SANDRO2Musicista e cicadori étnicu, cumponidori e diretori artìsticu de s’assótziu musicali-culturali Iskeliu. In is cuncertus acùsticus sûs, Sandru Fresi sa mùsica étnica dda fait bivi: aberu, imperendu siat istrumentus sardus: benas, launeddas, cetera corso-gadduresa, tumborrus de Gavoi, cungénnius arcàicus de sa Cida Santa, ordìnnius fónicus chi presentat in iscolas, ateliers, cunferéntzias, laboratórius e stages de etnomusicologia (in s’universidadi de Corte, Parigi, Grenoble, Amsterdam); che de atras àrias: ghironda, llaud cadelanu, gaita, cialambelle, bouzuki… Acabbau s’ùrtimu trabballu sû: Elmusura, Sandru nos contat calencuna cosa de sei.

 

 

Comenti nascit sa passioni po sa mùsica e comenti cumentzas sa carriera?

 

Est sa mùsica chi cicat a tui. S’interessanti est chi t’agatit, mancai piciocheddu, in-d-un’oratóriu, ananti ’e un’òrganu Farfisa. Creu chi siat sucédiu aici, prus o mancu a totu is piciocheddus póburus de sa generatzioni mia; banda anca imparai a sonai un’istrumentu no ddui ndi fut e is letzionis privadas de pianu fuant tropu caras. Duncas, cun amighixeddus, iaus formau unu ‘cumplessu’. S’esórdiu? A su tiatru de su Cramu, in su tréulu de su Carrasciali tempiesu.

 

Cali is pasadas fundamentalis de s’evolutzioni tua?

 

Pustis de s’òrganu Hammond, in is primus annus otanta ap’iscobertu su campionadori digitali, chi m’at permìtiu de sondai e imperai su sonu de is istrumentus traditzionalis. Creu de àiri campionau totu s’istrumentàriu sardu, pustis de dd’air’istudiau po tempus meda. S’istùdiu e s’imperu feti de istrumentus acùsticus, de àrias diferentis puru, est istétiu su passàgiu agoa.

 

Cali est sa dimensioni musicali tua de oi?

 

Apu fundau unu grupu: Iskeliu, e tèngiu unu set de istrumentus acùsticus particularis, coment’’e sa ghironda e s’organetu medievali, chi produsint sonus chi s’acapiant beni cun is ghitarras o cun su llaud cadelanu, cun tumborrus de peddi ’e craba de Bortigali e finas cun su violoncellu o cun sa viola. Mi praxint is testus de is pastoris-rimadoris in logudoresu e gadduresu, ma finas is villancico cadelanus o is ninnas nannas corsas. E non po unu gustu retrò; costoint stiddius de bellesa. E alluint s’ispiratzioni.

 

Nos chistionas de is trabballus chi as marcau?

 

S’album de esórdiu est Iskeliu (1997), chi a sa circa cun is samplers unit su sonu de istrumentus traditzionalis. Tenit sa prefatzioni de Fabrìtziu de André. Est unu discu chi girat in internet (caru che fogu), ca est foras produsioni. Speradifoli (2001) contat is milli e milli imàginis de s’habitat spérdiu de is statzus gadduresus; boxis melodiosas e antigas de pastoris e massàias, acumpangiadas e cumentadas de is mùsicas mias, chena mai si sovraponni a is ritmus de is contus. In su 2003 lompit Zivula, chi contat sa vocalidadi criativa e is istrumentus ‘a ventu’ de sa Sardìnnia e de sa Córsica, un’album acólliu beni de s’imprenta specializada, mancai no apat tentu distributzioni natzionali. Folas de Anglona (2005) intrat in s’oralidadi de sa civiltadi agropastorali anglonesa, e is cumentus musicalis cosint s’ordiu de is boxis. Po ùrtimu Elmusura, chi in allegas sardas-ispànicas bolit nai bellesa. Unu discu apenas acabbau, euba apu postu impénniu e energia meda. Spiritualidadi, finas ’e laica, e bellesa movint cust’album, chi contat sa preséntzia de sa cantanti ispanniola Rosa Temprano, de sa siciliana Shirin Demma e de Pàula Giua, boxi istórica de Iskeliu. Po sa crónaca: sonu masterizau a su Nautilus de Milanu, gràfica eleganti de Silvériu Forteleoni, e prefatzioni de Pàulu Fresu. S’album est distribuiu de Tronos.

 

Eita bolit nai a rispetai sa traditzioni, connotu chi tui mudas in modernidadi?

 
Gustav Mahaler naraiat chi sa traditzioni est a costoiri unu fogu, no a adorai su cinisu. Connotu e modernidadi, po mei, tenint trèminis non segurus. Ma no aici pagu segurus de mi fai cunfundi sa circa de is madrixis e su disillu de innovatzioni cun operatzionis cumercialis piedosas.

 

E chini funt is musicistas chi t’acumpangiant, calis is caraterìsticas insoru?

 

Apu tentu sa sorti ’ona de tenni collaboradoris ecellentis de sempri. A cumentzai de Pàula Giua, s’intèrpreti ispirada de totu is discus chi apu fatu. Agoa c’est Alessandru Deiana, cuncertista mannu de ghitarra clàssica, chi sonat cun nosu finas ’e su llaud e sa cetera corsa. Tore Mannu, sa màchina ’e su tempus, sonat su tumborru de Gavoi e de Bortigali coment’’e su cajon peruvianu e s’udu africanu. Lorentzu Sabattini tenit unu de is sonus prus bellus de basciu fetless. Fàbiu de Leonardis, violoncellu, est maistu de mùsica de camera a su Conservatóriu de Tàtari. S’istrumentu sû est una cumponenti pretziosa de su sonu miu. Funt medas bortas presentis in trabballus e cuncertus mius: su ghitarrista liutista Giagu Spano, su sonadori de launeddas e sulitus nativus Pepi Orrù, su percussionista Andrea Lubino e sa contrabassista cubana Yanara Reyes Mc Donald.

 

De ita nascint is cantzonis tuas?

 
Deu non seu un’autori de cantzonis, solumancu no in sa forma de sa cantzoni. Deu seu portau po sa mùsica istrumentali. Mi praxit etotu a trabballai cun is fueddus, a cicai unu sonu chi ddis fatzat carìtzias e una melodia chi traessit is abissus de su tempus po s’amostai arcàica e contemporanea totu in-d-unu. Narant chi dónnia tantis custa maia arrennesciat!

 

A ita ses trabballendu imoi?

 

A is mùsicas originalis po unas cantu clip chi contant, po mesu de pinturas, microstórias de su continenti sardu.