impara ’ene sos cumandamentos

ch’at iscritu Mosè in su Sinai,

sos primos de su Testamentu Nou:

gai rispetas su sìmile tou.

 

 

30. Piras (42”)

In sos cumandamentos non be-i creo

ne de terra e ne de religione.

Sa rejone ja mi la fato deo:

tue toltu mi das, apo rejone.

Sa die chi ti fidas ti che leo

e ti fato pagare su taglione

ca ti trobeo e naro: “Frimma igue”

e invece ’e pagar’eo pagas tue.

 

 

31. Sozu (58”)

A mie paret una cosa istrana,

mezus onestu aeres trabagliadu.

Si fune longa sa legge ti at dadu,

ja ti trobeit cando non nde as gana.

Ammentatinde it’est ch’at capitadu

a sa banda ’e sos sardos in Toscana:

da su ’inari, mascios e femìnas

chi bi nd’at in presone tres dozinas.

 

 

32. Piras (47”)

Cussos sun unu pagu ’e concas macas:

forsi sun innotzentes, ti cunfesso.

Chilcades sos chi sunu in sas barracas

ma deo in logos altos sempre messo

tantu oe in presone mi che tzacas

e-i s’àteru die mi chi ’esso.

E tando, si mi ’enis, ti percosso

prite t’isparo da ’enuju in giosso.

 

 

33. Sozu (1’00”)

Prite cussas bideas ti las pones?

Làssam’istare s’idea maligna.

A ubbidire a sa legge t’impigna

ca calchi die sas pinnas bi pones.

Pensa chi chentuvintisete miliones

unu che fit ispedinde in Saldigna

però in Alessandria, ite dilgrascia,

movìndela isfundada si est sa cascia.

 

 

34. Piras (56”)

(Beh) Cussu la podet àere isbagliada,

sa legge narat: est giustu chi paghet.

Ma su ’inari a dognunu piaghet

prite sa calamida issu ada:

deo ispero cussu si rifaghet

tantu sa festa ja non ch’est passada.

Chie nd’ischit si a su rue-rue

su ch’an leadu a issu pagas tue.

 

 

35. Sozu (1’08”)

Nois tenimos ómines adatos

ch’a bos sighire imparadu an s’arte.

Da chi ponides sa legge in disparte

diventades crudeles e ingratos:

bois girades a totu sos latos

ma b’est sa politzia in dogni parte.

E cando in festa sezis calchi sera

su pê ponides in sa matzonera.

 

 

36. Piras (52”)

Nois bessimos a de note a cheddas

e semus fina bene organizados:

dutores, ricos meda e magistrados

ti naro chi sun totu a tremuleddas.

Sos forilegges sunu ammaestrados

che nd’amos finamentas in munneddas.

Faghes bene s’a riparu ti pones

mancari chi non giutan pantalones.

 

 

37. Sozu (1’03”)

Chelzo chi de sas legges ti nd’ammentes

e non sigas a ponner pena in ballu.

A sa presone bi as fatu su gallu

bos fuides da tzeltos ambientes

ma como da sas lastras de cristallu

bos los faghimos bider sos parentes

ca poninde sa legge est s’energia

e faeddas in citòfono ebbia.

 

 

38. Piras (

…………………………………………………

……………………………………….timimos

ca mandigamos solu e non rendimos,

nois papamos da palas de totu.

Su die chi ti fidas nos ch’’essimos

antzis ja nos ch’’essimos a fiotu.

A tie in minoràntzia reduin:

unu che nd’intrat, chentu si che fuin.

 

 

39. Sozu (55”)

Inoghe sezis mesu fortunados

ma fin’a cantu sighit cussa sorte?

Ammenta chi sa martziale corte

de fizos no nd’at mai ismentigados

e de sa terra, in vàrios istados

esistit puru sa pena ’e morte.

Inoghe cun s’ergàstulu ja bragas

però sa pedde cun sa pedde pagas.

 

 

40. Piras (42”)

Deo sa legge non so rispetende

però sos magistrados non mi jogan

puite mi giudican tremulende

e cun iscujas a boltas s’isfogan.

A da chi bi nd’at unu bandidende

tando, fin’inculpadu, mi nde ’ogan.

E de sa libbertade arrivat s’ora

ca timen su collega ch’apo fora.

 

 

41. Sozu (42”)

Però non podes contare vitória:

cuss’est de s’avocadu su ’alanzu.

Da chi nd’’essis t’allegrat sa memória

e organizas sùbbitu unu pranzu.

Ti dan sa libbertade provvisória

s’est chi poden becare su cumpanzu.

E chito o taldu ja arrivat sa die

e tando faghes sos contos inie.

 

 

42. Piras (42”)

Deo a sa giustiscia so vicinu,

connosco totucantu s’ambiente:

mancari sia unu delincuente

un’avocadu tenzo po padrinu

e unu magistradu mi est bighinu,

imparentadu m’est su presidente.

Non bi lu so in pena e disafios

ca totucantos sun amigos mios.

 

 

43. Sozu (58”)

Però calchi padrinu l’as ofesu

cun sos apoggios de ogni manera.

A da chi su fizolu no an presu

ca sa giustiscia est àbbile e lezera,

su padrinu avocadu nuoresu

s’at fatu ùndighi meses de galera.

In-d-una cella isoladu e solu

e pagadu at po palte ’e su fizolu.

 

 

44. Piras (43”)

Unu póberu furat una pudda

e lu cundennan chena esser reu:

deo che furo su masone intreu,

mi giudìcan e non mi faghen nudda

poite jurat un’amigu meu

e amicìtzia apo, custa o cudda.

Bastet chi deo mi la passo gai:

furende sempre e in presone mai.

 

 

45. Sozu (53”)

Deo una cosa ti naro a sa cua:

a da chi as commitidu unu reatu

non ti drommis cuntentu e sodisfatu

ca in su coro ti premet sa bua

e tenes sa giustiscia sempre fatu

comente jughes fatu s’umbra tua.

A bistare che tue non cumbenit

ca dogni chera a su fogu ’enit.

 

 

46. Piras (50”)

Dogni chera non benit a sa manu

de su fogu, po tenner cun afannos.

S’andas a Santu Gosamu Domianu

b’at chera chi b’est pius de chent’annos

e sempre gai l’an connota sos mannos

e mai l’an brujada, casu istranu.

Gai so deo chi be-i resesso

chi fato sempre male e sempre nd’’esso.

 

 

47. Sozu (57”)

A da chi unu mistériu m’isvelas

ue an tantos miràculos conclusu:

bancas e baltzos dae suta a susu,

nd’ana pienu paretes e telas.

Ma a da chi in cheja non b’istat piusu

l’iscazan e la faghen a candelas

ch’atzenden a sos santos note e die:

ateretantu sutzedit a tie.

 

 

48. Piras (41”)

Ma ancora est a benner cussa die,

po como l’apo tenta e mi la leo.

A da chi mi che tzacan a inie

chi bistet male in presone non creo

ca sos chi ponen a tentare a mie

ja bistan pius male chi non deo.

Niunu chi mi tentat est seguru

ca ’oltas meda che lis fuo puru

 

 

49. Sozu (57”)

A sa legge non fetas un’isfida

si deo ’e la difender mi nde onoro.

Sa guàrdia a tie est de guida:

si ses bonu, ti tratan che-i s’oro.

Ma da chi finidu an su turnu insoro

bandan a domo a lìbbera uscida

e ti che torran s’àteru manzanu

ma tue s’ora aisetas invanu.

 

 

50. Piras (43”)

No, ch’est totue sa mala sementza:

deo solu in presone non mi acorro.

Si mi tenen a biscu o cun sa lentza

po unu pagu intr’’e sa tzella borro

però si mi mandades in licentza

est de seguru chi non be-i torro.

Tue mi ch’asa dévidu mandare,

a voglia chi isetes a torrare.

 

 

51. Sozu (57”)

Su re ’e su Supramonte ite ispaventu

faghiat sende in bestes de bandidu.

Ma mai sa giustìtzia l’at timidu,

sempre ingaggiadu at su cumbatimentu:

Nessi chimbe o ses boltas si est fuidu

però chimbe o ses boltas lu ana tentu.

Ca inie at signada sa dimora

e si si fuet bistat pagu in fora.

 

 

52. Piras (44”)

Primu ch’’essit da Santu Bastianu

e niunu l’at pótidu sighire

e da poi, po si costituire,

l’an mesu miliardu postu in manu.

Che l’intran torra e che l’intran invanu

prite torradu si ch’est a bessire

e ispero chi cussu bi resessit:

non bistat meda chi torra si ch’’essit.

 

 

53. Sozu (58”)

Ma a Onoratu ’e sos montes signore

l’at su piumbu meu fatu dannu.

A Padrigheddu apo postu in afannu,

Conz’at finidu totu su furore

e sos feroces Marras e Pintore

s’istória an finidu in Padru Mannu.

E tue si girende ses ancora

no ti contes chi bistes meda in fora.

 

 

54. Piras (56”)

Como sa legge tua est tota nulla

ca non as fortza e ne redentzione.

Franca Salerno, nachi, est in presone:

tenet camera cun letinu e culla,

su fizu allatat coment’e anzone,

cussa presone paret una brulla.

Dogni comodidade at a sa cua

chi non l’aiat mancu in domo sua.

 

 

55. Sozu (57”)

Fumende sigaretas e zigarros

non podet in su Corso ’essire a pizu,

nde at de saludare su disizu

sos collegas ardidos e bizarros.

Li cantat s’anninnia a cussu fizu

intro sas cellas de ’Adu ’e Carros.

Ma ammentatinde: su puzone in gàbbia

non cantat d’allegria ma de ràbbia.

 

 

56. Piras (40”)

Unu picione dês ingabbiare

ca este miserinu e afliggidu

però sa legge solit apoggiare

a su fieru e astutu indevidu.

S’àbbile non si podet catziare

e de la caturare est proibbidu

ca sa legge ja paltit cun ingannos:

lassat lìbberos sos puzones mannos.

 

 

57. Sozu (50”)

Si ses in chilca ’e ti fagher piatza

in aterue, Remundu, ti pone.

Fit fin’a deris cussu unu puzone

chi ’ochian sos ómines in catza.

Como sa legge protegget sa ratza

ca cussa ratza est in estintzione.

E trancuillos sos ộs si los ciochin:

prite non chelzo deo non la ’ochin.

 

 

58. Piras (51”)

Tue la faghes male e-d-est guai

chi ’ochis s’alipedde e-i sa tonca.

Sos puzones chi sun de ispelonca

cussos non los proteggis che babbai

però su diciu antigu narat gai

chi su pische ja pudit dae conca.

E gai sa pudéscia registran

innanti-innanti in cuddos ch’amministran.

 

 

59. Sozu (54”)

Prima ’e nde fagher sa conclusione

deo ti naro un’iscena atuale:

sa legge podet fagher solu male

a da chi faghet male una persone.

In Catanzaro a unu generale

l’apiopan un’annu ’e presone

po su chi negat o chi non s’ammentat

o si sa legge ’e imbrogliare tentat.

 

 

60. Piras (40”)

L’ana dadu apena-apena un’annu

e a sa pena cundetzionale.

E-i cussu aiat fatu tropu male

però ca fiat unu cane mannu

no est severu su códice penale

mancari aerat fatu tropu dannu.

E s’a issu l’as fatu oe in die

poite gai non tratas a mie?