Sos ocros in colore de mare si ch’istichin a segus de sas oceras indeoradas. Sun ocros ispibillos, de chie cricat de chistionare dande sensu no ebbia a sas allegas. Allegas chi seperat abbellu abbellu comente chi bozat fàghere a cumprèndere abberu su chi sos ocros e sas larvas suas naran. Li bisonzat tempus po tèssere su pensamentu suo craru e galanu. E fintzas po pipare, cada tantu, comente chi l’arrechedat de abbarrare a sa muda unu tretu po sighire in s’arresonamentu chi at comintzadu. Sa semplicidade de sas paràulas e s’ingenuidade de s’istudiosu chi s’acustiat a una cosa chi galu nisciunu at ischidu espricare. Sa passéntzia de una pessone chi ischit chi arrechedet tempus po arribbare a connòschere su segretu de sas cosas. E su risu de chie at iscobiau custu segretu cun su disizu mannu de l’arregalare a sos àteros. Est custu su naturale de su professore Georg Maag chi apo pótidu cumprèndere chistionande cun issu po custa intervista, su 15 de su mese de Nadale in s’Universidade de Stoccarda inue trabballat comente diretore de su dipartimentu de literaduras romanzas.

 

Iscriiat Garcia Lorca:

 

S’agatan ànimas chi tenen istellas prunetinas,

manzanos chi perden su fiore cun sas fozas de su tempus,

e innotzentes ungrones

chi mantenen unu múschiu antigu de disizu e de bísu.

 

-S’annu passadu Vostè at retzidu unu riconnoschimentu dae su Premio Ozieri comente pessone chi s’est distinta de prus po fàghere connòschere sa Sardigna foras de s’Itàlia. La fit isetende custa reconnoschentzia?

Deo non mi lu fia isetrnde abberu, custu prémiu. Po mene est istétiu unu dovere a permítere s’imparu de sa limba e de sa cultura sarda e fintzas a ammaniare s’aparitzu de chirca Sardínnia in s’universidade de Stocccarda.

 

-Ma puite po Vostè fit unu dovere? Custa universidade est sa sola, foras de s’ísula nostra, chi dat a sos dischentes sa possibilidade de s’acostiare a sa limba e a sa cultura sarda.

Mi paret giustu chi chie istudiat s’italianu, chie est interessadu a connòschere menzus  s’Itàlia depet tènnere in mente totu sas particularidades de custa terra e in custas particularidades est de pònnere in contu fintzas sa Sardigna, comente terra cun-d-una limba sua. Sos iscritos de Max Leopold Wagner m’an fatu cumbínchere chi su sardu est una limba autónoma.

 

-Aiat giai intesu chistionare de su Premio Ozieri?

Non l’aio intesu lumenare mai. Però connoschio sos guefos de Uthieri: nd’apo letu in  su libru, ambientadu in Sardigna, de una iscritora de Torino amiga mea.

 

-E cando est andadu a Uthieri los at tastados, custos durches?

E mi sun aggradados meda!!!

 

-Fit sa prima borta chi beniat a Sardigna? E ite l’at fatu meraviza?

Deo so andadu sa prima borta a Sardigna po retirare custu prémiu e bi soe abbarradu bator dies. Ma non mi che bolio torrare a mòere. Apo fintzas pensadu de non torrare prus a Germània! Mi pariat comente chi esseret in-d-una família e no apo patidu sentimentos de mancantzia de sa terra mea. Mancu una borta m’est partu de èssere istranzu in cussa terra: mi pariat de èssere fizu de s’ísula. No est fàcile a contare su chi m’at ispantadu. Mi soe agatadu in mesu a una chistione nàschida in su mentres de sa manifestatzione intra Tanda e Soru. Custa chistione m’at unu pagu fatu meraviza.

 

-Ello proite?

 Credio chi in Sardigna bi fit unu pensamentu ebbia, uguale po totus, de su sardu e mascamente unu disizu de dare a sa limba sa valura chi l’ispetat. Ma custu cuntrastu m’at fatu cumprèndere chi unu pensamentu comunu no at a arribbare gasi a lestru inoghe. E apo ischidu chi Soru at fintzas postu a trabballare una cummissione chi siat a gradu de seperare una limba chi sa Regione possat manizare cun sos sardos chi disizan de comunicare in limba  cun sas amministratziones. Mi pariat chi sos passos fatos po permítere su mezoramentu de su sardu esseren meda de prus.

 

-E duncas?

Ma custa bisita est istétia de importu mannu po mene: apo cumpresu chi a sos Sardos lis aggradat meda a poetare. E po more de custu donu sa Sardigna si distinghet dae àteros logos: in àteros istados unu chi resessit a poetare lu mutin géniu. In Sardigna sos ómines sunt nàschidos e créschidos impare a sa poesia. Sa capatzidade de poetare, comente cussa de fàghere música, in custa terra appartenet a su naturale de sa zente.

 

-Àteros ispantos?   

B’est galu un’àtera cosa chi m’at ispantadu, in custa permanéntzia in Sardigna. Soe andadu a bíere su museo archeológicu de Uthieri. In custu logu apo iscobertu chi sa protostória de sa Sardigna est de importu mannu, prus de su chi si pensat! E mi soe finzas ispantadu de ischire chi medas notíssias de custa banda de istória sarda sunt arribadas dae Berlino gràtzias a una esposidura fatta in su 1980: ”Kunst und Kultur Sardiniens vom Neolithikum bis Ende der Nuraghenzeit“ (”S’arte e sa cultura sarda dae su neolíticu a sa cruncuida de s’edade nuràgica”). Medas commentos a sas óperas postas in esposidura sun tradutziones pigadas dae su catàlogo de sa mostra de Berlino cuncordau dae Atzeni. Però cherzo nàrrere chi nois in Germania – e non nois ebbia – tenimos pagas possibilidades de agollire novas de s’istória e fintzas de sa limba sarda. E su disizu nostru est a connòschere galu e de prus de custa terra.

 

-Comente est comintzadu custu prozetu de sa limba sarda? Puite at chérfidu dare una possibilidade a sa limba sarda?

Est comintzadu totu in su 1998. Est istétiu Giovanni Masala a mi presentare su prozetu. A sas primas fiat una casta de sperimentadura, ma est partu craru deretu chi su séperu fatu fiat giustu: sos dischentes an cumpresu cantu podiat èssere de importu mannu a connòschere sa limba e sa cultura sarda. Non fiat unu letoradu ebbia. Giovanni Masala at trabballau dae deretu fintzas in chircas de interessamentu mannu chi an permítiu a s’universidade de Stoccarda de presentare po sa primu borta in limba tedesca su libru de Max Leopold Wagner ”Geschichte der sardischen Sprache“ (”La lingua sarda. Storia, spirito e forma”). A custa pubblicatzione nde sun sighidas àteras meda.

 

-Ma Vostè si l’aiat pensadu chi su cursu podiat èssere frecuentadu gasi meda comente est a dies de oe?

A su comíntzu fia malu a crèdere. Sos dischentes chi detzidin de istudiare italianística depen giai trabballare bastante cun totu sos àteros esàmenes. Po custu non credio chi aeren tentu su tempus de sighire fintzas custu cursu. Su méritu est totu de su letore chi at fatu a ischire a sos dischentes cantu sa limba e sa cultura sarda poden èssere ammajadoras. E poi est semper una parte manna de s’imparu de ”Cultura e Civiltà italiana“.

 

-A s’acabbu de s’arresonamentu Li bolio dimandare ite diat nàrrere o cunsizare Vostè a sos políticos sardos.

Innantis de totu, deo credo chi non si podet pensare ebbia de bèndere su folclore a sos turístas. Diat èssere bellu chi sas traditziones abbarren veras, cun s’originalidade insoro. A pustis lis dia ammentare, a sos políticos, de pigare prus a sa séria sa dimanda de s’Unione Europea, cussa de resèssere a mantènnere su plurilinguismu in Europa. Custu est istétiu detzisu dae su consizu de s’Europa e chie bolet arresonare cun cusséntzia de custa chistione depet comintzare dae sa limba sua. No est unu problema de s’identidade de sa Sardigna ebbia, ma de s’Europa intrea.

 

-Podet fàghere unu esémpiu?

In Alsazia sa limba tedesca non est istétia pigada in cunsideru po annos meda. Incue si depiat chistionare su frantzesu ebbia: chistionare custa limba boliat nàrrere a èssere modernos. A chie sighiat a allegare fintzas in alsatzianu l’imputaian de èssere antigu. Ma namos chi b’est istétiu unu cambiamentu in sa mentalidade de sa zente chi at batidu fintzas a su proponimentu de umperare s’alsatzianu in iscola no ebbia comente sa de duas limbas ma puru comente limba po imparare sas àteras disciplinas. Apo letu un’istúdiu chi m’at postu a arresonare, puite incue s’est iscobertu chi sos pitzinnos pompiavan a s’alsatzianu cun ocros differentes de sos de sos babbos insoro: custos pitzinnos tenian su disizu de imparare puru cuss’àtera limba.

 

-Ite nde resultat?

Bisonzat de ammentare semper chi sas differéntzias in Europa si connoschen menzus cun su médiu de sas limbas. E innantis de mi pònnere a connòschere sas àteras limbas e culturas deo depo connòschere cussas inube deo soe nàschidu e créschidu. A mimi mi bisonzat una identidade mea. Sa limba no est ebbia unu médiu chi nos azudat a comunicare: est una manera de s’abbizare de su mundu.