tristaniaDae sa Barbagia a sa Norvegia est unu bellu brincu. Si poi si bi annat pro cantare in-d-una band famada che-i sos Tristania, sa cosa est manna abberu. Mariangela Demurtas, vitzichesa, leva de su 1981, una laurea in limbas e unu ‘talentu’ musicale mannu, in sas fritas terras de su nord at vatutu unu pacu de calore mediterraneu, ’initu in-d-unu discu: Rubicon (agustu 2010, Napalm Records) meta diferente dae sos ateros travaglios de sos Tristania, canno bi cantaiat su ‘sopranu’ Vibeke Stene. ’Ortza, agressivitate, e atzentos blues sono sas proprietates de Mariangela, chi chin sa ’oche sua at concuistatu sos coros de sos Tristania e de su pubblicu issoro. In totu su munnu: dae sos clubs minores a sos palcos mannos de sos atopos metal.

 

 

Salude Mariangela, còntanos comente as cumintzatu…

 

Apo àpitu semper sa passione pro sa mùsica e sa performance. Solu chi unu pacu pro su locu inube istaia, unu pacu pro sa mancantzia in custu campu de cussitzos in domo mea, no apo mai àpitu s’incoragiamentu a bi crèdere abberu, finas a canno, in su tempus de sos istùdios universitàrios, in Tàtari, apo cumintzatu a cantare chin-d-unu grupu meu.

 

Ite mùsica ’achiatzes?

 

’It una band blues, e bi apo isperimentatu. Aia paca cunfidéntzia chin sos istrumentos musicales. Su primu micròfono chi apo buscatu ’it de-i cuddos chi s’ausan pro bannire frùtora. Si m’abberiat unu munnu novu, intennia intro ’e mene sa passione ’orte pro su cantu, su bisontzu de pesare sa ’oche. A unu certu puntu apo pessatu: “Mi diat piàghere de cantare e sonare in da innantis de meta tzente, e chi sa tzente cantet sas catzones meas. Tocat de mi mòvere”.

 

E ite as fatu?

 

Apo postu a banna sos timores e, ’inita s’universitate, so annata a Milano. E b’apo provatu, ma in Itàlia non b’at locu pro sos chi non sono già connotos. No est una cosa bella meta, mesca canno ischis chi vales carchi cosa.

 

Jannas tancatas, duncas. Ma una bella die…

 

Una cumpantza mea de Casteddu mi mannat unu messàgiu, inuve mi narat: “Sos Tristania sono chircanne una cantante”. Jeo l’apo natu: “Abberu?” Issos aian una cantante chin-d-una ’oche lìrica, e jeo a narrer sa veritate no isco cantare gai e nemancu m’importat. Però apo pessatu: “Issos sono musicistas, an s’esperiéntzia e s’arte, e canno sos musicistas an s’arte e s’imbenin, carchi cosa bi naschit”. E tanno mi bi so apentata.

 

Comente?

 

Lis apo mannatu sa ‘demo’ ’ata chin su primu grupu. No m’ipo arreanne chi m’aeren cramatu. ’It in s’istiu de su 2007. Imbetze apo retzitu unu messagiu in su cellulare: “Ciao Mariangela, nos est piaghita sa ’oche tua e ti cherimus torrare a intenner. Si ti annat ti mannamus 4 catzones nostras. Potes ’acher su chi cheres cantànnebi supra”.

 

Bingo. E tue ite as fatu?

 

Lis apo natu deretu chi no ’achia sas cosas chi issos ’achian prima. E apo registratu s’interpretatzione mea, chin-d-una manera de cantu diferente dae s’issoro. Tanno m’an torratu a cramare, nannemi chi lis ’it piaghitu meta su travagliu e chi mi cherian ascurtare in Norvegia. So annata a inie, apo cantatu e a s’incumintzu sono istatos a sa muta. So ghirata a domo chene ischire nudda. Dopo pacu tempus m’an natu: “Ses chin nois”. E chene bi pessare meta mi nche so posta in Norvegia.

 

E inie, comente est annata?

 

Apo postu a un’ala totu sa barra vitzichesa a l’aer semper vinta. Mi so dévita adatare a sa cultura norvegesa. Issos sono meta diferentes dae nois: non si brian, no abbóchinan, no ’aeddan mai de sos àteros, non giùdican, dontzunu istat in tretos suos. E tanno so cambiata. Certu mi mancat sa Sardìgna, mi diat piàghere de istare annanne e torranne, e colare meta prus tempus in sa terra mea. Ca custu est travagliu che-i sos àteros, prima però deves cumintzare vene, pro ti poter mover comente cheres.

 

Pro cantu riguardat sa mùsica, comente sono issos?

 

Sono meta sérios e b’ischin fàchere. Buscan unu sacu de ajutos dae su guvernu. Sos artistas sono cussideratos vene, b’at iscolas, associatziones culturales, ocasiones, imbetze inoche sono cussideratos tzente chi no at gana de ’acher nudda. In Itàlia sa tzente no at prus un’ànima, timet a facher su chi abberu disizat, pro ’acher su chi isseperan sos àteros (famiglia, televisione, sotzietate).

 

Cale est s’identitate tua?

 

Jeo m’intenno barbaricina, e so meta abberta a sas àteras culturas. ’Entzo dae inoche e so sarda. Canno imbenis un’àtera realtate, deves aer carchi cosa de donare, si non tenes identitate non das nudda, sa tzente no imparat dae tene. Si tue imbetze as un’identitate chi ti dat su locu inuve ses nàschita e créschita, tanno potes ’acher unu cumparu.

 

Ischis su chi cheres…

 

Nois sardos amus unu caratere detzisu, jeo prus de totu. A s’incumintzu unu pacu timia, e custu m’at ajuatu a esser prus sensìbile e a mi connoscher mentzus in su chi cheria ’àchere. Como, ca isco su chi cheglio, so diventata prus forte. Meta ’achen sas cosas solu pro cumbénia issoro. Detziden su travagliu solu pro interessu, o dinari, ma no ’achen su chi intennene abberu. Jeo m’apo pessatu: “Custu no lu poto ’acher, ca ne dia prànghere pro totu sa vita”.

 

Ite provas a cantare dae innantis a totu cussa tzente?

 

No apo mai tìmitu, e prus tzente b’aiat e prus jeo godia. Canno so in su palcu no mi firmat nessune. M’irméntico si so ómine o ’émina, de uve so, su tempus… So in domo mea.

 

Inuve sono prus connotos sos Tristania?

 

In nord Europa e Sudamerica, ma fintzas in Usa. Pro cantu riguardat s’Europa: Germània, Olanda, Belgio, Polònia, Europa de s’est. Ma puru in Rùssia, Ucràina, Giappone. Sos cd nostros s’atzapan unu pacu in totue, fintzas in Austràlia.

 

Inuve bos chircan cantare?

 

Festival inuve b’abboian meta grupos de totu su munnu, ma fintzas in rassinnas prus minores comente grupu prus importante. Giramus sos clubs, ma jeo prefero sos palcos mannos, ca poto cùrrere e brincare.

 

Ite nde pessas de tene comente artista?

 

Jeo so prus una cantante blues chi non metal. Su blues at una vena prus malincònica, e tristura in sa melodia. Mi paret una cosa curiosa sa mistura tra custos generes.

 

Ite novas b’as pro s’imbeniente?

 

B’amus unu tour. E mi diat piàghere de ’acher unu “workshop” supra sa limba e sa mùsica, e fintzas collaboratziones, e carchi cosa in sardu puru. Pesso a una mùsica chi sonat totu nova, acumpantzata dae su piano, bassu, chiterra, sonos de sa natura. Contare contos tràgicos, iscurosos, chin sa ’oche meta vibrata, disisperata, isperimentanne… Cheglio rapresentare sa parte “dark” de sa Barbagia, e chin sa musica mea custu si potet fàchere. Su currutu, sas domos serratas, su dolore, totu custu est su chi cheglio trasmìtere chin su cantu. Nois b’amus unu munnu prus “dark” de su góticu, chi in Norvegia est prus una cosa artificiale. B’at carchi cosa de oscuru in sas cosas nostras. Cheglio picare carchi cosa dae sa traditzione sarda, pro bi lu pònnere in cussu ch’est s’istile meu, e in carchi manera custu lu so ’achenne chin sa sonoritate mediterrànea de sa ’oche mea. E mi diat piàghere de ’àchere unu discu in sardu, tzertu non chin sos Tristania, ca nois cantamus in inglesu.